Terrorisme-expert: minder focus op daders en meer inzicht in voedingsbodem haat
8 NIEUWS
De aanpak van
jihadisme deugt niet,
stelt Peter Knoope.
We proberen iedereen
ons wereldbeeld op
te dringen zonder
oog voor culturele
diversiteit.
Zijn citaten in Vrij Ne
derland, eind oktober,
waren bijna profetisch.
Een groot deel van de
wereld haat het Wes
ten, zei Knoope, voor
malig directeur van het Internatio
naal Centrum voor Contraterroris-
me (ICCT). „Wij dringen ons den
ken over de geschiedenis op aan de
rest van de wereld. Dat gaat hele
maal fout. We hebben geen idee wat
zich aan het ontwikkelen is. De woe
de, ontevredenheid, antiwesterse
sentimenten."
Zijn boodschap is na de aansla
gen in Parijs actueler dan ooit. Giste
ren nog hield de Franse minister
Emmanuel Macron een pleidooi te
gen uitsluiting van moslims uit de
samenleving.
Knoope, die in Zuid-Afrika
woont en de wereld rondreist voor
onderzoek naar terrorisme, is dezer
dagen in Nederland. Hij bepleit be
ter inzicht in de reden voor de haat
tegen het Westen, die een vruchtba
re voedingsbodem is voor radicale
groepen als IS, Boko Haram, al-Sha-
baab en al-Qaeda.
Op de TU Delft en in De Balie
nam Knoope zijn toehoorders mee
in de hoofden van jihadisten. „Ik
probeer uit te leggen waarom veel
mensen sympathie hebben voor de
acties. Laten we even afscheid ne
men van het idee dat jihadisten dui
vels of demonen zijn, en eens doen
alsof ze mensen zijn."
„De wil is er wel. De Amerikaanse
president Barack Obama heeft het
roer omgegooid en gezegd dat het
belangrijk is om uit te zoeken wat er
in die landen speelt. Het enige pro
bleem is dat ze het conflict te veel
individualiseren. We zitten achter
de daders aan, hun achtergrond. We
kunnen het probleem maar niet op
lossen, omdat we er verkeerd naar
kijken. We hebben een beperkt per
spectief van wat er in de wereld aan
de hand is."
„Daar heb ik geen moeite mee. Maar
het is belangrijk om te weten wat
het conflict inhoudt en hoe het er
uitziet. Het Westen moet begrijpen
wat er gaande is. Parijs staat niet op
zichzelf.
„De indruk wordt gewekt dat het
probleem hier ligt, in Gouda of Brus
sel. Dat is absolute onzin. We heb
ben de neiging om te denken dat al
les om ons draait. Dit is geen Neder
lands probleem, maar een wereld
probleem."
„Dat moet je óók doen. Het gaat
vaak om lokale boosheid en frustra
tie. Als je bespuugd wordt in de
tram omdat je een hoofddoek
draagt, of als je geweigerd wordt bij
een discotheek vanwege een Marok
kaans uiterlijk.
„Die lokale woede wordt in het
proces groter en internationaal ge
maakt. Dat individuele gevoel wordt
een groepsgevoel. Ze denken: als je
moslim bent, word je buitengeslo
ten. De perceptie van uitsluiting en
vernedering is de drijvende kracht
achter de stap om aansluiting te zoe
ken bij een groep als IS.
„Een kleine minderheid van
ïoo.ooo mensen heeft die stap ge
zet. Maar het draagvlak is nog veel
groter.
„Er zijn honderden miljoenen,
misschien wel miljarden mensen in
de wereld die begrip hebben voor
de acties en snappen waarom ie
mand zich aansluit."
„De vrijheidsbeweging in de voor
malige koloniën is een teleurstelling
geworden. Het bracht niet het ge
hoopte elan. De nieuwe leiders heb
ben alle macht en rijkdom naar zich
toe getrokken. Het moderne wettelij
ke, juridische systeem met rechterlij
ke instituten dat wij geïn
troduceerd hebben,
functioneert niet,
omdat het gecor
rumpeerd is.
„Wie besluit
wat modern is?
Moderniteit is
gesublimeerde
onzekerheid,
een gebrek aan
sociale struc
tuur, toegespitst
op verandering
en beweging.
„Militairen die uit
Afghanistan terugko
men, zeggen: de mensen
daar lopen duizend jaar achter. Ach
ter wat? Klaarblijkelijk lopen wij
voor. Wie heeft besloten wat voor
en achter is? We zijn voortdurend
bezig de wereld de maat te nemen,
en die maat zijn wij.
„Een Afghaan vindt het niet leuk
om te horen dat hij duizend jaar ach
terloopt of om voortdurend te ho
ren dat hij onderdeel is van een
tsunami die de maatschappij over
spoelt. Als reactie daarop gaan men
sen juist terug naar hun eigen tradi
tie, religie en cultuur.
„Het merendeel van de mensen
in de wereld leeft niet in de toe
komst, maar in de zekerheid van
hun verleden, tradities en voorou
ders. Ze gaan terug naar hun eigen
kleine wereld.
„De moderniseringsagenda
wordt in een groot deel van de we
reld gezien als neokolonialisme, als
ontkenning van die eigen traditie,
geschiedenis en cultuur. Daar
worden mensen opstandig
van.
„Een groep als IS
heet die mensen wel
kom, biedt zeker
heid en laat zien
dat ze weerbaar
en militant zijn.
Ze zeggen: je kunt wél invloed heb
ben. Obama en de Franse president
Hollande zijn bang voor ons. Wij
bieden structuur, helderheid over
wie je bent, waar je vandaan komt
en wat de redenen zijn voor deze ac
ties."
„Op de korte termijn is het nuttig
om met bommen IS te bestrijden.
Maar ik denk dat bij een militaire
overwinning de woede nog agressie
ver naar boven komt. Dat zagen we
ook bij de aanpak van al-Qaeda.
„Bescheidenheid van het Westen
is nu het belangrijkste. Erkennen
van de eigenheid en culturele diver
siteit, en de jongeren alternatieven
bieden. Er is een urgente noodzaak
om burgers en overheid weer met el
kaar in contact te brengen.
„We weten wat er moet ge
beuren, maar ik denk dat de
kans dat het gaat gebeuren be
perkt is. Wat dat betreft ben ik
niet zo optimistisch. Uit christe
lijke hoek komt nu ook een mili
tante anti-islamitische tegenbe
weging die op soortgelijke wijze
mensen naar zich toe probeert te
trekken."
'Misschien wel milj arden
hebben begrip voor IS'
door Tonny van der Mee
Na 9/11 was het niet gepast om je
te verdiepen in de drijfveren van
terroristen. Willen we die wel
begrijpen?
Direct na de aanslagen in Parijs riepen
politici dat we in oorlog zijn met IS.
Wat vindt u van die retoriek?
Deskundigen zeggen: je moet veel
meer de problemen in de wijken hier
aanpakken. Helpt dat niet?
foto Marco de Swart
Tegelijk zien we dat in landen waar
het Westen probeert democratie en
modernisering te brengen, eerder
meer chaos en armoede is gekomen.
Hoe moet het Westen dit dan
wél oplossen?
