Premier is geen type voor rol als Merkel en loopt bovendien op eieren als leider van
4 NIEUWS
Zal Mark Rutte zich vandaag dan eindelijk mengen in het asieldebat? Waar Angela Merkel
woensdagavond de verdeelde Duitse natie probeerde te verbinden met een lang
televisie-interview, hult Rutte zich in stilzwijgen. Dat terwijl het gist en borrelt in de samenleving.
Maar Rutte wil en kan niet verbinden.
Mark Rutte
noemde het
zelf al eens het
'R-woord': er
kan niets mis
gaan in Den
Haag of oppositiepartijen roepen
om het hardst dat 'de premier de
regie kwijt is'. Ook na de volks
woede in het Drentse dorp Oran
je om de komst van 700 extra
asielzoekers verdrongen oppositie
leiders zich voor de camera's om
te roepen dat Rutte afwezig is en
geen leiderschap toont.
Maar Rutte wil het dossier niet
naar zich toetrekken zoals Angela
Merkel. Hij wil koste wat kost
voorkomen dat hij net als zijn
Duitse collega uitstraalt dat vluch
telingen van harte welkom zijn.
Het is maar goed ook dat hij zich
niet in dergelijke bewoordingen
heeft uitgelaten, vindt staatssecre
taris Dijkhoff (Asiel, WD): „Daar
hebben ze een enorme aanzuigen
de werking gezien."
Daarmee doet de WD of er
geen verschil is tussen zeggen dat
de deuren wagenwijd open staan
en onrust in het land proberen te
temperen door uit te leggen dat
we als land voor een opgave staan
met zijn allen. „Maar daar is Rut
te het type niet voor", constateert
Henk te Velde, politicoloog aan
de Universiteit Leiden. „Rutte
kan goed debatteren, handig poli
tiek opereren, maar hij is niet ie
mand met een duidelijk eigen pro
gram. Hij kan het goed vinden
met iedereen met wie hij samen
werkt. Maar hij is geen binder die
een moreel appèl doet op ande
ren."
Merkel heeft het
makkelijker. Het
standpunt van haar
CDU is barmhartigheid
Rutte deed voor de zomer wel
een voorzichtige poging moreel
leiderschap te tonen door zich te
keren tegen de 'Dikke Ik-mentali-
teit'. Maar bovenal is hij pragma
tisch, een manager die zijn be
windslieden alle ruimte laat. Dat
doet hij nu ook met Klaas Dijk
hoff, al wenste Rutte woensdag
wel te benadrukken dat hij zijn
partijgenoot 'bijna elk uur belt'.
Aan het begin van de crisis
kreeg Rutte de kritiek dat hij zich
niet - zoals andere regeringslei
ders - liet zien bij een vluchtelin
genopvang. Na weken te hebben
volgehouden dat dat hier niet no
dig is, omdat er in Nederland in
steeds meer met de plek
waar we wonen. Maar een bur
gemeester van Nederland ontbe
ren we nu." Het zwijgen van Rut
te draagt bij aan het tanende ge
zag van 'Den Haag', denkt ze. „De
landelijk overheid wijst enerzijds
naar Europa, anderzijds schuift ze
verantwoordelijkheid af naar ge
meenten. In zaken van nationaal
belang, zoals het vreemdelingen
debat, zwijgen de landelijke lei
ders. Niet gek dat mensen steeds
minder op hebben met de natio
nale politiek."
tegenstelling tot Duitsland geen
aanslagen op centra zijn gepleegd,
ging hij uiteindelijk toch vorige
maand. De pers was echter niet
welkom. Rutte is nu eenmaal
geen 'kijk mij nou eens'-politicus.
Tegelijkertijd voorkwam hij dat
hij op de foto kon worden gezet
als de invoelende WD-premier
die een arm over de schouder van
een gevluchte Syriër legt. Met
zo'n beeld had PW-leider Geert
Wilders wel raad geweten, die
met zijn simpele boodschap de
toon in het asiel
debat bepaalt.
Rutte daar
entegen loopt
als WD'er op eie
ren. Als hij het asielbeleid uitlegt,
benadrukt hij altijd eerst dat er
geen plaats is voor wie hier niet
thuis hoort. Pas daarna zegt hij
dat er ook plek moet zijn voor
echte vluchtelingen, zoals de
PvdA graag benadrukt. Een op
treden als dat van Merkel
waarin hij verdedigt wat
Dijkhoff moet uitvoeren
(namelijk voorkomen dat
asielzoekers op straat moe
ten slapen) heeft een
groot afbreukrisico. Een
groot deel van de
WD-stemmers is niet
voor ruimhartige op
vang. Rutte wil hen
niet van zichzelf en
daarmee zijn partij
vervreemden.
Zolang Rutte als pre
mier van alle Nederlanders
geen tegengas geeft, laat hij
de discussie aan de schreeu
wers over, verwijten sommige
critici hem. Maar Rutte denkt
daar anders over. „Merkel heeft
het ook wel makkelijker dan Rut
te", zegt Janka Stoker, hoogleraar
leiderschap aan de Rijksuniversi
teit Groningen. „Zij verwoordt
wat haar partij het CDU ook
vindt: barmhartigheid. Ruttes
WD zit daar heel anders in."
Toch hebben we als Nederlan
ders wel behoefte aan een leider
die richting geeft in woelige tij
den, constateert ze. „Dat blijkt uit
de groeiende populariteit van
burgemeesters als Van
der Laan en Aboutaleb.
We identificeren ons
Bindende rol is niets voor
Janka Stoker
hoogleraar leiderschap
door Laurens Kok en Hans van Soest
