De wereldliteratuur in vijftig personages
27
Chantal en Gordon in
nieuw tv-programma
Rapper Typhoon
naar Eurosonic
Onno Quist, Lucas Loos: de literatuur kent vele
personages die zijn gebaseerd op echte mensen. Dirk
Leyman schreef er een origineel boek over.
Media Entertainment
Chantal Janzen en Gordon gaan samen een
nieuw tv-programma presenteren. Vlak na
de uitzending van het televisieprogramma
Chantal Blijft Slapen met bezoek aan Gordon
deed tv-baas Erland Galjaard van RTL het
tweetal daartoe een voorstel.
Rapper Typhoon is van de partij
op het festival Eurosonic Noorder
slag 2016. Eurosonic, springplank
voor veelbelovende acts, vindt
van 13 tot en met 15 januari plaats
in Groningen.
at Onno Quist,
een personage uit
de roman De ont
dekking van de he
mel, was geba
seerd op scha
ker-schrijver Jan Hein Donner,
was meteen na verschijning van
het meesterwerk van Harry Mu-
lisch in 1992 al duidelijk. En dat
het personage Lucas Loos uit Con
nie Palmens roman Lucifer (2007)
veel weg had van componist Peter
Schat, was ook niemand ontgaan.
Net zoals uitgever Geert van Oor
schot model stond voor Jacob
Voorlandt in Jeroen Brouwers' ro
man Winterlicht (1984).
De Belgische journalist Dirk
Leyman heeft vijftig personages
uit de wereldliteratuur verzameld
die gebaseerd zijn op 'echte men
sen en historische figuren'. Lezen,
een gebruiksaanwijzing heet zijn
originele boek, met als ondertitel
De wereldliteratuur in vijftig persona
ges. Met schitterende tekeningen
van Brecht Evens.
De titel is een grapje dat ver
wijst naar de roman Het leven een
gebruiksaanwijzing van de Franse
schrijver Georges Perec uit 1978.
Uiteraard heeft Dirk Leyman het
personage Gaspard Winckler uit
dat boek in zijn gids opgenomen.
Het boek van Leyman is een
gids voor de wereldliteratuur.
Niet zo uitgebreid als Steinz - gids
voor de wereldliteratuur (2015),
maar toch heel fijn. Juist door de
afbakening.
Lucas Loos uit Connie
Palmens roman 'Lucifer'
had veel weg van
componist Peter Schat
We lezen dat Lewis Carroll tij
dens een boottochtje de basis leg
de voor Alice's adventures in Won
derland (1865). En dat Thomas
Mann Gustav Mahler voor ogen
had toen hij Gustav von Aschen-
bach liet opdraven in De dood in
Venetië (1912).
Leyman legt uit hoe de persona
ges van schrijvers zich verhouden
tot de 'echte mensen en histori
sche figuren', hoe de schrijvers
daarmee omgaan. Hij doet dat om
dat er twee 'hete hangijzers' zijn
'die auteurs voortdurend krijgen
voorgeschoteld: Is je roman auto-
biografisch? En bestaan je hoofd
personages ook echt?'
Dat kan wat ingewikkeld wor
den als we over Jack Bledsoe lezen
in de roman Hollywood (1989) van
Charles Bukowski. Ook dat perso
nage bestaat echt en luistert naar
de naam Mickey Rourke. Bukow
ski kreeg in 1986 de vraag een to
neelstuk te schrijven; dat werd
Barfly. Er werd een film van ge
maakt, die in 1987 uitkam, met
Faye Dunaway en Mickey Rourke.
De ervaringen met de verfilming
van zijn toneelstuk gebruikte Bu
kowski voor Hollywood. Personage
Jack Bledsoe is daarin gebaseerd
op Rourke, die in de film Barfly
Henry Chinaski speelt, het alter
ego van Bukowski.
Het boek van Leyman
is een gids voor de
wereldliteratuur, juist
door de afbakening
Het kan ook eenvoudiger. Mocha
Dick was een albino potvis die in
de negentiende eeuw in de Grote
Oceaan leefde. Schrijver Herman
Melville las over die walvis in een
artikel uit 1839 in het tijdschrift
The Knickerbocker, en daar was
de witte walvis Moby Dick, die in
de gelijknamige roman uit 1851 ka
pitein Ahab tot razernij drijft.
Leyman schrijft enthousiast
over de personages die hij verza
melde. Hij wakkert het herlezen
of het 'eindelijk' lezen van klassie
kers aan. Zo ook Het leven een ge
bruiksaanwijzing: het personage
Gaspard Winckler sluit Leymans
Lezen, een gebruiksaanwijzing af.
We krijgen een minicollege
over het leven van schrijver Ge
orges Perec, zijn obsessie met ver
dwijnen, en de verwijzing naar
Kaspar Hauser, een jongen die in
1828 'opeens' opdook in Neuren
berg. Literatuurwetenschappers
zijn al lang bezig met de vraag
waar Gaspard Winckler precies
vandaan komt. Is het Perec zelf?
Zo staat Lezen, een gebruiksaan
wijzing vol met intrigerende vra
gen rond personages die we (al
dan niet) zo goed kennen.
DONDERDAG 3 DECEMBER 2015
Cultuur
Leyman wakkert
het herlezen aan
door Maarten Moll
De tekeningen in het boek Lezen, een gebruiksaanwijzing zijn van de Vlaamse illustrator Brecht Evens. Deze
verwijst naar de roman Hollywood van Charles Bukowski. illustratie Brecht Evens
Dirk Leyman - Lezen, een gebruiksaan
wijzing. De wereldliteratuur in vijftig per
sonages. Polis, 24,95 euro.
