Godsdienstvrijheid brengt bolus en welvaart
ZEELAND 15
een ander beeld van het Zeeuwse nieuws
onnikenwerk
Het vuur groeit en loeit tot het metaal gloeit. Alles met de hand. Het eeuwenoude ambacht gaat voort. Simon Pladdet uit Croede zwoegt en zweet in zijn
siersmederij in Oostburg. En weer haalt de smid een vorm uit het vuur. foto Ronald den Dekker
De Zeeuwse bolus, staat
geheid op ons bood
schappenlijstje wan
neer wij gasten uit an
dere landsstreken ontvangen. Wij
vinden bolussen lekker en visite
verschaft ons een alibi om ze te
eten. Deze week ontdekte ik de
herkomst. Portugese Joden brach
ten Zeeland de plakkerige lekker
nij. In het Jiddisch betekent 'bole'
fijn gebak. In 1574 gaf de Spaanse
bevelhebber Middelburg over aan
de prins van Oranje en vanaf 1588
mochten Joden hun godsdienst in
de stad beoefenen. Er kwamen in
de zestiende en zeventiende eeuw
heel wat Sefardische joden naar
Zeeland. Van oorsprong kwamen
ze uit Spanje en Portugal. Beke
ring tot het christendom beteken
de niet dat zij veilig waren. De in
quisitie vervolgde ook deze be
keerden, Marranen, tot in Neder
land.
De Unie van Utrecht (1579)
heeft Nederland godsdienstvrij
heid gebracht. De Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden die
enige jaren later ontstond, werd
daarmee een vrijplaats voor vluch
telingen. Achtereenvolgens heb
ben Joden, protestanten uit de Zui
delijke Nederlanden, Hugenoten
en Salzburgers een veilig heenko
men gevonden in Zeeland. Toen
de Spanjaarden Antwerpse opstan
delingen in 1585 onder de voet lie
pen, waren protestanten hun le
ven niet meer zeker. Zeeland
bleek een veilige haven voor kapi
taalkrachtige kooplieden. Er vestig-
den zich zoveel protestanten in
Middelburg dat in 1620 de helft
van de stadsbevolking uit de Zui
delijke Nederlanden afkomstig
was. Zij brachten vooral en mas
sief: welvaart.
Hugenoten drukken tot op van
daag een stempel op de Zeeuwse
samenleving, blijkt uit achterna
men als Provoost, Geschiere, Lefe-
ber en Du Bois. Wie studie van
het Zeeuws maakt, ontwaart Fran
se invloeden. Lodewijk XIV
brengt de stroom vluchtelingen
goed op gang wanneer hij in 1685
protestanten hun beperkte vrij
heid van godsdienst ontzegt. Er
kwamen er nogal veel naar de
Noordelijke Nederlanden, in to
taal zo'n zeventig duizend. Het
maakt me nieuwsgierig naar de ge
schiedenis van Hugenoten in Zee
land. Zij vestigen zich als eerste in
Groede. In 1622 wordt daar de eer
ste Waalse kerk in Zeeland geo
pend. Over wat zij Zeeland brach
ten wordt getwist. De Groese pap
taart die in oktober wordt gegeten
op de Baomesse-Kermesse, kan na
melijk evengoed meegebracht zijn
door Lutherse vluchtelingen die
vanuit Salzburg kwamen en die
zich kort na 1730 vestigden in
Zeeuws-Vlaanderen. De paptaart
is als heerlijkheid ten zuiden van
de Westerschelde blijven hangen,
wat ervoor pleit hem aan de Salz
burgers toe te schrijven. Door een
streng toelatingsbeleid werden uit
Lutherse kring op Walcheren van
de vierhonderd vluchtelingen uit
eindelijk slechts negenenvijftig
ongehuwde boerenknechten toe
gelaten. Aanzienlijke burgers na
men hen met het oog op hun inte
gratie een jaar in huis. In
Zeeuws-Vlaanderen streken acht
honderd Lutheranen neer mét
vrouwen en paptaart, maar met
hun integratie wilde het deson
danks niet vlotten.
ZATERDAG 31 OKTOBER 2015
Leestips bij deze column en kerkdien
sten op www.pzc.nl/monnikenwerk
