Psychische hulp azc kan beter
Op de afdeling schuifelen Afghanen, Somaliërs, Iraniërs en Armeniërs rond
10 NIEUWS
Een deel van
de vluchtelingen dat
naar Nederland komt,
kampt met grote
psychische
problemen. Ze komen
terecht bij Phoenix.
"W" onathan hoorde steeds vaker
stemmen in zijn hoofd. Stem-
I men die hem op hol deden
I slaan. „In mijn hoofd kwamen
W ook steeds de beelden weer
voorbij." De beelden van de ake
lige dingen die hij in de oorlog in Li
beria heeft gezien. En geloof hem,
daar heeft hij er veel van gezien. Jona
than ging rare dingen doen, wilde in
Leiden het water in springen. Vrien
den brachten hem naar het zieken
huis in de stad, maar daar konden ze
hem ook niet helpen.
Nu loopt Jonathan door de gangen
van de afdeling Phoenix van de instel
ling voor geestelijke gezondheidszorg
Pro Persona in Wolfheze, bij Arn
hem. Hij loopt er niet alleen, er schui
felen ook Afghanen, Somaliërs, Ira
niërs en Armeniërs rond. Hier verblij
ven alleen maar asielzoekers. Deze
plek is de enige kliniek in Nederland
die gespecialiseerd is in het opvan
gen van vluchtelingen én waar vluch
telingen ook langere tijd intern kun
nen verblijven. Het laatste redmid
del. Over anderhalf a twee jaar ver
wacht men hier de eerste doorverwij
zingen uit de grote stroom Syrische
vluchtelingen die nu Nederland bin
nenkomt.
„Elk azc heeft een eigen gezond
heidscentrum. Daar komen mensen
in eerste instantie terecht. Als daar ge
signaleerd wordt dat iemand echt pro
blemen heeft, kunnen ze iemand
doorsturen naar een huisarts en daar
na eventueel naar de ggz. Als die
(dag)behandeling niet meer helpt,
kunnen ze bij ons terecht", zegt
hoofdbehandelaar Hanneke Bot. Men
sen met zware psychiatrische klach
ten: psychoses, zware depressies,
posttraumatische stressstoornis
(ptss). „Soms gaat het sneller, dan
komt iemand via de crisisopvang ge
lijk hier terecht."
Hier in het bos bij Wolfheze re
geert rust en regelmaat. Iedereen
heeft zijn eigen kamer. Geen stapel
bedden zoals op het azc. De maaltij
den worden altijd gezamenlijk en op
dezelfde tijdstippen gebruikt. Op het
uitgestrekte complex zijn een krui
dentuin en een fietsenmakerij, om
een dagbesteding te hebben. De gan
gen hebben aan het eind deuren met
glas, zodat er altijd licht doorheen
komt en niemand het gevoel krijgt
opgesloten te zijn. Al kan dat indien
nodig wel: er is ook een gesloten afde
ling.
De instelling werd dertig jaar gele
den opgezet toen bleek dat er onder
de talloze Vietnamese bootvluchtelin
gen die naar Nederland kwamen, ook
mensen met psychische problemen
waren.
De Vietnamezen verblijven er niet
meer, maar Hanneke Bot, die er twin-
ROTTERDAM. De gees
telijke gezondheids
zorg voor asielzoe
kers moet beter wor
den georganiseerd.
Ook moeten alle be
trokken organisaties
'meer vertrouwen
krijgen in eikaars kun
nen' en tot een gedeel
de visie komen hoe
die zorg moet wor
den verleend. Dat stel
len 25 organisaties en
het Centraal Orgaan
opvang Asielzoekers
(COA) in een conve
nant. Volgens het con
venant is het voor me
dewerkers van het
COA en GGZ-instel-
lingen niet altijd dui
delijk wie waar mee
bezig is. COA-mede-
werkers kennen de
(psychische) proble
men van een bewo
ner van de opvang
niet altijd, voor
GGZ-hulpverleners
moet duidelijk zijn
dat het opvangcen
trum geen onderdeel
is van de behandel
praktijk. Om de sa
menwerking te verbe
teren, worden op alle
azc's speciale 'aan
dachtsfunctionaris
sen' aangesteld.
„Het is niet zozeer
dat dingen niet goed
gaan, maar vooral dat
ze beter kunnen",
zegt een woordvoer
ster van zorgverzeke
raar Menzis die de ge
zondheidszorg voor
asielzoekers organi
seert.
Op elk opvangcen
trum voor asielzoe
kers is een gezond
heidscentrum. Daar
kunnen asielzoekers
terecht met lichte psy
chische klachten.
Mensen met zwaarde
re klachten worden
doorverwezen naar
andere instellingen.
Er komen dit jaar on
geveer 58.000 asiel
zoekers naar Neder
land. Door de groei
van het aantal opvang
plekken zijn er ook
meer ggz-consulen-
ten gekomen. Cijfers
over het aantal asiel
zoekers dat in 2015
een beroep heeft ge
daan op geestelijke ge
zondheidszorg heeft
de organisatie nog
niet. Er is geen sprake
van groeiende wacht
lijsten, volgens Men
zis.
tig jaar werkt, heeft alles voorbij zien
komen. Mensen met gruwelijke ver
halen. Mensen met 'existentiële pro
blemen', zoals zij dat noemt. „Hun
huis is kapot gebombardeerd, hun ge
zin is dood en de familie is ver
spreid." Niet de problemen die je van
een doorsnee Nederlandse patiënt
hoort. De patiënten zijn misschien
uit de oorlog, maar de oorlog is nog
lang niet uit hen. „We luisteren voor
al. Het zijn die grote punten die je
eerst moet aanpakken. Sommigen
willen er eerst niet over praten, an
ders stoppen juist niet met vertellen.
Maar je moet eerst terug naar het ver
leden om de volgende stap in je toe
komst te kunnen zetten."
Er is ook medicatie, Nederlandse
les en lessen in 'hoe zorg je een beet
je voor jezelf. De 32 bedden zijn door
gaans bezet. De patiënten verblijven
gemiddeld zes maanden.
Bot wil het beeld bestrijden dat er
onder de tienduizenden vluchtelin
gen die naar Nederland komen, hon
derden getraumatiseerde, 'tikkende
tijdbommen' rondlopen. Recent
schatte de gerenomeerde psychiater
Hier in het bos bij
Wolfheze regeert rust
en regelmaat ledereen
heeft zijn eigen kamer.
Geen stapelbedden zoals
op het azc
Kees Laban nog dat '30 tot 40 pro
cent' van de bewoners van vluchtelin
genkamp Heumensoord bij Nijme
gen kampt met psychiatrische klach
ten. Volgens Bot ontwikkelt 'een heel
klein deel van de asielzoekers ernsti
ge psychische klachten'. „Natuurlijk
zitten er in azc's meer mensen met
trauma's dan gemiddeld. Maar men
sen met ptss zijn zelden gevaarlijk,
hooguit voor zichzelf."
Meer zorgen maakt ze zich over in
cidenten bij de asielopvang zoals het
vuurwerkincident bij de noodopvang
in Woerden. Daar gooiden actievoer
ders vuurwerkbommen naar het ge
bouw. „Dan schaam ik mij voor mijn
land. Het heeft ook enorme impact
op vluchtelingen: die zijn juist hier
heen gekomen om veiligheid te zoe
ken. Het werkt retraumatiserend."
Net zoals een lang verblijf op een
azc aan traumatische klachten bij
kan dragen. „Er is weinig privacy en
je zit met veel mensen met zware ver
halen dicht op elkaar. Er is onzeker
heid over de toekomst. Een lang ver
blijf op een azc kan de laatste drup
pel zijn waardoor de emmer over
loopt. De sobere opvang die het kabi
net wil, staat op gespannen voet met
bijvoorbeeld goede dagbesteding. Dat
laatste kan juist tot minder klachten
leiden."
Met Jonathan gaat het na een jaar
bij Phoenix, beter. De stemmen in
zijn hoofd spreken minder vaak. „Als
het goed blijft gaan, kan ik binnen
kort naar een begeleidwonenproject."
Maar de oorlog zal ook Jonathan
nooit helemaal verlaten.
De oorlog in het hoofd
waarbij vluchten niet helpt
door Cyril Rosman
Op de afdeling Phoenix van de instelling Pro Persona in Wolfheze, worden vluchtelingen met psychische
klachten behandeld. Zorgverlener Hanneke Bot praat met vluchteling Jonathan, foto Koen Verheijden.
58.000
Er komen dit jaar
ongeveer 58.000
asielzoekers naar
Nederland.
Omwille van de privacy is Jonathan een
gefingeerde naam.
