Revolutionaire verschuiving van thema s in schilderijen
30 CULTUUR SHOW
Kinderboek
minder grof
Doek valt voor
proeftuin M-Lab
Singer ontdekt
werk Whistier
Tournee BSB
en Spice Girls'
Zuipende monniken
kwakzalvers, oplichters
het dagelijks leven
komt meer in beeld
Het voorprogram
ma van de grote
Jeroen Bosch ex
positie volgend
jaar in Het Noord
brabants Mu
seum van Den Bosch. Zo noemt
directeur Sjarel Ex de tentoonstel
ling Van Bosch tot Bruegel in zijn
museum Boijmans Van Beunin-
gen. Met de aanwezigheid van
Bosch' De hooiwagen, in 1560 naar
Spanje gegaan en voor het eerst
sinds 450 jaar weer te zien in Ne
derland, heeft het Rotterdamse
museum wellicht de grootste eye
catcher van de Brabantse exposi
tie nu al gewoon in huis.
Je zou kunnen denken dat het
Rotterdamse museum in de aan
loop graag profiteert van de onge
twijfeld grote aandacht voor
Bosch vanaf 13 februari.
Maar zo moet je dat
niet zien, zegt Ex.
„Wij wilden deze
expositie al heel
lang maken.
En toen het
Prado met ver
zoeken
kwam om on
ze werken
van Bosch te
mogen lenen,
hebben we onze
kans gegrepen."
In een soort drie-
hoeksruil kwamen de
exposities tot stand. Boij
mans heeft De hooiwagen in bruik
leen van het Prado. Dat werk gaat
in februari naar Den Bosch, net
als de Rotterdamse panelen van
Boijmans. Later zijn de schilde
rijen te zien in het Prado in Ma
drid. In ruil daarvoor betaalt het
Bosch Research and Conservation
Project uit Den Bosch mee aan de
restauratie van het schilderij De
heilige Christophorus van Bosch dat
tot de collectie van Boijmans be
hoort.
De hooiwagen fungeert als het
startpunt van het verhaal dat Boij
mans wil ver
tellen. De sa
menstellers Friso
Lammertse en
Peter van de Coolen
zien Jheronimus Bosch als
een van de eerste kunstenaars die
het dagelijks leven als thema uit
koos. Werd de kunst aan het ein
de van de vijftiende eeuw nog be
paald door de kerk, met de op
komst van de burgerij kwamen er
ook nieuwe thema's.
Hoewel De hooiwagen als drie
luik met de afbeelding van hemel
en hel nog volop in de kerkelijke
traditie lijkt te staan, zijn er op
het middenpaneel rond de hooi
wagen al diverse scènes te zien
die de revolutionaire verschuiving
in thematiek aankondigen. Zui
pende monniken, nonnen op zoek
naar seks, kwakzalvers en oplich
ters - het waren taferelen die eind
vijftiende eeuw niet tot het stan
daardrepertoire behoorden.
Pieter Bruegel de Oude, ook
wel de tweede Bosch genoemd,
perfectioneerde de thematiek van
het alledaagse leven met zijn schil
derijen vol braspartijen. Het leid
de volgens de samenstellers uitein
delijk tot de Gouden Eeuw toen
Nederlandse kunstenaars wereld
wijd aan de top stonden.
Bruegels De boer en de nestrover,
dat aan het einde van de expositie
staat, is het tweede topstuk op de
ze tentoonstelling. Het kon dank
zij een afspraak over het later uitle
nen van Bruegels Toren van Babel
losgeweekt worden uit het Kunst-
historisches Museum in Wenen.
Het verhaal over de verschui
ving van geestelijke thematiek
naar het gewone alledaagse wordt
in Rotterdam overtuigend verteld.
Met werken van Lucas van Ley-
den, Quinten Massijs, Marinus
van Reymerswale en Pieter Aert-
sen komen marskramers, bede
laars, boeren, liefdesparen, lans
knechten en hoeren tot leven.
Voor de hedendaagse kijker is
vaak niet meer precies te achterha
len waar de kunstenaars op doe
len in hun werk. Toch zijn sommi
ge thema's nu nog altijd actueel.
Het schilderij Advocatenkantoor
van de Zeeuw Marinus van Rey
merswale is kostelijk. Je hoort
bijna de goed doorvoede advocaat
met zalvende stem de wanhopige
boer met geldzak in de hand over
tuigen dat hij toch vooral verder
moet procederen. Hebzucht en
het najagen van geldelijk gewin,
het zijn de met veel ironie geschil
derde thema's voor de nieuwe
klasse van welgestelde stedelin
gen.
Een voorprogramma op de
puur op Bosch gerichte expositie
in het Noordbrabants Museum is
Van Bosch tot Bruegel niet te noe
men. Daarvoor staat de expositie
te veel op zichzelf. Een mooie pre
lude is het wel.
Het gebruik van grove taal in kin
derboeken neemt af. Dat blijkt
uit een jaarlijks onderzoek van
de Bond tegen Vloeken. Die
kwam dit keer in 17 van de 22 on
derzochte boeken geen grof taal
gebruik tegen. Vorig jaar waren
14 van de 22 boeken daarvan ge
vrijwaard. In Hotel de Grote L van
Sjoerd Kuyper kwam de bond de
meeste grove taal tegen. Kuyper
noemt het onderzoek 'gemieren-
neuk'. „Vervelend vind ik dat ze
helemaal voorbijgaan aan de in
houd van het boek, en die gaat
juist over liefde. De bond voert
met zijn onderzoek echt een ach
terhoedegevecht", aldus Kuyper
in een reactie.
Musicaltheater M-Lab in Amster
dam-Noord gaat eind dit jaar dicht.
Het theater kan het zonder finan
ciële steun niet meer bolwerken.
De gemeente Amsterdam stopte op
1 januari dit jaar met het geven van
subsidie. Twee jaar geleden was de
overheidssubsidie vanuit Den Haag
al gestopt. M-Lab, het 'Laborato
rium voor Muziektheater aan het
IJ', werd in 2007 opgericht naar een
idee van Joop en Janine van den En-
de. Hun missie was een plek te creë
ren waar 'de andere' musicals te
zien waren, zoals producties die
nog niet geschikt waren voor een
tournee, onbekendere titels en
nieuw geschreven Nederlandse
stukken.
'Ik boek altijd
extra hotelkamers
voor mijn
modeltreinen'
Onderzoek heeft uitgewezen dat
museum Singer Laren over een ori
gineel schilderij van de Amerikaan
se kunstenaar James Abbott
McNeill Whistler (1834-1903) be
schikt. Lange tijd werd getwijfeld
aan de authenticiteit van het betref
fende werk Symphony in white. The
girl in the muslin dress. Het schilderij
was in 1956 een van de hoogtepun
ten bij de opening van het mu
seum. Ruim twintig jaar later ont
stond twijfel over de vraag of het
werk echt door Whistier was ge
maakt. Onlangs liet het museum
kunsthistorisch en materiaaltech
nisch onderzoek doen. Daaruit
bleek dat het schilderij wel degelijk
van de Amerikaan afkomstig is.
De Backstreet Boys en de Spice
Girls gaan volgend jaar samen op
tournee. Backstreet Boy AJ
McLean vertelt in de Engelse
krant The Daily Mail dat er ge
sproken wordt over samenwer
king. „Een tour met de Spice
Girls is een idee waar we het al
anderhalfjaar zo nu en dan over
hebben", aldus de zanger. Een
bron vertelt de krant dat de Spi
ce Girls in Amerika minder suc
ces hadden dan in Europa. „Sa
menwerken met een andere
band kan dan een manier zijn
om shows te geven in grotere za
len." Het is in 2016 twintig jaar
geleden dat de Spice Girls door
braken met Wannabee.
Religie maakt plaats
voor gewoon alledaags
door Cerrit van den Hoven
Van Bosch tot Bruegel - De ontdekking
van het dagelijks leven. Te zien: van 10
oktober tot en met 17 januari, Mu
seum Boijmans Van Beuningen, Rotter
dam. Info: www.boijmans.nl
Twee werken van
Pieter Bruegel die te
zien zijn op de exposi
tie in Boijmans Van
Beuningen: links De
kreupelen, rechts De
boer en de nestrover,
beide uit 1568.
foto's Museum Boijmans
Van Beuningen
ONDERZOEK
THEATER
MUSEUM
Rod Stewart
popster
MUZIEK
