29
45.000 dia's van Nederlandse topfotograaf moeten in 'bad'
Shows Guus en Youp
in Parijs uitverkocht
Kovacs levert
titelsong film
procedure bedacht om oude beschimmelde
foto's te redden van een vroege dood. Maar:
kunst conserveren kost ook geld, en sponsors
staan nog niet in de rij.
Het Nederlands Fotomuseum heeft een unieke
Media Entertainment
VOOR
VOOR
Alle kaarten voor de shows die Guus
Meeuwis en Youp van 't Hek op 26 en 27
maart in Parijs geven zijn weg. Dat liet
Van 't Hek gisteren weten. De twee ar
tiesten maakten woensdagavond bekend
dat ze samen optreden in L'Olympia, de
oudste concerthal van Parijs.
Het nummer Digginvan Ko
vacs is gekozen als titelsong
van de nieuwe Nederlandse
film De helleveeg. „Een bijzonde
re eer", reageert de zangeres.
De film draait vanaf 24 maart
in de bioscopen
Hoe restaureer je 45.000
kleurendia's van de Neder
landse fotograaf Ed van
der Elsken die langzaam
maar zeker worden opge
vreten door schimmels?
Die stop je in bad. Voorzichtig dompel je
ze onder in een teiltje gevuld met oplos
middel. Gewoon laten rusten. Daarna leg je
ze in een volgend teiltje met weer een an
der oplosmiddel. „Al die baden hebben ver
schillende mengsels van bijvoorbeeld wa
ter en ethanol. Want in elk bad gebeurt iets
anders. Je moet de schimmel eerst week ma
ken en daarna moet je de schimmel letter
lijk loshalen", vertelt Katrin
Pietsch. Dat loshalen, dat doet
ze met een borsteltje. „Met gei
tenharen. Want die zijn enorm
zacht." Ze strijkt er mee over de
ondergedompelde dia's. Zachtjes,
alsof ze de kwetsbare minuscule
kunstwerkjes streelt.
Als de schimmel in het tweede
badje heeft losgelaten en is weg
geborsteld, is de foto van Van
der Elsken nog niet veilig.
„De foto zelf, het gekleurde
beeld, dat is een soort gelatine-
laagje. Door de schimmels is
die laag gaan scheuren en ver
kleuren. Als we de schimmel heb
ben weggehaald, blijven er in die ge
latine gaten over. Die moeten we
weer dichtmaken."
Het is monnikenwerk, beaamt
Pietsch, die restaurator is in het Ne
derlands Fotomuseum in Rotterdam.
Zo'n 45.000 dia's van Van der Elsken
moeten in bad.
Het is een klus die twee jaar kan
gaan duren. Maar ze is er razend trots
op. Want de restauratieprocedure die
Pietsch de afgelopen jaren ontwikkel
de, is uniek. Nergens anders in de we
reld worden foto's op deze wijze en zo gron
dig opgeschoond, zodat ze ook voor toe
komstige generaties bewaard blijven.
„Toen ik acht jaar geleden begon, be
stond er niet echt een goede methode", ver
telt Pietsch. „Bij de foto's van Van der Els
ken zagen we hoe hard restauratie no
dig was: sommige waren al niet meer te
redden. Als we niks zouden doen, zou
de hele collectie binnen een paar jaar
onherstelbaar beschadigd zijn."
Ed van der Elsken (1925-1990) bewaarde
zijn dia's en negatieven thuis in Edam. Een
huis in de polder, vlakbij een dijk. Het was
binnen vochtig en de temperatuur was rela
tief hoog: de ideale voedingsbodem voor
schimmels.
Het fotobeeld, de gelatine van de dia's, is
voor schimmels als voeding. Ze nestelen
zich erop en vreten de laag beetje bij beetje
weg. „Van der Elsken zag het al gebeuren
toen hij nog leefde. Hij vond het een prach
tig proces. 'Schitterend, mijn foto's zien er
uit als een oud schilderij', zei hij dan."
Inmiddels, 25 jaar na zijn dood, is zo'n
70 procent van de complete collectie van
Van der Elsken, bestaande uit 105.000
dia's en negatieven aangetast. „We moe
ten het nu doen, anders is het te laat."
Pietsch is morgen met een veertien
man sterke delegatie in Parijs, waar de
zer dagen de Paris Photo-beurs wordt ge
houden. Iedereen die er toe doet in de
internationale wereld van de fotografie,
van museumdirecteuren tot conservato
ren en van galeriehouders tot sponsors,
loopt daar rond.
„Dat restaureren kost veel tijd en
geld, dus we zoeken hier in Parijs voor
al fondsen en bedrijven die het willen
financieren", legt Frits Gierstberg, cu
rator van het Rotterdamse museum,
uit.
Makkelijk is die zoektocht
niet. Waar musea hun hand
nauwelijks omdraaien voor de
restauratie van een olieverf
schilderij, en bedrijven graag
hun naamkaartje zien hangen
bij het opgeknapte werk, blijft
de fotografie een ondergescho
ven kind in de kunstwereld.
„Het bewustzijn over de
kwetsbaarheid van foto's is
ook pas de laatste tien tot twin
tig jaar ontstaan", aldus Gierst
berg. „De kennis is nog niet zo
groot over hoe je het best kan
conserveren en restaureren.
Wij lopen daar nu in voorop.
Vroeger bewaarden fotografen
hun werk gewoon onder hun
bed of in een kast. Van der Els
ken deed dat ook."
VRIJDAG 13 NOVEMBER 2015
Cultuur
TWeede leven voor fotowerk
van Ed Van der Elsken
door Frank Renout
Restauratie van de portretten
van Fidel Castro (circa 1971) en
Vali Myers (1951). In de cirkel
de door schimmel aangevreten
delen, foto Ed van der Elsken/
Nederlands Fotomuseum, courtesy
Annet Gelink Gallery
