'Dat 'Journaal' verleukt, deert kijker niet'
26 CULTUUR SHOW
Feest 400e
sterfdag
Shakespeare
'Geen idee
hoe film
eindigt'
Expo Bosch
is verlengd
Volop ijspret in het Teylers Museum in
Haarlem. De winterse taferelen doen
verlangen naar de tijden van weleer.
William Shakespeare stierf
op 23 april 1616, vierhon
derd jaar geleden. Enge-
lands beroemdste schrijver
werd 52 jaar. Niet alleen
zijn geboorte- en sterf
plaats Stratford-upon-
Avon maakt zich op om
hem te herdenken. In het
hele land beklimmen ac
teurs en actrices podia om
een van zijn 38 toneelstuk
ken te spelen. Alle grote
Britse gezelschappen her
denken de schrijver. Naast
toneelstukken zijn er lezin
gen, conferenties, films,
concerten, opera's en ten
toonstellingen.
Renée Zellweger schittert
in de derde Bridget Jo
nes-film, maar ze heeft
geen idee hoe de film ein
digt. „Best briljant: nie
mand van de cast weet wie
de vader van Bridgets baby
is of voor wie ze zal kie
zen", vertelt Zellweger die
in Bridget Jones's Baby voor
de derde keer de titelrol op
zich neemt. „Het plan is
om ons allemaal onwetend
te houden tot aan de pre
mière." Er zijn drie ver
schillende eindes voor de
film geschreven. Bridget Jo
nes's Baby is vanaf septem
ber in Nederland te zien.
Ik doe dit voor
de lol, oké?
De verzameling kunstwer
ken van Jheronimus Bosch,
Pieter Bruegel de Oude en
tijdgenoten is een week
langer te zien in Museum
Boijmans Van Beuningen
in Rotterdam. De expositie
De ontdekking van het dage
lijks leven - van Bosch tot
Bruegel duurt nu tot en
met 24 januari. Al 115.000
mensen kwamen af op de
tentoonstelling. Topstuk is
De Hooiwagen van Jheroni
mus Bosch. Dat schilderij
is voor het eerst in 450 jaar
in ons land te zien.
Dit jaar is het wel
heel duidelijk:
voor een Holland
se winter met
sneeuw en ijs
moet je naar het
museum. In het
Teylers Museum in Haarlem heerst
volop sneeuw- en ijspret.
Op de schilderijen van Andreas
Schelfhout vullen drie mannen een
slee met sprokkelhout in een Hol
landse polder onder een imposante
wolkenlucht. Er schaatst een eenza
me man over de sloot. Je kunt het ijs
bijna horen kraken, zo realistisch is
het donkere, spiegelende oppervlak
met schaatssporen weergegeven. Op
de schilderijen van Schelfhout is het
altijd helder en prachtig wintersport-
weer. Holland op zijn best.
Het wintergezicht lijkt van alle tij
den, maar dat is niet helemaal waar.
Het genre kwam in de zeventiende
eeuw op met schilders als Hendrick
Avercamp, Jan van Goyen, Aert van
der Neer en Jacob van Ruisdael. Aan
het eind van de zeventiende eeuw
waren Nederlanders nog steeds elke
winter bevangen door de ijskoorts,
maar vreemd genoeg werden er nau
welijks meer schilderijen van dit fe
nomeen gemaakt. De smaak ver
schoof ineens naar een op Frankrijk
georiënteerd classicisme en daarin
pasten geen realistische ijstaferelen
uit het dagelijkse leven.
In het prentenkabinet van Teylers
Museum zijn een paar zeventien-
de-eeuwse wintergezichten te zien.
De tentoonstelling Echte winters be
strijkt voornamelijk de negentiende
eeuw. Aan het eind van de achttien
de eeuw pakten schilders als Jacob
van Strij de draad van de zeventien
de eeuw weer op.
Van Strij maakte een landschap
met boerderijen langs de bevroren ri
vier de Devel. Het is tamelijk stil op
het ijs. Een man met tonnen op een
slee maakt een praatje met een
vrouw met kind. Een hond kijkt naar
een rechthoekig wak in het ijs en in
de verte tuurt een man met een
mand op zijn rug uit over de be
sneeuwde polder met knotwilgen,
molens en een kerktoren.
Natuurlijk waren de vredige,
troostrijke wintergezichten waarin al
les er harmonieus aan toeging een tik
keltje eenzijdig. Ook vanuit de een
entwintigste eeuw gezien, lijkt het al
lemaal iets te prachtig, die knusse
koek-en-zopietentjes, dat gezellige
vertier bij een kraakheldere hemel.
In werkelijkheid traden veel negen-
tiende-eeuwers de winter met angst
en beven tegemoet. De meeste hui
zen waren verschrikkelijk tochtig en
hadden maar één kachel. Mensen slie
pen dicht bij elkaar, met dekens en
veel truien en jassen aan.
Indrukwekkende schilderijen van
de winterse natuurkrachten, zoals
het beroemde werk De ijszee van
Caspar David Friedrich, zijn zeld
zaam in de Nederlandse kunst. Toch
is er een aantal getuigenissen van ver
woestende winterse taferelen. De
winter van 1799 was zo streng dat tal
van dijken doorbraken, ijsverstoppin
gen ontstonden, zeventien mensen
verdronken en talloze huizen door
het kruiende ijs werden vermorzeld.
Je kunt het ijs
in Teylers
Museum bijna
horen kraken
De idyllische
ijsgezichten
worden door
de schilders
van de Haagse
School gezien
als oubollig
De winter van 1830 mocht er ook we
zen. Eind december lagen rijkgevul-
de koopvaardijschepen vastgevroren
in het ijs bij Amsterdam. Er werden
drastische maatregelen genomen. Jo
hannes Hermanus Koekkoek maakte
een tekening met pen en penseel
waarin te zien is hoe zeshonderd
mannen het ijs door proberen te za
gen. Ze waren er weken mee bezig.
In de loop van de negentiende
eeuw veranderen de wintertaferelen
weer van karakter. De idyllische ijsge
zichten worden door de schilders van
de Haagse School gezien als oubollig
en slechts een enkeling waagt zich er
nog aan. Anton Mauve maakte bij
voorbeeld een iconisch schilderij van
een omkijkende herder met een kud
de schappen op de besneeuwde hei
de. Vincent van Gogh tekende een
aquarel naar Jozef Israels, waarin een
man op krukken voortstrompelt over
een halfbesneeuwd pad. Het was
hem duidelijk meer te doen om de
zelfkant van het leven dan om een
vrolijk wintergezicht.
Rond 1900 zijn kunstenaars als Jan
Mankes en Willem Witsen vooral
geïnteresseerd in de stille, serene
kant van het Hollandse landschap
met een dik pak sneeuw. Helaas mis
sen we in deze sectie de schilder Flo-
ris Verster, die prachtige sneeuwland
schappen heeft gemaakt die helemaal
Vooral sinds de ingebruikname
van het hypermoderne nieuwe de
cor, bijna vier jaar geleden, zou
'hét journaal' zich schuldig maken
aan populisme met vlotter taalge
bruik, her en der een flauw grap
je, 'versimpeling' en kinderachtige
items om de boel 'op te leuken'.
Nieuwslezer Astrid Kersse-
boom, twaalf jaar actief bij de taak-
omroep, is bekend met de kritiek.
„Het 'gewoner praten' is toegeno
men. Dat zie je overal. Het gaat er
om dat we betrouwbaar blijven,
maar je moet er ook met plezier
naar kunnen kijken. Ik vind ook
dat bij ons het buitenland nog
steeds ruim aan bod komt. Als bij
voorbeeld Congo te lang buiten
beeld blijft, is er altijd wel iemand
die aan de bel trekt. Populisme?
Die kritiek deel ik niet."
Pia Dijkstra, van 1988 tot 2000
een van de vaste NOS-gezichten,
ziet wel een ander journaal. „Ik
denk weieens dat het Hart van Ne
derland- gevoel wat de overhand
lijkt te nemen. Veel naar binnen
gericht, met de focus op het bin
nenlandse nieuws. Ik zie weinig
buitenlandse items die niet direct
van invloed zijn op Nederland.
Dat vind ik jammer, maar aan de
andere kant schraap ik dat nu ook
bijeen via internet", zegt Dijkstra,
die tegenwoordig Tweede Kamer
lid is voor D66.
Dat de NOS zich schuldig
maakt aan 'verleuking' is volgens
oud-hoofdredacteur Hans Laroes
(2002-2011) een oud liedje. „Dat is
omdat het Journaal miljoenen
mensen en dus heel verschillende
doelgroepen bedient en soms,
maar heel beperkt, luchtig nieuws
brengt. Of een uitsmijtertje door
Philip Freriks destijds. In zendtijd
uitgedrukt gaat het om een heel
marginaal iets en de meeste kij
kers, leert onderzoek, hebben er
geen moeite mee."
CROOT-BRITTANNIË
BRIDGET JONES
Celine Dion zangeres zingt
een cover van Adeles hit
Hello in Las Vegas
MUSEUM
Hollandse
winters op
het doek
door Kees Keijer
door Gudo Tienhooven
en Marlies van Leeuwen
HILVERSUM. De NOS, vandaag
60 jaar oud, was voorheen altijd
'saai en degelijk'. Nu klinken ande
re geluiden. De omroep zou zich
juist meer en meer schuldig maken
aan 'verleuken en versimpelen'.
Drie meningen van (ex)-medewer-
kers over het Journaal.
Oud-hoofdredacteur Hans Laroes.
foto Pim Ras
