De witkopgors van Wilhelminadorp
Oudste
Zeeuwse
knoop
ZEELAND 11
Zeeuwen in de buiten
Ko Baas van de Langeweg bij
Nieuw- en Sint Joosland is met
zijn 68 jaar gepensioneerd en
heeft dus tijd voor zijn hobby.
Sinds 1985 was hij zelfstandig on
dernemer in grondwerken: met
een graafmachine werkte hij met zijn zoon Jo-
han voor waterschap en aannemers - het scho
nen van sloten, het graven voor de aanleg van
riolering, dat soort werk.
Nu heeft hij de tijd. Hij was 25 jaar lang een
gepassioneerd ringrijder. Die hobby acht hij
voorbij: je moet goed op zo'n paard kunnen zit
ten, anders is het gevaar te groot dat je eraf valt
en een been breekt. Het paard waarmee hij op
de foto staat is Annabel, een Belgisch trekpaard
dat hij in 2007 als 2-jarige merrie kocht. Zoon Jo-
han rijdt ringrijwedstrijden op haar, een enkele
keer wordt ze ook verhuurd. Ko: „In de zomer
wil ik zelf nog wel eens in het zadel stappen.
Maar daar moet je voor trainen. Als je ouder
bent voelen de spieren wat stijver. Daarom
maak ik gebruik van het marathonwagentje."
Annabel is rustig en bijzonder 'verkeersmak'.
Daar is ze op getraind. In deze tijd van het jaar
rijdt Ko meestal richting Sloegebied: „Omdat je
daar opgespoten land hebt, kan ik er ook rijden
als het nat is. In de bermen loop je gewoon op
twee of drie meter zand. Kleibermen zijn in de
ze tijd nat en daardoor te glad. In Vlissingen-
Oost heb je bij de Cobelfret en bij de loodsen
van Verbrugge zandbermen. Ideaal."
Natuurjournaal
doorChiel Jacobusse
HETZEEUW5E LANDSCHAP
Ik was net de vorige dag weer
eens naar de Oesterdam ge
weest. Zoals vrijwel elke win
ter zit daar een groep sneeuw-
gorzen en die lieten zich fraai por
tretteren. Sinds ik de sneeuwgor-
zen afgelopen zomer in hun broed
gebied op Spitsbergen heb gezien
is zo'n ontmoeting net even iets
leuker. Al was het alleen maar om
dat je een beeld kunt vormen van
de enorme reis die deze vogeltjes,
die niet groter zijn dan een mus,
moeten maken tussen hun winter
verblijf en het broedgebied. En wat
het extra leuk maakt: op Spitsber
gen neemt die sneeuwgors onge
veer de plaats in van onze huis
mus. In de bebouwde omgeving is
het de enige zangvogel die je ziet
en vaak zitten ze in de dakgoot of
op de nok van de daken te zingen.
Broeden doen ze ook in en op hui
zen en andere gebouwen.
Genoeg over de sneeuwgorzen.
Toen ik op kantoor in Wilhelmina
dorp arriveerde, stonden twee col
lega's al in de startblokken. Het
was middagpauze en ze wilden
naar het schorretje een paar kilo
meter verderop. Daar was een wit
kopgors gezien. In deze tijd van so
cial media gaat zo'n bericht als een
lopend vuurtje door vogelaarsland.
Van heinde en ver stromen
twitchers toe om zo'n lifer (een
soort die je voor het eerst in je le
ven ziet) te scoren. Dat laatste is
juist één van de redenen dat ik
meestal niet zo happig ben om er
op af te gaan. Maar om zo'n buiten
kans vlak onder de rook van je
schouw te laten liggen is ook weer
zo wat...
Toen we aankwamen waren er
maar een paar vogelaars ter plekke.
Ideaal eigenlijk; je hoeft je niet tus
sen een hele reeks begerige voge
laars te mengen die er op uit zijn
om een glimp van het beestje op te
vangen. Maar dankzij de paar aan
wezigen weet je wel meteen waar
je zoeken moet. En dat laatste was
geen overbodige luxe. De witkop
gors zat, net zoals de sneeuwgors
en de ijsgors vaak doen in het
vloedmerk en daar had de vogel
een perfecte schutkleur. Zelfs toen
ik wist waar ik moest kijken was
het nog flink zoeken. Want ik had
geen verrekijker meegenomen, om
dat ik de handen vrij wilde hebben
voor een eventueel fotootje.
De witkopgors is een zeldzame
dwaalgast die om hier te komen
nog verder moet trekken dan de
sneeuwgors. De soort leeft in het
oosten van Rusland en in Siberië
en overwintert westelijk ongeveer
tot aan de Kaspische Zee. Soms
worden ze ook in Italië en
Zuid-Frankrijk overwinterend aan
getroffen. Waarnemingen in Ne
derland zijn uitzonderlijk en vaak
betreft het vogels die in mistnet-
ten gevangen worden tijdens het
vogels ringen en die anders nooit
opgemerkt zouden worden.
Toen we na een half uurtje bij
het schorretje vertrokken, waren
er al meer dan tien vogelaars aan
wezig. Dezelfde dag werd de vogel
alleen al op de site Waarneming.nl
door 44 waarnemers gemeld. Het
is inmiddels twintig jaar geleden
dat ik zelfbij toeval een zeldzame
gors ontdekte. We stonden op het
punt om af te varen van de Blok-
kendam bij de Slikken van de
Heen, toen ik nog gauw de dam
overstak om een plasje te doen. In
de wilgen zat uit volle borst een
mij onbekende vogel te zingen.
„Zoiets als een ortolaan", zei ik te
gen een topvogelaar in ons gezel
schap. Dat was het niet, maar het
ging om een veel zeldzamer fami
lielid, zo kwam mijn fanatieke vo
gelmaatje na diverse telefoontjes te
weten: een bruinkopgors. Honder
den vogelaars kwamen kijken om
deze dwaalgast te bewonderen.
Het kan nog druk worden in de an
ders zo stille Wilhelminapolder.
Uit de Zeeuwse klei
Wie denkt dat de
bekende
'Zeeuwse
knoop' met het
bolletjesmotief pas een paar
honderd jaar oud is, vergist
zich. Uit de bodem van het Wal-
cherse Domburg komt het be
wijs dat dit motief een geschie
denis heeft die de duizend jaar
overstijgt. De vondst werd ge
daan in 2010 tijdens een archeo
logische opgraving aan de Bad-
straat. Intussen is dit terrein in
gevuld met een restaurant, win
kels en recreatieappartementen
met de welluidende naam Resi
dence Wijngaerde.
Het onderzoeksterrein lag
precies op de plaats waar in de
negende eeuw één van de vijf
Zeeuwse ringwalburgen is aan
gelegd (de andere bevonden
zich in Oostburg, Souburg, Mid
delburg en Burgh). De opgra
ving bracht naast een aantal res
ten van huizen ook bijbehoren
de vondsten zoals aardewerk,
hout, botmateriaal en metalen
voorwerpen aan het licht.
Onder die metalen voorwer
pen bevonden zich maar liefst
23 fibula's. Een fibula is een
mantelspeld die vervaardigd
kan zijn uit een koperlegering,
ijzer, zilver of goud. Niet alleen
relatief veel gewone fibula's
werden aangetroffen, maar ook
twee exemplaren van zilver.
Zulke zilveren exemplaren wa
ren de laatste honderd jaar niet
meer in Zeeland gevonden. De
andere gevonden fibula's kun
nen we verdelen in gelijkarmi-
ge, emaille, rechthoek-, munt-
of schijf- en plateaufibula's.
De fibula met Zeeuwse
knoop behoort tot de laatste ca
tegorie en is tevens de grootste
gevonden fibula van het assorti
ment, met een diameter van 3,4
centimeter. Het centrale gedeel
te van de fibula is verhoogd
met één grote nop en vier klei
nere noppen eromheen. Die
laatste zijn omgeven door gebo
gen halve lijnen. De buitenste
rand is versierd met afwisse
lend grotere en kleinere nop
pen. De bevestigingspunten op
de keerzijde zijn intact, alleen
de angel ontbreekt. De vermoe
delijk bronzen fibula dateert
uit de negende-elfde eeuw en
zou afkomstig kunnen zijn uit
Zuid-Engeland. Als dit het ge
val is, vormt dit een bijzondere
herkomst voor het motief van
de Zeeuwse knoop!
WOENSDAG 23 DECEMBER 2015
Blij met
zand in
de berm
door Jan van Damme
Ko Baas met Annabel in de omgeving van Nieuw- en Sint Joosland. foto Lex de Meester
Witkopgors foto Chiel Jacobusse
door Henk Hendrikse
Henk Hendrikse werkt bij Stichting
Cultureel Erfgoed Zeeland
De Domburgse fibula met
'Zeeuwse knoop'.
