Unie wil hof voor klachten van multinationals
24 ECONOMIE
VRIJHANDELSVERDRAG TTIP
Verdrag gaat onder meer over genetisch gemodificeerde groenten en fruit, chloorkippen en hor
moonvlees, onveilige Amerikaanse goederen, multinationals die aanklachten indienen.
WASHINGTON. Amerika wil het
liefst geen rauwmelkse kaas. Dat
vinden ze onhygiënisch, al die bac
teriën. Wij in Europa blieven
geen hormoonvlees of chloorkip.
En toch gaat het over dit soort on
derwerpen bij de onderhandelin
gen over TTIP, de Transatlantic
Trade and Investment Partners
hip.
Volgens milieuorganisaties, vak
bonden en consumentenbonden
in Duitsland, Oostenrijk en ande
re EU-landen dreigt er een doos
van Pandora open te gaan.
Idee achter TTIP (spreek uit tie-
tip) is het bevorderen van de han
del tussen 's werelds belangrijkste
economieën: die van Europa en
Amerika. Als beide hun markten
openen dan levert dat miljoenen
banen op en honderden miljarden
euro's aan extra welvaart, stellen
voorstanders.
Nu heffen VS en EU nog aller
lei importtarieven op eikaars goe
deren. Ook erkennen ze eikaars
(voedsel)veiligheidsstandaarden
niet. Zo moeten auto's aan beide
kanten van de Atlantische Oceaan
getest worden, wat de auto-indus
trie 20 miljard dollar per jaar kost.
En nieuwe, levensreddende medi
cijnen worden langer opgehou
den. Met TTIP moet dat verande
ren, alleen overschaduwen de na
delen de voordelen, aldus de te
genstanders. Zij vrezen dat de ho
ge Europese standaarden verwate
ren, bijvoorbeeld op het gebied
'Bij landen als
Vietnam of Marokko
drop je gewoon
een model op tafel'
van voedselveiligheid en arbeids
omstandigheden. Ook in Neder
land groeit het verzet tegen TTIP:
vakbond FNV en politieke par
tijen als Groenlinks, de SP en de
Partij voor de Dieren roeren zich.
Marianne Thieme droeg dinsdag
met Prinsjesdag nog een speciale
anti-TTIP jurk. De tegenstanders
hebben de wind in de zeilen sinds
cabaretier Arjen Lubach het ver
drag in zijn populaire show Zon
dag met Lubach besprak en bij mil
joenen Nederlanders bekend
maakte.
Terecht of niet, een belangrijk
deel van de kritiek gaat uit van de
veronderstelling dat Europa de on
derliggende partij aan tafel is. Ter
vergelijking: in augustus sloot eu
rocommissaris Cecilia Malmström
een vrijhandelsverdrag met Viet
nam en niemand had er belang
stelling voor. Ook recente verdra
gen met Zuid-Korea en Canada le
verden nauwelijks kritiek op.
Met Amerika als wederpartij is
alles anders. De invloed van 's we
relds enige supermacht wordt in
de Oude Wereld gevreesd, zeker
in linkse kringen. Deskundigen
en betrokkenen vertellen echter
een totaal ander verhaal. „Militair
is het anders, maar economisch ge
zien lukt het Amerika al jaren niet
meer om Europa de wet voor te
schrijven", zegt Fred Bergsten. Hij
is één van de invloedrijkste politie
ke denkers in Washington en in
formeel adviseur van onder meer
Obama en daarvoor diverse ande
re presidenten. „Dat hield op toen
de EU zich ook naar buiten toe als
economisch blok ging presente
ren." Tot vrij recent sloten EU-lid-
staten hun eigen handelsverdra
gen met Amerika, Japan of pak 'm
beet Botswana. Europa heeft er
wel 1.500, ook Nederland telt
ruim negentig lopende overeen
komsten.
Sinds 2007 bezit de Europese
Commissie dit exclusieve recht
voor de hele EU. Het heeft de ver
houdingen op z'n kop gezet. Sa
men is Europa een economische
wereldmacht en zelfs een maatje
groter dan de de Verenigde Staten,
's werelds grootste economie.
De voordelen daarvan zijn evi
dent. „Bij landen als Vietnam,
Uruguay of Marokko drop je ge
woon een modelovereenkomst
van 8.000 pagina's op tafel en
zegt: dit willen we dat er in het ak
koord komt te staan", zegt Shaun
Donnely, die jarenlang als hoofd
onderhandelaar vrijhandelsverdra
gen voor de VS sloot. „En laten we
nu over de details praten. Zo doet
de EU dat en als VS doen wij
exact hetzelfde." Bij TTIP gaat die
vlieger niet op. „Dit is de eerste
Auto's moeten aan
beide kanten van de
oceaan getest worden.
Dat kost de industrie
20 miljard per jaar
keer dat Europa en de VS met een
gelijke partner een vrijhandelsver
drag uitonderhandelen", vertelt
David Martin, al 31 jaar in het Eu
roparlement voor de Schotse La-
bourpartij en specialist op het ge
bied van internationale handel.
Voor de VS geldt hetzelfde. „Het
grootste land waarmee we tot nu
toe aan tafel zaten was Zuid-Ko-
rea", aldus Donnely.
De enorme dimensie maakt
TTIP een staaltje diplomatiek wor
stelen. Martin: „Alle twee zijn we
gewend onze zin te krijgen, daar
door is het zo verdraaid lastig." Of
zoals een hoge Amerikaanse diplo
maat het verwoordt: „Europa en
de VS zijn beiden de 400 kilo zwa
re gorilla in de kamer." Daardoor
is het ook een wedstrijdje 'wie
heeft de grootste'. „Wie van de
twee mag bijvoorbeeld de voorlo
pige tekst schrijven?" De gewijzig
de machtsverhoudingen maken
de gesprekken er niet eenvoudiger
op. Het team van EU-onderhande-
laars voelt bovendien de hete
adem van het Europese Parlement
in de nek, dat onder druk van be
langengroepen allerlei eisen stelt.
„Er is van beide kanten weinig on
derhandelingsruimte, de EU be
schikt verder over scherpe onder
handelaars", ziet onderzoeker Wil
liam Krist, schrijver van het boek
Globalization and America's trade
agreements.
Ondanks de strijd om dominan
tie beseffen zowel Europa als de
Het plan werd gistermiddag in
Brussel gepresenteerd door Frans
Timmermens, vice-voorzitter van
de Europese Commissie en Ceci
lia Malmström, eurocommissaris
van Handel.
Het TTIP-vrijhandelsverdrag,
waarover Europa en Amerika al
twee jaar onderhandelen, ligt
steeds heviger onder vuur. Het
zou de hoge Europese voedsel- en
veiligheidsstandaarden flink ver
zwakken. Eén van de hoofdbezwa
ren is de clausule die bedrijven
het recht geeft handelsgeschillen
buiten de gewone rechter te laten
beslechten via arbitrage. Volstrekt
ondemocratisch en niet transpa
rant, stellen milieuclubs, vakbon
den en linkse partijen als SP en
GroenLinks. Het grote angstbeeld
is dat Amerikaanse bedrijven Eu
ropese gezondheids- en
veiligheidseisen via torenhoge
claims proberen terug te draaien.
Ze wijzen op sigarettenfabrikant
Philip Morris die miljarden eist
van Australië, nadat het land in
2012 had besloten bedrijfslogo's
van sigarettenpakjes te weren.
Het nieuwe bedrijvenhof onder
vangt deze bezwaren, stellen Tim
mermans en Malmström. „Het
nieuwe hof bestaat uit volledig ge
kwalificeerde rechters en de proce
dures zijn volledig open", stelt
Timmermans. Minister Ploumen
van Buitenlandse Handel reageert
positief, maar alle critici van de
vrijhandelsovereenkomst zijn niet
onder de indruk. Zij stellen dat de
Brusselse voorstellen slechts
'cosmetisch' van aard zijn. „Het
gaat nog steeds om een tribunaal
waar alleen investeerders een
claim kunnen indienen als ze vin
den dat een nieuwe wet hun win
sten schaadt", laat een coalitie van
FNV, Greenpeace en Milieudefen
sie weten.
Vraag is ook of de VS het voor
stel accepteren. De Amerikanen
hebben al meermaals aangegeven
zeer aan het huidige arbitragestel
sel te hechten. Dat is - zo merken
ze fijntjes op - nota bene zelf ooit
door Europese landen bedacht om
investeringen in Afrikaanse en an
dere niet heel democratische ont
wikkelingslanden te beschermen.
"Itaee gorilla's
In een kamer
door David Bremmer
Shaun Donnely oud-onderhandelaar
Illustratie Trik
BRUSSEL. De Europese Commissie
wil de groeiende kritiek op het
TTIP-vrijhandelsverdrag tussen
Amerika en Europa smoren door
een nieuw internationaal investe
ringshof op te richten. Bij deze
rechtbank kunnen multinationals
een klacht indienen tegen landen
waarmee ze in de clinch liggen.
