I
Kijken naar
en lezen
over koning
Willem I
Ooit Noorderduivel genoemd is Willem I bij zuiderburen aan herwaardering bezig
20 REPORTAGE
Hij gaf Gent de universiteit, het kanaal naar
Terneuzen, een bloeiende textielindustrie:
koning Willem I. De stad durft hem na
bijna twee eeuwen weer te waarderen en
zelfs op een voetstuk te plaatsen.
KONING WILLEM
De koning wordt naar bui
ten gerold. Het miezert
een beetje, maar daar
kan deze Willem wel te
gen. „Ah, het is voor het
eerst dat ik hem zo com
pleet in brons zie. En dat op mijn 92ste
verjaardag." Professor Alexander
Evrard kijkt bij de bronsgieterij in Me-
relbeke op naar het meer dan levensgro
te beeld van koning Willem I, de vorst
die vijftien jaar over het Verenigd Ko
ninkrijk der Nederlanden regeerde.
„Weet u hoe ze Willem noemden
toen ik op het Jezuïetencollege zat: de
Noorderduivel! We werden gehersen
spoeld. Willem was de beste koning
die wij ooit gehad hebben. De koning
mecenas, de weldoener!"
Met het laten vervaardigen van het
beeld heeft Evrard, voormalig hoogle
raar psychologie en psychiatrie, een be
lofte ingelost die hij meer dan zestig
jaar geleden deed in de Nieuwe Kerk
in Delft, waar Willem I is bijgezet. „Ik
heb toen gezworen te zorgen dat hij
ten minste in zijn lievelingsstad Gent
in ere zou worden
hersteld." Enkele
jaren geleden
nam Evrard het
initiatief voor het
comité Willem Be
dankt! In 2011
ging het aan het
werk. Kunstenaar
Guy De Cheyne
kreeg de opdracht
een 2,40 meter
hoog beeld te ont
werpen.
Van waar al die
passie voor een
protestante Oran
je-vorst? De eerste
(en enige) koning
van het Verenigd
Koninkrijk der Ne
derlanden is voor
de stad Gent van
groot belang ge
weest. Hij gaf
Gent haar univer
siteit in 1817. Wil
lem I steunde de
opkomende tex
tielnijverheid. De
katoentjes voor
Nederlands-Indië
werden in deze
stad vervaardigd.
Willem I liet een
netwerk van kanalen aanleggen: het
Noordhollands Kanaal, de Zuid-Wil
lemsvaart en, vandaag de dag mis
schien wel zijn belangrijkste water
weg, het Kanaal van Gent naar Terneu
zen, dat in 1827 werd geopend.
„Zonder Willem I had Gent er heel
anders uitgezien", zegt curator Maria
De Waele van het stadsmuseum
STAM. Ze is één van de samenstellers
van de tijdelijke expositie Willem I
België, het verloren koninkrijk. De ex
positie is één van de activiteiten in het
kader van het culturele themajaar
Gent kleurt Oranje. De tentoonstelling
begint met Waterloo, waar Napoleon
werd verslagen. In een zaal zijn voor
werpen en afbeeldingen te zien van on
dernemingen die door Willem werden
gesteund. Voorbeeld is John Cockerill,
de grondlegger van de staalindustrie
rond Luik. Maar er lig ook een hoorn
van de Brusselse blaasinstrumentenma
ker Charles Sax. Deze hofleverancier
was de vader van Adolph, de uitvinder
van de saxofoon.
Willem I, in het collectieve geheu
gen der Belgen neergezet als een noor
delijke dictator die het zuiden zijn wil
op probeerde te leggen, heeft zijn her
waardering gekregen. Een belangrijke
rol daarin is weggelegd voor professor
Els Witte. In haar baanbrekende stan
daardwerk 'Het verloren koninkrijk'
maakt ze definitief een einde aan het
idee dat de Oranjes alleen stonden te
genover een verenigde Belgische natie.
Steden als Antwerpen en Gent liepen
niet warm voor het opbreken van het
koninkrijk.
„Het had niet zo hoeven lopen. Heel
dikwijls had men een andere weg in
kunnen slaan", houdt Els Witte haar
gehoor voor. Deze avond is ze in De
Statie in Sas van
Gent, op een
boogscheut van
Willems kanaal.
Gestoken in een
oranje blouse
schildert ze de
immens com
plexe ontstaansge
schiedenis van de
soevereine staat
België en het
orangisme dat
nog lange tijd aan
hang vond in Bel
gië.
Gent was een
bolwerk van oran
gisme. Na 1830 is
het grote Neder
landse rijkswa
pen met de
spreuk Je Main-
tiendrai met daar
onder de initia
len WI nooit uit
de aula van de
universiteit ver
vangen door het
Belgische wapen.
Als geen ander
hadden de Gent
se industriëlen te
lijden onder de
Belgische afschei
ding. De Gentse textielindustrie ver
loor haar grootste afzetgebied: Neder-
lands-Indië. En doordat de Nederlan
ders de Westerschelde sloten, had het
kanaal naar Terneuzen geen nut meer.
In 1831 werd nog in Gent een poging ge
daan tot een contra-revolutie, maar die
mislukte. In het STAM liggen oranje
schorten en doeken met het wapen die
na de afscheiding van 1830 in Gent wer
den gemaakt. Curator De Waele heeft
zelf nog les gehad van Witte. „Het is ei
genlijk ongelooflijk dat Els Witte de
eerste is die in het Koninklijk Huisar
chief onderzoek is gaan doen naar de
rol van het orangisme in België."
Belangstelling voor deze vergeten
periode is er zeker, merkt De Waele.
Al bij de aankondiging van de exposi
tie stroomden de aanvragen voor
groepsbezoeken binnen. Willem I
krijgt eerherstel. De koning krijgt in
de stad Gent ook een laan of plein.
Dit zou moeten komen in een stads
ontwikkelingsplan in de buurt van de
oude havendokken. Symbolisch een
mooie plek: aan het begin van het ka
naal naar Terneuzen.
Het Gentse stadsbestuur heeft een
plaats voor het standbeeld bedacht.
Het moet aan de Reep komen, vlak bij
de Sint Baafskathedraal. Daar wordt
een oude waterweg hersteld. Het
wachten is totdat dit werk voltooid is.
Herman De Mulder van het comité
Willem Bedankt! hoopt nu op 2017,
het jaar dat de universiteit 200 jaar be
staat. Wie het beeld gaat onthullen?
Zijn verre achterkleinzoon uit Den
Haag? „Het is geen politiek state
ment", zegt De Mulder, en lacht: „Ik
ben zelf republikein."
EXPOSITIE
BOEKEN
'Wij Belgen hebben nooit
door Theo Giele
Willem Frederik, de latere koning Wil
lem I, wordt op 24 augustus 1772 in
Den Haag geboren. Hij is de zoon van
de laatste stadhouder Willem V en Wil-
helmina van Pruisen.
Hij huwt in 1791 met zijn volle nicht,
die ook Wilhelmina van Pruisen heet.
Na de komst van de Fransen vlucht hij
naar Engeland.
In 1813 keert hij terug naar Nederland
en wordt uitgeroepen tot soeverein
vorst.
Na de Slag bij Waterloo in 1815 worden
de Oostenrijkse Nederlanden (grofweg
het huidige België) aan het Koninkrijk
der Nederland toegevoegd.
In 1830 scheurt het koninkrijk in twee
ën en wordt België, mede door de ster
ke militaire steun uit Frankrijk een onaf
hankelijk koninkrijk.
Willem I legt zich pas in 1839 neer bij
het verlies van België.
In 1840 treedt hij af. Zijn zoon Willem II
volgt hem op.
Hij overlijdt op 12 december 1843 in
Berlijn. Op 2 januari 1844 wordt hij bij
gezet in de koninklijke grafkelder in
Delft.
r:
In het STAM, het stadsmuseum van Gent,
is tot eind maart de expositie Het Verloren
Koninkrijk, Willem I en België, te zien.
Aanleiding voor de tentoonstelling is het
feit dat 200 jaar geleden het huidige Bel
gië en Luxemburg met Nederland samen
gevoegd werden in het Verenigd Konink
rijk der Nederland. De expositie geeft een
beeld van de regeerperiode van koning
Willem I. De nadruk van de expositie ligt
op de betekenis van Willem I op de econo
mische ontwikkelingen: het Kanaal van
Gent naar Terneuzen, de stichting van de
universiteit, de industrie. Ook is er aan
dacht voor de periode vlak na de Belgische
afscheiding. Fotograaf Michiel Hendryckx
heeft voor de expositie sporen uit de pe
riode van Willem I vastgelegd in België en
Nederland.
STAM, Bijlokesite, Godshuizenlaan 2, Gent;
geopend di-zo 10.00-18.00 uur; gesloten
op maandag). Zie: www.stamgent.be
Het Verloren Koninkrijk, Els Witte, Het Har
de verzet van de Belgische orangisten te
gen de revolutie 1828-1850, Bezige Bij,
688 pag. 39,99 euro
Het Verlies van België, de strijd tussen de
Nederlandse koning en de Belgische revolu
tionairen in 1830, Horizon, 464 pag 29,99.
Het (on)Verenigd Koninkrijk, een politiek
experiment in de Lage Landen 1815-1830,
Remieg Aerts en Gita Deneckere, New
Book Collective, 240 p., 29,00 euro
Van boven naar beneden: bord met een
afbeelding van de Vrijdagmarkt te Gent
afkomstig van de eerste Nijverheidsten
toonstelling in 1820;
het Nederlandse rijkswapen met daaron
der de initialen WI in de aula van de Uni
versiteit Gent;
de troffel waarmee de eerste steen van
de aula werd gelegd;
het Kanaal van Gent naar Terneuzen.
Bord en de troffel maken deel uit van de
expositie in het STAM.
