BP?
■p
Ï'X
R
NIEUWS 11
De Hooiwagen van Jeroen Bosch is terug in Nederland. Het drieluik, dat de afgelopen 450 jaar in het Prado in Madrid hing, is
vanaf 10 oktober te zien in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en vanaf februari in het Noordbrabants Museum
in Den Bosch. Conservatoren Peter van der Coelen en Friso Lammertse leggen uit wat het werk uit 1515 zo bijzonder maakt.
DE SLANG EN DE APPEL
ALLEEN DE ENGEL KIJKT
DUIVEL VALT AAN
KNOKKEN OM HOOI
V- -
V
ni» Wrij
I
DE ENGEL
BOUWEN IN DE HEL
m
DE TANDARTS EN DE NON
EXPOSITIES
DINSDAG 6 OKTOBER 2015
De Hooiwagen komt thuis
„Bosch laat hier zien hoe de zon
de op aarde kwam. Hoog in de
lucht, onder toeziend oog van
God, verdrijven de engelen de
duivels uit de hemel. Daaronder
zien we dat satan, in de vorm
van een slang, het eerste men
senpaar verleidt met een appel.
Eva pakt de vrucht aan en be
gint te eten. Zij is de kwade ge
nius, maar Adam volgt al snel.
Het ging al snel mis in het para
dijs."
„De duivel, dat blauwe figuurtje,
speelt op zijn fluit en verleidt de
mensen op die manier tot de
aardse liefde en materialisme.
De engel kijkt als enige nog om
hoog naar Jezus, de anderen zijn
alleen maar bezig met dat hooi.
Je kunt het vergelijken met de
zucht naar geld. Het gaat over
hebzucht, dwaasheid en vergan
kelijkheid."
„Die blote man met helm is ver
moedelijk een ridder. Er gaat
een speer dwars door zijn lijf.
Dat was je lot als ongelovige
graaier. Dit plaatje boezemt
veel angst in. Bosch heeft zich
ook hier weer flink uitgeleefd
op de duivels. Hij was extreem
origineel in het uitbeelden van
die figuren. Hij had een voor
keur voor rare, reptielachtige
beesten, monsters die dicht bij
de dinosaurus stonden."
„Onderaan de hooiberg ontstaat
een flinke knokpartij, ledereen
wil alleen maar hebben, hebben,
hebben. Met haken, ladders en
hooivorken proberen de mensen
wat hooi te grijpen. Eigenlijk is
er al die eeuwen nog niets veran
derd. Ook nu voeren we oorlo
gen om bezit. Je ziet zelfs een
monnik meevechten, ledereen
doet mee. Links zie je de paus,
de koning en de keizer staan.
Zelfs zij azen op het hooi."
V
Kw 'jiJi
V
„We zijn bij het derde paneel
aangekomen. Hier wordt duide
lijk waar de hooiwagen op weg
naartoe was: de hel. Waarom de
duivels die toren bouwen, is niet
duidelijk. Misschien moet er
extra ruimte worden gemaakt
voor de nieuwe bewoners, maar
op de achtergrond staat de boel
in brand. Schitterend geschil
derd trouwens. Veel rekwisieten,
zoals ketels en kookpotten, had
Bosch waarschijnlijk zelf in huis."
„Op last van God verjaagt een aartsengel
Adam en Eva uit het paradijs. Ze hebben
niet geluisterd en de eerste twee mensen
moeten vertrekken. Die engel meent het
serieus, dat zie je wel aan dat brandende
zwaard. Het is een redelijk klassieke af
beelding. Het drieluik is in Den Bosch ge
schilderd, maar het is een universeel land-
„Een non die seksueel vertier zoekt, het
is een cliché in de Middeleeuwen. Ze
knielt en betaalt die nar met hooi. Ze is
uit op die worst, die aan dat touwtje
bungelt. Die tandarts is ook leuk. Dat wa
ren vaak oplichters. Deze heeft getrok
ken tanden aan een touwtje hangen. Op
tafel staat een glaasje brandewijn, be
doeld als verdoving."
tekst Sander van der Werff
De Hooiwagen werd rond 1560 ge
kocht door de Spaanse koning Filips
II. Het Madrileense Museo del Prado
leende het niet eerder uit. Voor Mu
seum Boijmans van Beuningen werd
een uitzondering gemaakt. In Den
Bosch maakt het drieluik deel uit
van de tentoonstelling Bosch 500.
Die begint op 13 februari en duurt
tot 8 mei 2016.
