Vogels zorgen voor vuurwerk
Massa-artikel
uit de late
middeleeuwen
ZEELAND 11
Uit de Zeeuwse klei
Zeeuwen in de buiten
Groenteboer. Marktkoopman. Het
kan allemaal. Maar als Theo Hoo-
gerland (52) zich netjes wil voor
stellen, zegt hij: „AGF-verko
per." Waarbij de afkorting staat
voor aardappelen, groente en
fruit.
Theo zit al 33 jaar in het vak. In de jaren tach
tig van de vorige eeuw was er net als nu weinig
werk. Hij had de LTS gedaan en wilde
elektricien worden. In dat vak kon hij niet echt
aan de slag geraken. Zo kon het gebeuren dat
marktkoopman Arjaan Corstanje vroeg of hij
geen zin had een handje te helpen. Zo kwam
Theo op de markt terecht. Maart 1992, dat weet
hij zeker.
Hij staat op de markten van Breskens, Kloos-
terzande, Zierikzee en Vlissingen. Ze zijn alle
maal de moeite waard, maar als hij een voor
keur moet uitspreken, dan kiest hij voor Vlissin
gen op vrijdag. Theo: „Het is de grootste markt
waar ik sta. En Vlissingen heeft dat bepaalde pu
bliek. Heel toegankelijk." Overigens is het zo
dat de groenteman overal zijn vaste klanten
heeft: „Op elke markt zijn er mensen, die ik al
zo lang ken dat ik hun kleine kinderen heb zien
opgroeien. Dat schept een band."
Nee, de huidige winter is tot nu toe geen pro
bleem. De heteluchtkanonnen hoeven nog niet
in stelling te worden gebracht.
Natuurjournaal
doorChiel Jacobusse
1 HET ZEEUWSE LANDSCHAP
Een rondje vogels kijken in
de Hals van Zuid-Beve
land is altijd de moeite
waard. En dat geldt al he
lemaal als het winter is. Je hebt
dan in de spuikom of het spuika-
naal op de kreekrak vrijwel altijd
Grote zaagbekken (in Zeeland bo
ven de Westerschelde een schaar
se soort!) en als het meezit ook
Nonnetjes. Als het vriest is de om
geving van Rilland vaak goed voor
waarnemingen van roerdompen
en roofvogels zijn er altijd. Het
grootschalige vlakke polderland
mag dan voor het menselijk oog
weinig te bieden hebben: vogels
vinden er kennelijk genoeg van
hun gading.
Het vogel tocht je in de kerstva
kantie had al veel opgeleverd. De
grote zaagbekken waren met
meer dan tien exemplaren present
en op meerdere plekken was een
ijsvogel weg geflitst boven het wa
ter. Als altijd waren er buizerds
bij de vleet en in het voormalig
schor ten noordoosten van Bath
zaten zowaar een stuk of tien klei
ne rietganzen. Als vogelaar heb je
dan geen enkele reden om te kla
gen. Goedgemutst door alle mooie
waarnemingen stuurde ik mijn au
to een binnenweggetje in waar ik
nooit eerder geweest was. Zo'n
weggetje van dertien in een do
zijn, waar aan weerszijden akkers
liggen en waar je als vogelaar veel
al weinig te zoeken hebt. Maar dit
keer was het anders!
Want al na korte tijd kwam er
een prachtig mannetje van de
blauwe kiekendief in het vizier.
Die was, zoals kiekendieven dat
doen, bezig om systematisch een
wintergraanakker te inspecteren
naar mogelijke prooien. In de win
ter zijn er uiteraard geen vogelkui
kens, die de kiekendief zijn naam
en zijn kwade faam bezorgd heb
ben. In deze tijd van het jaar zijn
kleine zoogdieren waarschijnlijk
de belangrijkste prooien. En het
duurde niet lang of deze kieken
diefhad een muis te pakken. Op
niet meer dan 50 meter van mijn
auto ging de vogel zitten om zijn
prooi op het gemakje te slachten.
Als fotograaf kom je dan bijna
adrenaline te kort om zo'n buiten
kans te verzilveren. Niet te abrupt
bewegen- voorzichtig de rijstzak
in de raamopening plaatsen en
dan - niet te snel bewegen!!! - de
camera plaatsen en richten. De
kiekendief liet zich niet storen en
bleef druk bezig met het ontleden
van zijn prooi. Helaas met de rug
naar mij toe, maar af en toe draai
de de vogel zijn kop, zodat ik kort
de gelegenheid had om een plaat
je te maken.
Maar ineens was alles anders.
De kiekendief draaide met zijn
kop en werd zichtbaar nerveus.
Een torenvalk kwam als een kami
kazepiloot naar beneden zeilen
om de kiekendief zijn prooi af te
pakken. Dat leek wel erg onwaar
schijnlijk. De torenvalk is een paar
maten kleiner dan de kiekendief
en zo op het oog zou je verwach
ten dat deze op muizen gespeciali
seerde rover veel makkelijker zelf
een prooi kan vangen dan die af te
pakken van de veel forser gebouw
de kiekendief.
Maar de torenvalk dacht daar
duidelijk anders over. Na een
tweede duikvlucht ging de kieken
dief op de wieken met de toren
valk in zijn kielzog.
Zo'n gedragswaarneming is na
tuurlijk voor een vogelaar een wa
re topervaring. En wat is mooier
dan het hele gebeuren met de ca
mera vast te leggen? Nou die vlie
ger ging mooi niet op. Na de eer
ste twee plaatjes liet de batterij
het afweten en voordat die verwis
seld was, was de strijd tussen to
renvalk en kiekendief wel zo'n
beetje beslecht. En ik had - letter
lijk - het nakijken.
Met regelmaat wor
den Zeeuwse bo
demvondsten door
particulieren voor
registratie aangeboden aan de
SCEZ. De interessantste vond
sten komen uit diepere grondla
gen en verschaffen ons informa
tie over wat onze verre voorou
ders nuttig, leuk of interessant
vonden. Onder de laatste cate
gorie vallen zeker de pelgrims
insignes en -broches die in de
late middeleeuwen, zo tussen
1350-1450, erg populair waren.
In bedevaartplaatsen, waar re
lieken van heiligen vereerd wer
den, konden afbeeldingen van
deze heiligen gekocht worden
om te bevestigen op de kleding.
Naast pelgrimsinsignes waren
er broches met alle denkbare
scènes uit het dagelijks leven
beschikbaar voorzien van een
draagspeld en eveneens be
stemd voor kleding of hoed. Al
deze artikelen werden vervaar
digd uit een lood/tin-legering
en geproduceerd in mallen.
Doordat tin/lood blinkt als zil
ver, kon je een goedkoop object
aanschaffen dat er toch duur
uitzag.
In Zeeland is de bodem uiter
mate geschikt om tin/loden
voorwerpen te conserveren. Bij
voorkeur onder de grondwater
spiegel, want zo wordt aantas
ting voorkomen. In de loop van
de tijd verkleuren deze bodem
vondsten vanwege die omstan
digheid wél zwart. Uit tiental
len vindplaatsen in Zeeland
kennen we ondertussen derge
lijke vondsten. Zo ook uit Zie
rikzee, waar in 1999 enige tien
tallen metaalvondsten tijdens
rioleringswerkzaamheden in
de Sint Domusstraat tevoor
schijn kwamen. De vinders
schonken de vondsten aan het
Provinciaal Archeologisch Cen
trum Zeeland (nu SCEZ) en ze
maken sindsdien deel uit van
de depotcollectie. Behalve eni
ge voorwerpen met een reli
gieuze voorstelling zijn er elf
broches gevonden met eenzelf
de decoratie. Opmerkelijk was
dat deze elf broches bij elkaar
op een kluitje lagen. Het gaat
om eenvoudige broches met
een bloemmotief. Ze zijn ken
nelijk nooit gedragen, want alle
bevestigingsangels zijn nog aan
wezig. Deze vondst is een dui
delijk voorbeeld van een laat
middeleeuws massa-artikel,
waarvan ooit vele duizenden
exemplaren zijn vervaardigd.
Tentoonstellingen van (pel-
grims)insignes zijn te zien in
het Stadhuismuseum in Zierik
zee en het Zeeuws Museum in
Middelburg.
WOENSDAG 13 JANUARI 2016
Thuis
op de
markt
door Jan van Damme
Blauwe kiekendief en torenvalk in gevecht.
STICHTING
door Henk Hendrikse
Henk Hendrikse werkt bij Stichting
Cultureel Erfgoed Zeeland.
Tin/loden broches uit Zierik
zee, datering 1350-1450. foto SCEZ
Theo Hoogerland op de vrijdagmarkt in Vlissingen. foto Lex de Meester
