Van kist
tot kast
U en uw WEER
BUITEN 13
Op 't erf
Naarmate je meer bezit
tingen krijgt, neemt
de ruimte die je nodig
hebt toe. Dat is mooi
te illustreren aan de hand van de
meubels in de boerenhuizen van
vroeger en later. Een inwonende
knecht bracht z'n eigen kist mee.
Daarin zaten z'n kleren en wat
persoonlijke bezittingen. Zo was
het ook bij het boerengezin. De
kleren werden opgeborgen in kis
ten. Het servies en glaswerk in
de 'spinne' (kast tussen de bed
steden in). Toen de welvaart
Binnen enkele decen
nia verdwenen bijna
alle Zeeuwse kasten
uit de kamers. Meestal
naar de (graan)zolders
ging groeien, werden de kisten
groter, mooier en kunstzinniger.
Uiteindelijk groeiden bij ons de
kisten uit tot kasten - de beroem
de Zeeuwse kasten. In feite twee
op elkaar gestapelde kisten: een
onderkast(kist) en een boven
kast. In vorm en versiering sterk
geënt op de zuid-Nederlandse
meubelkunst. Geen wonder,
want in 1585 viel Antwerpen in
Spaanse handen en kwamen vele
Antwerpenaren en Vlamingen
naar Zeeland als vluchteling. Ze
brachten hun vaardigheden en
cultuur mee. Eerst naar Zeeland,
later ook naar het noorden: het
begin van de Gouden Eeuw. De
Zeeuwse kast werd in de loop
van de 17e eeuw mooier en meer
versierd met andere houtsoorten
(palissander, ebbehout). Er kwa
men pilaartjes/stijlen langs de zij
kanten, met leeuwenconsoles en
met andere dier- of mensenfigu
ren. Er kwamen sierranden en in
het midden laden. Er kwamen
sierlijke bolpoten onder, vaak
van contrasterende houtsoorten.
Geheime laden en vakjes kwa
men er steevast aan de binnen
kant. De Zeeuwse kast werd een
echt statussymbool dat de pronk
kamers van de hereboerderijen,
van de rijke kooplieden in de ste
den en natuurlijk de landhuizen
en buitenplaatsen sierde; pronk
stukken uit de Zeeuwse Gouden
Eeuw. Langzamerhand werd de
kast ook steeds hoger uitgevoerd.
Het eindpunt van de ontwikke
ling was natuurlijk dat de vier
deuren van de onder- en boven-
kast plaats maakten voor twee
grote deuren. Op de kast zelf
hoorden vanouds 'kastkommen'
van porselein. Naarmate de kast
groeide, nam ook het volume en
de hoogte -van de kastkommen
toe. Na 1700 gebeurde er iets
merkwaardigs. De invloed van
Frankrijk nam, én in de bouw
kunst, én in de meubelkunst ge
weldig toe. Ook bij ons. Lode-
wijk XIV, de Zonnekoning van
Frankrijk (Louis Quatorze) en de
Franse stijl die zijn naam kreeg,
werd toonaangevend, ook in Zee
land. Ook voor de meubels en
kasten. De hoge Franse kast - het
kabinet - werd ongekend popu
lair, ook in het boereninterieur.
Binnen enkele decennia verdwe
nen bijna alle Zeeuwse kasten
uit de kamers. Ze verdwenen
meestal naar de (graan)zolders
waar ze verstoften en vergeten
werden. De graanzolder heette
in Zeeland 'piezel' en rond 1850
noemde men al die oude Zeeuw
se kasten die verkommerden op
zolder gewoon 'piezelkasten'.
Soms kregen ze nog een bestem
ming. Bij een oom van ons stond
een vieze kast in de schuur met
spijkers, krammen, hamers, verf
blikken en troep. Pas toen een op
koper de kast wilde meenemen
gingen de ogen van oom en tan
te open. De kast is nu een prach
tig gerestaureerd pronkstuk van
350 jaar oud. Maar de opmars van
de kabinetten in het boerenmi-
lieu was begonnen, en duurde
tot na 1950. Ook die meubelstuk
ken in velerlei variaties en hout
soorten zijn nu antiek. De
Zeeuwse meubelmakers (vooral
Hartogs in Middelburg en Du
Fossé in Sluis) hebben veel bijge
dragen aan de roem van de
Zeeuwse kabinetten. Inmiddels
is de tijd van regionale meubel
kunst voorbij - voorgoed denk ik.
Tijd om ook dat cultuurbezit te
blijven koesteren.
Naderende depressies en nieuwe regenzones. Tot de vorst zich liet gel
den. Toen hadden we opeens strakblauwe luchten en zonsopgangen en
-ondergangen om romantisch bij weg te dromen. Een weerslag van de
activiteiten van de weergoden ziet u op deze pagina.
Het lijkt erop dat de winter zich op dit moment weer in slaap heeft la
ten sussen. De temperaturen stijgen de komende dagen, zeggen onze
voorspellers. Toch is het voederseizoen van onze tuinvogels nog in vol
le gang. Volgende week donderdag 28 januari plaatsen we foto's van U
en Uw TUINVOGELS. Mail foto's van de vogels, vetbollen en pindaslin
gers naar buiten@pzc.nl of plaats ze op www.pzc.nl/buiten, graag met
vermelding van naam en woonplaats en een korte toelichting.
DONDERDAG 21 JANUARI 2016
door Gerard Smallegange
Een wortelnoten kabinet uit onge
veer 1750. Ooit in bezit van Jannes
de Luyster, de Zeeuw die in Michi
gan een Zeeuwse kolonie stichtte.
Zonsondergang met flink wat bewolking boven Nisse. W. de Kok maakte een foto van een naderende depres-
foto Paul Bouwens sie in 's-Heerenhoek.
'Winter in Westka-
pelle. In elk seizoen
en weertype is de
vuurtoren ons baken'.
foto Lou Wisse
Het strijklicht van
een ondergaande zon
op een zonnige zon
dag tussen Zoutelan-
de en Koudekerke.
foto Jolande Hendriks
'De vorst is toch nog gekomen', zegt Tanny Lemsom
uit Ouwerkerk bij deze foto.
Een mooi spektakel van kleuren bij de Zeelandbrug.
foto Jeroen Verhulst
Een Zeeuwse kast uit de 17e eeuw.
