Toch niks nie vergeeten?
In Liefdevolle Herinnering
ZEELAND 13
Achttien jaar geleden stierf zijn vrouw
Ina op 58-jarige leeftijd aan borstkanker.
Over die verdrietige tijd vertelt Wim
Murre: „Ik ben anders gaan denken."
Dat mantelzorgers er
soms bijna aan on
derdoor gaan, be
grijpt hij volkomen.
Het jarenlange tra
ject van doktersbe
zoeken, puncties, operaties, bestralin
gen, chemokuren en de toenemende
intensieve verzorging van zijn
vrouw, putten hem indertijd volledig
uit: „Ook spanningen en verdriet trek
ken een zware wissel op je. Ik werkte
als plaatwerker bij Scheepswerf De
Schelde en kon overdag mijn zinnen
verzetten, maar uitrusten was er
thuis niet bij."
De knobbel die Ina in 1987 in haar
linkerborst voelde, was duidelijk
zichtbaar. Ze onderging sinsdien re
gelmatig medische controles. Pas in
het Rotterdamse Dijkzigt Ziekenhuis
werd in 1991 de fatale diagnose ge
steld. Grove nalatigheid, noemt Wim
Murre (76) het. Ze spanden een
rechtszaak aan: „Vechten wilde ze.
Voor haar leven. En voor de erken
ning dat er fouten waren gemaakt."
Het mocht niet baten. „We had
den die zomer net ons dertigjarig hu
welijksfeest met de kinderen in Brit-
tania gevierd. Daarna werd haar lin
kerborst geamputeerd. Ook alle klie
ren, tot in haar oksel, haalden ze weg.
Uitzaaiiningen waren al in het borst-
vlies terechtgekomen."
Hij zag zijn altijd opgewekte Ina
worstelen. Jaren had zij in de gezins
zorg gewerkt. Zij was begaan met an
deren en had enorm veel vriendin
nen. Ook wilde zij zich blijven ont
wikkelen. Maatschappelijk betrokken
als zij was, vervulde zij bestuursfunc
ties in de bewonersadviesraad, het
buurtcomité en maakte carrière in de
Nederlandse Christelijke Vrouwen
bond; als secretaris van de afdeling
Vlissingen kwam zij via publicitaire
werkzaamheden van het provinciale
bestuur in het landelijke bestuur,
waar zij als tijdelijk afgevaardigde
van Zeeland enthousiast meedeed.
„Ik heb het beeld waarmee ik ben
opgevoed wel moeten bijstellen",
zegt Murre. „Een vrouw is niet per
definitie altijd thuis als haar man
kostwinner is. Bovendien was ik er
beducht voor dat ik haar, met mijn
acht jaar lagere school, zou kwijtra
ken." Dus meldde hij zich - als enige
vader in die tijd - aan bij de moeder
mavo in Vlissingen en heeft zijn exa
men gehaald, grinnikt hij.
Inmiddels liet haar gezondheid al
haar activiteiten niet meer toe. Door
de chemokuren en bestralingen werd
Ina langzaam kaal. En in 1994 moest
ook haar rechterborst worden verwij
derd. Haar wereld verkleinde zich,
maar ze volgde met vreugde de zwan
gerschap van haar schoondochter. En
ze hebben ook zorgeloze jaren ge
kend: „De kinderen zijn goed terecht
gekomen en wij reisden veel met de
caravan; naar Bretagne en Norman-
dië, de fietsen namen we mee. Echte
zwerfvakanties waren dat." De steen
soort die haar graf siert en waar 'Heel
en Vrij' in gegraveerd is, kwamen ze
in die contreien tegen. „Toen zij in
haar laatste weken de begrafenis,
rouwkaart, bloemen, kist, muziek en
dienst regelde, gaf zij te kennen dat
haar uiteindelijke rustplaats er pre
cies zó uit moest zien."
Misschien is mantelzorg ook wel
een soort ziekte, peinst Murre. „Je
hebt het aanvankelijk niet zo in de ga
ten, want het is een sluipend proces.
Voortdurend verleg je je grenzen, le
ver je in, beweeg je in alles mee. Wij
hadden gesprekken met iemand van
het maatschappelijk werk. De aan
dacht was vooral gericht op de pa
tiënt; die verkeerde immers in een
uitzichtloze situatie. Maar dat geldt
ook voor de partner, en dat aspect
wordt nog steeds onderschat. Als je
niet oppast, ga je er aan onderdoor."
Hij kon het op een gegeven mo
ment niet meer opbrengen. Dag in,
dag uit voor Ina zorgen, de onrust in
huis van alle lieve mensen die vol-
toen nog een bijzondere tijd aan; we
konden open met elkaar in gesprek,
begrepen elkaar toen beter. Mis
schien waren we wel meer samen
dan ooit."
De laatste twee maanden van haar
leven lag Ina op een bed in de woon
kamer. Ze putte kracht uit haar ge
loof en genoot van haar vriendinnen
die haar met zorg omringden. En op
een warme zomernacht stierf zij:
„Heel vredig. Alleen de kinderen en
ik waren bij haar."
Na achttien jaar hoort hij nog
steeds haar stem, glimlacht hij:
„Door deze periode in ons leven ben
ik meer mens geworden. Als ik weer
eens opvliegend ben, zegt zij: 'Rustig
aan, Wim.' En dat werkt meteen."
gens een rooster kwamen helpen, de
lichamelijke intimiteit die hij miste
en hun onvermogen om er samen
over te praten: „We waren in ons ver
driet zo ontredderd en eenzaam. En
nergens kon ik op adem komen.
Straks gaan er twéé de vernieling in,
dacht ik."
Hij is naar een appartement in
Vlissingen verhuisd. „Dat regelde Ina
voor mij via haar connecties. Ze was
verdrietig, maar begreep het wel. We
bleven vrienden en ik bleef langsko
men. Er werd schande van gespro
ken: ik liet mijn doodzieke vrouw in
de steek. Die ruimte voor mezelf is
echter onze redding geweest. Het
had niet veel langer moeten duren,
anders hadden ze mij kunnen opne
men."
In het voorjaar van 1996 vroeg hij
of zij het fijn zou vinden als hij weer
naar huis kwam. „Ik voelde me ster
ker en kon nu bewust voor de situa
tie kiezen. 'Ik houd van je, en wil
graag bij je zijn', zei ik. Dat heeft ons
beiden goed gedaan. Eigenlijk brak er
Ina Murre
2 oktober 1939
21 juli 1997
Streektaal
Wa binne hie noe an't
doen?" vraogt de
buurman an me,
binst a tie tegen kof-
fietied even bie me langst komt.
Da doet ie wel mêêr. Zó maor even
binnenvliegen om 'n bakje koffie
saomen te drienken. Vooral as 't
slecht weer is. 't Was vorige weeke
zaoterdag. Weeten judder't nog?
Anêês 't winter, 'n Kouwe wind
stoeng t 'r die morgen op de Mart.
Even nao 't groentekraom. D'r
stoeng noe 'n nieuw meisje in.
Mee 'n mutse op. Ze was op de
fiets gekommen, vandao die mut
se. En de kouwe ee. 'k Dochten
nog bie m'n eigen: Vanmorgen voo
d'êêste keer 'iere in 't kraom. Da
moe je ook nie opschrieven in je
dagboek. Da kan je zó wel omtou-
wen. Zó is 't toch? Over omtouwen
gesproken. Noe bin toch al 'n paor
daogen m'n agendao kwiet. Agen-
dao is 'n gróót woord, 't Is maor
een klein diengetje. 't Past in m'n
bostzakje van m'n over'èmde. Jao,
ik gebruuken nog altied maor 'n
ouwerwetse agendao. Zó êêne,
wao je alles in kan opschrieven. Da
vin 'k makkelijk. Allicht zou 'k 'n
moderne kunnen anschaffen. Zó'n
digitaole. Ook die kan je natuurlijk
overal nao toe meenemen. En wat
ook makkelijk is, die kan je jaoren-
lange gebruuken. Die stopt naome-
lijk nie op 31 december, mao die
gao gewoon deu naor 't nieuwe
jaor. Maor 'k vertrouw dat toch nie
zó. As tie 's crasht, dan bin je alles
kwiet, dienk ik dan maor, vandaor
dat 'k nog altied mao zó'n klein ou
agendaoatje gebruuken. Mao noe
bin't kwiet. Ergenst misleid, dienk
'k. Overal al gezocht, al 'n 'êêle
morgen. Lastig 'óór. Ik durven da
best wel neerschrieven 'iere, want
iederéén is ommerst wel 's iets
kwiet en dan komt 't even laoter
toch wee boven waoter. "Was dad-
de?" vraogt de buurman even lao
ter en die wiest naor een schriftje
waorp een meisje staot mee een
band 'n d'r 'aor. Een band of'n
lint, waorin de kleuren róód, wit,
blauw zitten. Ik vertellen 'm dat 't
'n schriefschriftje is uut 1955 mee
allemao gedichten en plakplaotjes
over den oorlog. "Gekocht op de
rommelmart. Vanwege die fotoo
tjes. Schóóne ee?" De buurman
pakt z'n leesbril en snoert wa deur
't schriftje. "Da's van Piet Dekker
gewist", 'óór 'k 'em zeggen, 'z'n
naome staot op de voorkant." Ik
knikken en schienken de koffie in.
"Die kon schóóne schrieven." In-
derdaod, 'n regelmaotig 'and
schrift, zonder geknoei en bienao
zonder fouten; 'n ienkele kêêr 'n
verbeterieng van de mééster. As de
buurman even laoter vertrekt,
kiekt ie nog 's goed of tie z'n bril
bie 'em 'eit. Want die was tie de vo
rige kêêr vergeten. "Oohhh,
iederéén vergeet wel 's wat," zei 'k
toen nog.
ZATERDAG 28 NOVEMBER 2015
'Rustig, Wim' zegt ze dan
In deze rubriek praten mensen over verlies,
rouw en hoe het leven verder gaat.
door Jacoline Vlaander
Hebt u ook mooie herinneringen aan
een dierbare, die is overleden?
We willen uw verhaal graag delen in on
ze rubriek 'In liefdevolle herinnering'.
U kunt contact opnemen met
Ab van der Sluis: 0118-434003,
chefnieuws@pzc.nl
Ina Murre geeft haar oudste kleindochter Lysanne de fles, 1994
door Rinus Willemsen
Beluister de gesproken rubriek op
www.pzc.nl/streektaal
