'Echt
waar?'
'Kan je me het nog
een keertje
uitleggen?'
'Wat?'
'Dus als ik het
goed begrijp,
bedoel je.
'Vertel me
eens hoe
dat werkt'
'Huh?'
NIEUWS 11
Onderzoekers ontdekten
dat we in gesprekken
voortdurend om
duidelijkheid vragen.
'Oh ja?' 'Ja/
Te laat gesprek
niet-reanimeren
'Monstertruck
was geen risico'
In de winkel
130 kilo coke in
tomatenpuree
veralter
wereld zetten
mensen een gesprek gemid
deld eens per 90 seconden
stop om opheldering te vra
gen. Vaak gebeurt dat door
'Hè?' of'Wie?' te zeggen. „Zonder dit repara
tiesysteem zouden conversaties voortdu
rend ontsporen", zegt taalwetenschapper
Mark Dingemanse, verbonden aan de Nij
meegse Radboud Universiteit. „We hebben
ontdekt dat dit reparatiesysteem in de hele
wereld, ondanks taal- en cultuurverschil
len, op dezelfde wijze werkt."
Dingemanse en zijn internationale on
derzoeksgroep deden in twaalf landen on
derzoek naar misverstanden in conversa
ties. Twee jaar geleden leidde dat al tot de
ontdekking dat het woordje 'huh?' (in het
Nederlands 'hè?') universeel is qua klank
en functie. Gisteren publiceerden ze hun
volledige onderzoek in het internationale
wetenschappelijke tijdschrift Plos One.
Diersoort
Dingemanse: „Tot nu toe is bij taalonder
zoek vooral naar grammatica gekeken. Naar
woorden, zinnen. Wij hebben ons toege
legd op de dialoog, het gesprek, dé thuisba
sis van taal. Wat ons reparatie-onderzoek
vooral duidelijk maakt is hoe door en door
sociaal ons taalgebruik is. We vuren in een
dialoog geen tennisballen af, maar zijn
voortdurend aan het toetsen of we de an
der goed begrijpen. Dat
maakt ons als mensen een
unieke diersoort; hoewel
andere diersoorten soms
ook een complexe taal
gebruiken, komt het
stopzetten en repareren
van een gesprek nergens
anders voor." Dingemanse en zijn
onderzoekers verzamelden alle
daagse gesprekken. „Gewoon
mensen die lekker zaten te
kletsen. En dan blijkt: de on
derliggende principes, zeker bij het 'repare
ren' van dreigende misverstanden, zijn uni
verseel."
Niet perfect
Het sociale element van het vragen om ver
heldering als twee mensen met elkaar pra
ten, blijkt volgens Dingemanse ook uit de
gelaagdheid van het reparatiesysteem. „Als
je in een gesprek voortdurend 'hè?' zegt,
moet de ander de hele zin herhalen. Dat is
irritant. Daarom zijn onze verhelderingsvra-
gen meestal specifieker, gerichter. We pro
beren het onze gesprekspartner zo makke
lijk mogelijk te maken. Vaak hoeft er alleen
nog maar 'ja' geantwoord te worden. 'Je
mag daar zeventig kilometer per uur.' 'Ze
ventig?' 'Ja'.' Volgens de onderzoeker moe
ten we af van het idee dat de menselijke
taal perfect ontworpen is. „Onze taal is
goed genoeg om al onze doelen te dienen."
Dingemanse stelt dat het onderzoek niet
alleen nieuwe inzichten oplevert in de so
ciale dimensie van taalgebruik, maar ook
een praktisch doel kan dienen. „Denk aan
stemgestuurde computers. Nu begrijpt de
computer vaak niet wat wij bedoelen. Door
ons onderzoek is er een systeem voorhan
den waarmee programmeurs de computers
qua taalgebruik kunnen vermenselijken."
'We verzamelden alledaagse
gesprekken van mensen'
Artsen wachten mogelijk te lang
met het aangaan van een gesprek
met een patiënt over de beslissing
om niet te reanimeren in geval
van een crisis. Uit onderzoek van
Eric Geijteman van het Erasmus
MC blijkt dat in Nederland afspra
ken over niet-reanimeren in bijna
de helft van de gevallen niet met
de patiënt zelf zijn gemaakt, maar
met diens familieleden.
Uit de studie komt naar voren dat
veel patiënten niet (meer) bij
machte waren om zo'n beslissing
te nemen.
Sinds 1990 wordt wel steeds vaker
een niet-reanimatieverklaring op
gesteld samen met de patiënt en
of diens familie.
De gemeente Haaksbergen zag in
de show van de monstertruck
geen risico's die extra veiligheids
maatregelen nodig maakten. Dat
bleek gisteren bij de rechtbank in
Almelo. Die buigt zich over de
vraag of de gemeente zorgvuldig
heeft gehandeld toen zij een ver
gunning verleende voor de show.
Het optreden van de monster
truck op 28 september vorig jaar
liep fataal af. Er vielen drie doden
en tientallen gewonden toen het
gevaarte het publiek inreed.
Haaksbergen heeft zich bij het ver
lenen van de vergunning geba
seerd op een eerdere editie van
het jaarlijkse evenement. Maar
daarbij was geen monstertruck.
Bij een bedrijf in Oud-Beijerland
zijn gisteren tassen met cocaïne ge
vonden. De tassen zaten in een
container met tomatenpuree en
werden in de ochtend gevonden
door medewerkers van het bedrijf.
Het gaat om zes pakketten coke
met een totaalgewicht van ruim
130 kilo. De drugs, die inmiddels
zijn vernietigd, hadden een waar
de van zeker 4,5 miljoen euro.
De container was een week gele
den in de Rotterdamse haven aan
gekomen en komt uit Chili. De tas
sen hadden waarschijnlijk op een
andere plek uit de container ge
haald moeten worden. De politie
denkt niet dat het bedrijf iets te
maken heeft met drugssmokkel.
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 2015
Praten kan
niet zonder
'huh'
Harm Graat
illustratie
Getty Images
Mark Dingemanse taalwetenschapper
ROTTERDAM
ALMELO
VLAARDINGEN. Een auto is gistermiddag in Vlaardingen een winkel van
Blokker binnengereden. Op de stoep raakte het voertuig eerst een gezin.
De vader liep botbreuken op en is zwaargewond naar het ziekenhuis ge
bracht. Moeder en kind raakten lichtgewond, foto Marco de Zwart/ANP
OUD-BEIJERLAND
