Tv- en radiomaker ziet bijna vanuit zijn huis in Italië de vluchtelingen aanspoelen
8 NIEUWS
'juuipvjuciJMpifr
s
ii!J£;r .vuxj
hp ffif! ''iT^ï' -
v#»V' r--'sji»K'
Martin Simek aan
schouwt de stuiteren
de wereld vanuit de
armste plek van Euro
pa, de Zuid-Italiaanse
streek Calabrië. Waar
het 'zijn' belangrijker is dan het 'hebben'.
Waar de natuur het ritme bepaalt. „Hier
gaan de gesprekken niet over geld, zoals
in de rest van de Europese Unie. We heb
ben hier ook geen last van de regels waar
Brussel in grossiert. Hier is het een en al
wildernis, die zijn eigen regels kent. Als
ik door de bergen 32 kilometer rijd naar
een stadje om inkopen te doen, kom ik
hooguit één, twee auto's tegen. Alleen
bij de zee is het wat drukker, zeker sinds
2002,2003 bootvluchtelingen aanspoe
len.
„Op de vlucht werken je zintuigen op
volle toeren en maken je scherper dan
ooit. Of alles wordt juist mistig, vaag,
want je hebt geen houvast meer. In je pa
niek, uit angst, kruip je in je schulp en
hoop je dat alles vanzelf weer voorbij zal
gaan. In het vluchtelingenkamp in We
nen, waar ik in 1968 aanvankelijk terecht
kwam, pleegden mensen om me heen
zelfmoord, omdat ze de onzekerheid niet
aankonden. Ik ervoer mijn vlucht als een
vlucht vooruit."
„De situatie is zo complex dat ik die asso
cieer met een klit in je haar, die je er uit
eindelijk maar uitknipt, om er vanaf te
zijn. We willen wat doen aan de toe
stand in de wereld, maar ook weer niet
echt. Iedereen zoekt de schuld buiten
zichzelf. Uit de stroom Syriërs maak ik
op dat ze het vechten thuis hebben opge
geven, of er misschien niet eens aan zijn
begonnen. Verder dan het me afvragen,
kom ik niet. Ik heb een hekel aan menin
gen die niet gebaseerd zijn op eigen erva
ring en ik ben nooit in Syrië of in Afrika
geweest. Modern westers kolonialisme is
ons bemoeien met situaties waar we niet
genoeg vanaf weten, maar wel de morele
opperrechter over spelen. Zie de Ameri
kaanse inval in Irak, zie de Arabische Len
te. Door ons gesteund, zo niet veroor
zaakt. O, wat waren we toch trots op ons
zelf. Een economische vluchteling is ie
mand die het beter wil hebben. Dat is le
gitiem. Honger moet niemand lijden."
„Als je echt gevoelig bent, word je ge
raakt door cijfers. Dan heb je geen beel
den nodig. Op het moment van de
pan-Europese ontroering waren in de
Middellandse Zee officieel al zo'n tien
duizend vluchtelingen verdronken. Een
groot deel van ons oefent zijn emotionali
teit tijdens soaps en reality-tv. Daarmee
vergeleken scoort het lijkje gelukkig nog
hoger, maar voor hoe lang nog? Alles
lijkt zeer snel te wennen."
„Ik ben dol op mensen, ik kies altijd
voor mensen, maar dan één-op-één.
Een gezelschap wordt al moeilijker. De
clichés vliegen onmiddellijk over de ta
fel. Een massa jaagt me angst aan. Indi
viduele vluchtelingen kunnen een
enorme verrijking zijn, voor welk land
dan ook. Maar een massa? Hoeveel sui
ker kun je in een kopje koffie doen dat
het nog koffie blijft? Misschien moet
heel Europa een tijdje naar Afrika, en
zij op hun beurt naar Europa. Het zou
een uitdaging zijn. Dat is pas een cultu
rele uitwisseling. Dan zouden wij snel
door krijgen dat Afrika meer is dan safa
ri, en zij dat Europa meer is dan de
tv-beelden die zij zien. Dat wisselen,
dat had ik als kind al. Ik vroeg me altijd
na een paar haltes in de tram af, waar
om staat wie nu zit niet op voor wie
staat?"
„In Noord-Europa plakken we graag
etiketten op wat we om ons heen zien.
Dat spaart tijd, dan zijn we er klaar
mee. Want we moeten verder,
druk-druk-druk als we het hebben. In
voormalig Oost-Europa hebben ze alle
maal de Sovjet-invasie meegemaakt.
Massale vluchtelingenstromen uit ande
re continenten waar wreedheden ge
beuren waar zelfs Stalin nog van zou
opkijken, ervaren ze als een invasie. Ze
zijn blij met hun heroverde democratie
en ze willen die veertig verloren jaren
inhalen.
„De gewone man in de voormalige
Oost-Europese landen ervaart geen lus
ten. De Nobelprijswinnaar voor de Vre
de, oud-president van Polen Lech Wale
sa heeft pas nog gezegd: 'Als ik de
vluchtelingen op tv zie, constateer
ik dat ze er vaak beter aan toe lij
ken dan wij. Goed gevoed,
goed gekleed, en misschien
zelfs rijker dan wij Polen.
Ik kan begrijpen dat men
emigreert. Ook wij emi
greerden. Maar waar we
ook gingen, hebben we
de wetten en cultuur ge
respecteerd. Deze vluchte
lingen zijn anders. Als Eu
ropa de deuren opent, zullen
snel miljoenen binnenkomen,
ze gaan onder ons leven, hun ge
woontes en gedragingen bezigen, in
cluis het koppensnellen.' Daar is Orban
(de Hongaarse premier, red.) niets bij."
„Vluchten kan wel een katalysator van
het proces van verandering zijn, net zo
als een ernstige ziekte dat kan zijn.
Grenzen houden me nog altijd bezig,
zij het nu mijn eigen grenzen. Wat is
echt van mij en wat hebben anderen in
mijn kop gestampt? Mede door mijn
vlucht ben ik vooral innerlijk veel
vrijer geworden. De wereld is helaas
vol van mensen die van zichzelf zijn
vervreemd. Dan ben je misschien beter
af als vluchteling, die mag geloven dat
de ellende buiten hemzelf ligt."
door Hans van Zon
In 1968 sla je zelf op de vlucht. Voor Sov
jet-tanks die de Praagse Lente in Tsjecho-Slo-
wakije onderdrukken. Je bouwt een bestaan
op in Nederland. Als tenniscoach, tv- en ra
diomaker, columnist en cartoonist. Nu woon
je met je vrouw Iris en je kinderen in Italië.
Roept het asieldrama herinneringen op aan
jouw vlucht?
Er komen enorme mensenstromen op gang.
De omvang overvalt Europa en is ook voor
veel Nederlanders niet te bevatten. Begrijp
jij er nog iets van?
Een foto van een verdronken, aangespoeld
jongetje - Aylan - op een Turks strand door
breekt de apathie, brengt Europa in tranen.
Hoeveel waarde hecht jij aan deze foto en
aan de emotionele reacties erop?
Europeanen hebben het gevoel dat hun
fort wordt overlopen door een boze bui
tenwereld. Vluchtelingen worden gezien
als een bedreiging.
De opvang verscheurt Europa. West-Euro
pa reikt de hand, Oost-Europa gooit de
deur dicht, bouwt hekken. Kan jij dat, als
geboren Tsjecho-Slowaak, uitleggen? Veel
Nederlanders begrijpen die harde houding
niet.
Lidmaatschap van de Europese Unie
schept verplichtingen. Behalve lusten zijn
er lasten. Zijn de inwoners van Oost-Euro
pa daar wel van doordrongen?
In hoeverre maakt een vlucht een ander
mens van je?
Martin Simek foto Iris van Hornsveld
