Brussel dreigt Warschau met 'atoomwapen'
Landen bevochten elkaar al indirect in Irak, Syrië, Libanon, lemen en Bahrein
8 NIEUWS
Saudi-Arabië en
Iran liggen op
ramkoers door de
executie van een
geestelijke. Europa
gaat dat merken.
LONDEN. Het laatste waarop de we
reld zit te wachten is een verdere
escalatie van de schroeiende rivali
teit tussen ayatollahs en sjeiks.
Terwijl Amerikaanse, Europese en
Russische diplomaten gisteren
overuren maakten om de oplopen
de spanning tussen Saudi-Arabië
en Iran enigszins te verminderen,
blijven de islamitische grootmach
ten elkaar bestoken met verwen
singen en dreigementen. Beide
voelen zich aangetast in hun eer
en dat weegt zwaar in deze regio.
Beiden claimen het ware geloof.
Inbinden wordt gezien als een te
ken van zwakte.
Beide islamitische grootmach
ten staan door de executie van de
prominente sjiitische geestelijke
Nimr al-Nimr en de vergeldings-
aanval op de Saudische ambassade
in Teheran lijnrecht tegenover el
kaar.
Ondertussen gaan woedende
menigten de straat op in delen
van Pakistan, Irak, Libanon en de
Indiase deelstaat Kasjmir en kie
zen islamitische bondgenoten par
tij. Sinds de oorlog tussen Iran en
Irak in de jaren tachtig waren de
onderlinge verhoudingen niet zo
slecht. In navolging van Saudi-Ara
bië verbraken gisteren ook Bah
rein en Soedan de diplomatieke
banden met Iran. De Verenigde
Arabische Emiraten zetten hun re
latie op een lager pitje. Het wach
ten is op sancties van de andere
Golfstaten.
De olieprijzen stegen meteen
op de beurzen in Azië en Europa
uit vrees voor nog meer instabili
teit in het Midden-Oosten.
De voormalige Amerikaanse
ambassadeur in Saudi-Arabië, Ro
bert Jordan, ziet Riyad en Teheran
niet zo snel inbinden. „Ik weet
niet zeker of we een einde van de
escalatie gaan zien", zo zei hij op
Bloomberg Television.
Michael Stephens, prominent
kenner van de Arabische wereld
en invloedrijk onderzoeker aan
het Royal United Services Institu
te for Defense and Security Stu
dies in Londen ziet een 'zeer zorg
wekkende escalatie'. Het is het re
sultaat van het lange aarzelen van
de Verenigde Staten en Groot-Brit-
tannië rond Syrië, denkt hij. Want
omdat het westen lange tijd bleef
twijfelen kon een vacuüm ont
staan waarin Saudi-Arabië en Iran
vol de kans grepen hun wederzijd
se haat en regionale rivaliteit uit
te vechten, twittert hij.
Saudie-Arabië (soennitisch) en
Iran (sjiitisch) bevochten elkaar al
indirect in onder meer Irak, Syrië,
Libanon, Jemen en Bahrein. Daar
financieren, trainen en orkestre
ren ze sjiitische of soennitische
milities en ook terreurorganisaties
die niet terugdeinzen voor gruwe
lijkheden. Die indirecte oorlog zal
nu alleen maar heftiger worden,
voorziet Stephens. Andere waarne
mers vrezen meteen het einde
van het nog maar zo broze vredes
proces in Syrië - waar Iran en Sau
di-Arabië na veel middeling van
derden wilden aanschuiven.
Hetzelfde geldt voor de oorlog
in Jemen waar soennieten en sjiie
ten elkaar naar het leven staan en
elk bestand al na een paar uur
wordt geschonden.
Europa zal dat merken want
nog meer geweld in het Mid
den-Oosten gaat leiden tot nog
meer vluchtelingen en dus nog
meer onrust in landen waar al die
mensen terechtkomen. En die
stroom kan nog lang aanhouden
want zowel de Saudi's als de Ira-
niërs hebben door hun oliebron
nen onbeperkte middelen om
soennitische en sjiitische strijd
groepen te financieren.
SP-kamerlid Harry van Bommel
deelt de zorgen van Stephens
maar vreest op dit moment vooral
de 'authentieke woede' op straat
die steeds meer gelovigen mobili
seert, wat weer kan leiden tot een
situatie van chaos waarbij zelfs
het autoritaire Saudische regime
de grip totaal verliest. Met alle ge
volgen van dien voor de regio en
de wereld. „Eer en economie en in
Omdat het Westen
bleef twijfelen over
Syrië, grepen Iran en
Saudi-Arabië de kans
hun wederzijdse haat
uit te vechten
die volgorde. Daar gaat het om in
deze regio", zegt Van Bommel.
„Normaal gesproken duurt zoiets
twee weken en dan heeft nie
mand het er nog over. Maar dat ge
voel heb ik nu niet omdat de Sau
di's zich ernstig vergist hebben
met het onthoofden van die sjiiti
sche geestelijke."
Onbedoeld heeft Iran aan sym
pathie gewonnen in het westen,
denkt Van Bommel. Omdat Euro
pa bijvoorbeeld principieel tegen
de doodstraf is maar ook omdat
Iran wel duidelijk tegen Islamiti
sche Staat is - de vijand van het
westen - en omdat Iran nucleair
heeft ingebonden. „De Saudi's
doen dit ook om binnenlandse re
denen en om hun eigen sjiieten er
onder te houden. Ze maken een
misrekening. Straks gaat hier de lo
per uit voor Iran, ik zie ze al ko
men. Nederlandse bedrijven staan
te trappelen daar zaken te doen."
De conservatieven,
onder leiding van
Jaroslaw Kaczynski,
gingen onmiddellijk
op ramkoers met
Brussel.
Die strafmaatregel, waarover de
Europese Commissie op t3 januari
vergadert, is niet eerder uit de
kast gehaald en wordt wegens de
radicaliteit ervan gekscherend het
'atoomwapen' genoemd. De Pool
se minister van Buitenlandse Za
ken, Witold Waszczykowski, pro
testeerde gisteren: „Zo bedrijf je
geen politiek." De katholieke
PiS-partij ('Recht en Rechtvaardig
heid') kwam 1,5 maand geleden
aan de macht. De conservatieven,
onder leiding van oud-premier
Jaroslaw Kaczynski, gingen onmid
dellijk op ramkoers met Brussel.
Zo weigeren de Polen om meer
moslimvluchtelingen op te ne
men. Die brengen, volgens Kac
zynski, enge ziektes mee als chole
ra en dysenterie. Christenen zijn
in het zeer katholieke Polen, het
belangrijkste Oost-Europese land
in de EU, wél welkom. Enkele per
sonele benoemingen zijn bijzon
der omstreden, zoals die van het
hoofd van de inlichtingendien
sten, die eerst gratie moest wor
den verleend omdat hij in de cel
zat. Brussel werd echt wakker
toen de PiS besloot om vijf kandi
daat-rechters voor het Constitutio
nele Hof te vervangen door eigen
gegadigden. Die 'sluipende staats
greep' vormde voor tienduizen
den Polen aanleiding om de straat
op te gaan. Nationaal icoon Lech
Walesa waarschuwde voor een
'burgeroorlog'. Het laatste affront
is, in de ogen van de EU-bazen, de
gelijkschakeling van de publieke
omroep. De Poolse regering be
sloot om prominente vertegen
woordigers van de onafhankelijke
publieke omroep te ontslaan en
hun opvolgers door het kabinet te
laten benoemen. Voor Eurocom
missaris Günther Oettinger van
Mediazaken was dit aanleiding
om te dreigen met het Brusselse
'atoomwapen': via het zogeheten
'rechtsstaatmechanisme' kan War
schau het stemrecht in de Europe
se Raad worden ontnomen.
Dit dreigement lijkt koren op
de molen van de EU-kritische
PiS-leiders en hun aanhang.
Jaroslaw Kaczynski voert al jaren
een persoonlijke vendetta met
zijn landgenoot en huidig voorzit
ter van de Europese raad, de libera
le oud-premier Donald Tusk. In
het huidige EU-sceptische klimaat
vinden de Poolse machthebbers
bondgenoten in de populistische
premier Viktor Orban van Honga
rije en bij de regeringen in Slowa
kije en Tsjechië. Ook die verzet
ten zich onder meer tegen de
door Brussel opgelegde opname
van moslimvluchtelingen.
Sjeiks
door Bob van Huët
en ayatollahs overhoop
De woede over de executie door Saudi-Arabië van de geestelijke Nimr al-Nimr is groot. Ook in Bagdad (Irak) gingen sjiieten de straat op. foto Reuters
door onze correspondent
Wierd Duk
BERLIJN. Polen ontwikkelt zich on
der de nationalistisch-kathoiieke re
gering van premier Beate Szydlo
(PiS) tot het zwarte schaap van de
Europese Unie. Wegens enkele om
streden besluiten, die de democra
tische grondrechten zouden onder
mijnen, dreigt Brussel Warschau
het EU-stemrecht te ontnemen.
