Ton Coenen (52) neemt afscheid van het Aids Fonds
8 NIEUWS
Op Wereldaidsdag pleit de directeur van het Aids Fonds
voor de komst van een controversieel medicijn:
prep voorkomt hiv en slik je voor je seks hebt.
uist in zijn laatste werkdagen
als directeur van het Aids
I Fonds kwamen er schrikbaren-
de cijfers naar buiten. Het aan-
I tal hiv-besmettingen in Euro-
pa is nog nooit zo hoog ge-
J weest als nu. Bij maar liefst
142.000 mensen werd vorig jaar een
hiv-besmetting vastgesteld, meldde
de Wereldgezondheidsorganisatie af
gelopen week en waarschuwt voor
een epidemie.
„Die stijging komt vooral voor reke
ning van Oost-Europa, waar de mees
te besmettingen ontstaan door ver
keerd drugsgebruik. Er wordt heroïne
gespoten met vuile naalden, waar
door besmet bloed in de bloedbaan
komt en de infectie zich makkelijk
verspreidt. De overheden in Oost-Eu
ropa vertikken daar iets aan te doen.
Zij zien de drugsgebruikers niet
staan, bieden hen geen zorg. Dat ver
oorzaakt die enorme spiraal naar be
neden."
„De aidsbestrijding rust natuurlijk
niet alleen op mijn schouders, maar
de ontwikkeling is inderdaad zorg
wekkend. Erg frustrerend ook. We
hebben een paar grote programma's
kunnen opzetten in Oost-Europa, zo
als in Oekraïne waar we spuitomruil-
plekken en methadonverstrekking
promoten zoals we die dertig jaar ge
leden ook in Amsterdam al hadden.
Het blijft vechten tegen de bierkaai.
Maar als we niks doen, komt er een
epidemie op ons af die minstens zo
groot is als die van de jaren tachtig in
Afrika. We mogen dan dertig jaar ver
der zijn, ik heb in de loop der tijd ge
leerd: aidsbestrijding gaat heel lang
zaam. Zelfs in Nederland. Hier ko
men elk jaar nog zo'n duizend be
smettingen bij, met name onder ho
mo's en migranten, terwijl er een pil
bestaat die beschermt tegen hiv. In
andere landen als Amerika en Frank
rijk is deze toegankelijk, maar niet in
Nederland."
„Er zit totaal geen politieke druk ach
ter om dit medicijn toegankelijk te
maken. Dat begrijp ik niet."
„Vooropgesteld zijn er veel mensen
die veilige seks hebben, maar een aan
tal niet. Daar kun je heel moralistisch
over doen, maar mensen doen nu
eenmaal dingen waarvan ze weten
dat die niet goed voor hen zijn. Anti
conceptie is er toch ook? Er wordt
ook nog steeds alcohol geschonken,
terwijl we de problemen kennen. En
waarom wordt er niet harder opgetre
den tegen drugs op party's? Buiten
dat, het gebruik van prep is goedko
per dan een vaak zeer langdurige
hiv-behandeling. In Amsterdam
houdt de GGD wel een kleinschalige
proef onder 370 homomannen om te
kijken hoe prep hier ingevoerd kan
worden en wat erbij komt kijken."
Het is zijn laatste daad,
dit pleidooi. Na
twaalf jaar stopt
Ton Coenen bij
het Aids Fonds.
Hij neemt af
scheid na een
bewogen jaar.
'De zwartste
bladzijde uit
zijn leven'
noemt hij het zelfs. De directeur ver
loor vijf collega's, die omkwamen bij
rampvlucht MH17. Allen waren op
weg naar de 20ste Internationale
Aids Conferentie in Australië toen
het vliegtuig uit de lucht werd ge
schoten. Onder hen ook de wereldbe
roemde aidsonderzoeker Joep
Lange. Coenen legde een
paar uur daarvoor dezelf
de route af: „Natuurlijk
heb ik weieens ge
dacht: ik had ook op
die vlucht kunnen
zitten, of mijn
Deense collega die
op dat moment
een kilometer
achter het vliegtuig zat, maar het was
volstrekte willekeur. Totale absurdi
teit. Zo zie ik dat. Ik ben die dag door
gevlogen naar Melbourne. De confe
rentie kwam voor een belangrijk deel
in het licht van de ramp te staan. We
wilden stilstaan, maar voelden ook
een drive, net als de families van on
ze collega's met wie we contact hiel
den: we moeten doorgaan, er zijn
nog zo veel problemen."
„Niemand wist precies wat de ziekte
betekende, behalve dat de slachtof
fers met name in de homogemeen
schap vielen. Hen wachtte een gruwe
lijke dood. Ik, begin 20 en zelf net uit
de kast, was angstig. Het verspreidde
zich razendsnel. Hoe kon ik mezelf
beschermen? Hoe zat het met het aan
tal partners? Ik studeerde
in die tijd gezond
heidswetenschap
pen, twijfelde
even om me er
voor af te slui-
'We mogen
dan dertig jaar
verder zijn, ik heb in
de loop der tijd geleerd
aidsbestrijding gaat
heel langzaam'
ten maar
aids werd
een steeds
groter the
ma."
Het was ook ang
stig in het begin, maar
het wekte steeds meer mijn profes
sionele interesse. Toen ik bij de GGD
begon kreeg ik aidsvoorlichting in
mijn pakket en zo ben ik steeds meer
in dit veld gerold: eerst bij de Soa
Aids bestrijding, het Aids Fonds en
straks bij Rutgers (kenniscentrum
voor seksualiteit, red.). Het 'mooie'
aan infectieziekten is dat je er écht
iets aan kunt doen. Je kunt het bestrij
den. Natuurlijk heeft het homo zijn
met mijn werkkeuze te maken. Ik
voel me betrokken bij de gemeen
schap waar nog steeds veel slachtof
fers vallen, maar een van de belang
rijkste drijfVeren was het onrecht, dis
criminatie van mensen die hiv heb
ben. Wereldwijd, maar ook hier.
Lang heeft in Nederland de gedachte
geleefd: laat je vooral niet testen. Als
iedereen wist dat je besmet was,
werd je als een paria behandeld. Bo
vendien had een negatieve uitkomst
ook financiële consequenties. Je kon
niet zomaar een levensverzekering
of hypotheek afsluiten. Er was geen
medische behandeling dus waarom
zou je ervoor uit komen?
„Daar heb ik me de afgelopen
twaalf jaar hard voor gemaakt. Ik
heb talloze testcampagnes opge
zet. Vooral omdat we nu weten
dat je na behandeling niet meer
besmettelijk bent. 90 procent laat
zich nu testen. Dat is een resul
taat waar we trots op mogen
A zijn."
Waarom zo moralistisch over
pil die beschermt tegen aids?
door Hanneke van Houwelingen
Hoe is dat anno 2015 nog mogelijk?
Vertrekt u niet precies op het verkeerde
moment? Het probleem is dichterbij dan
ooit.
Waarom niet?
Waarom zou er een dure pil op de
markt moeten komen? Er bestaat toch
zoiets als een condoom?
Ton Coenen stopt na
twaalf jaar als directeur
van het Aids Fonds.
foto PR
U bent zelf homo, hoe beleefde u de ja
ren tachtig toen aids in Nederland op
kwam?
U zegt: 'ik
was angstig'. U
hoefde dit werk
toch niet te doen?
