1
Zie hier de nieuwste loot aan de stamboom van de mens. Onze
kleine voorvader leefde ruim een miljoen jaar geleden in zuidelijk
Afrika. Voor zijn ontdekking waren dunne studentes nodig.
NIEUWS 13
De buit: 1.550 bot
jes van een nog
onontdekte
mensensoort.
Het is een
vondst die de
meeste archeologen hun leven
lang niet meemaken, maar de
Amerikaan Lee Berger, vooraan
staand onderzoeker van Natio
nal Geographic, is een geluksvo
gel. Hij leidde de afgelopen twee
jaar een expeditie in een vrijwel
onbereikbare grot nabij Johan
nesburg (Zuid-Afrika).
Amateur-speleologen, die op
zoek waren naar nieuwe gangen,
stuitten bij toeval op een berg
menselijke botjes. Het bleek de
grootste fossielenvondst van
mensachtigen ooit. Daar, diep
onder de grond, lag de nieuwste
loot aan onze stamboom: Homo
naledi. Een compleet onbekende
voorouder, maar één die opval
lend veel op ons lijkt. Gisteren
werd de vondst bekendgemaakt
door National Geographic, the
University of the Witwatersrand
in Johannesburg en het weten
schappelijke vakblad E-Life.
De Homo naledi was geen
knapperd. Met zijn platte neus
en neerwaartse mondhoeken
lijkt hij eerder op een aap dan op
een mens, maar volgens de on
derzoekers is het onmiskenbaar
'één van ons'. Lyrisch toonden
ze gisteren plaatjes van onze
grimmig kijkende voorouder die
zo'n 1 tot 2 miljoen jaar geleden
op aarde moet hebben rondgelo
pen. Hoewel, gelopen? De vorm
van zijn schouders doet vermoe
den dat hij in bomen kon slinge
ren, net als zijn aapachtige voor
ouders. Klein was ie ook: gemid
deld zo'n 1.47 lang - de vrouw
tjes nog iets kleiner. Zijn vingers
waren krom en uitzonderlijk
lang, handig om mee te klim
men. Of hij écht in bomen heeft
geleefd, wordt betwijfeld. Zijn
voeten zijn al zo
doorgeëvolutioneerd, dat ze
gen. Hij selecteerde zes slimme,
kleine archeologen in opleiding,
die zich door een spleet van 18
centimeter wisten te wurmen.
Met cameraatjes werd hun on
dergrondse werk nauwgezet ge
volgd. In totaal borgen zij 1.550
botresten van mannen, vrou
wen, jongeren en zelfs een peu
ter. Hier en daar miste nog een
ribbetje, maar er was voldoende
materiaal om een goede recon
structie te maken van vijftien
voorouders.
De wetenschappers vermoe
den dat de overledenen als af-
scheidsritueel in de grot werden
neergelegd. De Homo naledi -
Afrikaans voor 'ster' - werd ver
noemd naar de ondoordringbare
grot, de Rising Star.
Volgens de evolutieleer leef
den er ruim een miljoen jaar ge
leden meerdere mensensoorten
naast elkaar. De Homo erectus
ging als eerste rechtop lopen. De
Homo habilis gebruikte als eer
ste stenen werktuigen. De be
kendste is de Neanderthaler die
het onderspit delfde in de race
met de moderne mens, de Ho
mo sapiens. En dan is er nu dus
de Homo naledi.
De nieuw ontdekte mens is
overigens niet de oudste die ooit
werd gevonden. Titelhouder is
'Lucy', een volwassen vrouw die
ongeveer 3,2 miljoen jaar gele
den leefde in het huidige Ethio
pië. De Homo naledi leefde in
Zuid-Afrika, maar onderzoeker
Berger vermoedt dat zijn leefge
bied veel groter is geweest ge
zien de (kennelijk) levensvatba
re populatie. Voorlopig zoekt Ber
ger nog even verder in die grot,
waar hij vanwege zijn postuur
zelf nooit de schatkamer zal kun
nen bezoeken. „Er zijn waar
schijnlijk wel honderd, mogelijk
duizend resten van de Homo na
ledi daar beneden. Deze kamer
heeft nog niet al zijn geheimen
prijsgegeven." Daarvoor zal hij
een beroep blijven doen op zijn
slanke studentes die hij liefko
zend 'zijn ondergrondse astro
nauten' noemt.
haast niet te onderscheiden zijn
van de onze. Het kan bijna niet
anders dat onze voorouder des
tijds al rechtop liep, concludeer
de het onderzoeksteam.
De Homo naledi heeft meer
opvallend moderne trekken die
de wetenschap in de war breng
en. Zijn schedel lijkt - hoewel
iets kleiner - als twee druppels
water op die van een hedendaag
se Afrikaan. Bovendien heeft hij
onze spieren en dezelfde kaak.
Het werpt een ander licht op de
ideeën over de menselijke ont
wikkeling tot nu toe. De skelet
ten wijken af van de tot dusver
bekende beenderen van verre
voorouders.
Het onderzoek naar de vondst
van de Homo naledi was niet al
ledaags. Een van de grotdoorgan
gen was zo nauw dat expeditie
leider Lee Berger hier niet door
heen paste. Hij plaatste een ad
vertentie waarin hij 'slanke stu
dentes' zocht zónder claustrofo
bische neigingen. Binnen een
week had hij zestig aanmeldin-
De schedel, kaak,
voeten en spieren
van Homo naledi
lijken als twee
druppels water
op die van de mens
VRIJDAG 11 SEPTEMBER 2015
Draken-
rug
AFR KA
600 km
Rising Star grot
Mo/opo
annesburg
door Hanneke van Houwelingen
10 m
Dwarsdoorsnede van de grot
Kruiphoogte
(minder dan 25 cm hoog)
Bottenparade
Honderden fossielen
gevonden. De meeste
daarvan in een gat van
slechts 1 m2. Verwacht
wordt dat er snel meer
worden gevonden.
Vindplaats
RV I BRON NGM
Links: een reconstructie van
Homo naledi's hoofd, gemaakt
door paleoartiest John Gurche.
Midden: de dochter van archeo
loog Lee Berger met teamlid
Rick Hunter in het ondergrondse
stelsel van de Rising Star-grot.
De nauwe grot is alleen toeganke
lijk voor kleine, slanke mensen.
Boven: een skelet samengesteld
uit fossielen die in de grot zijn
gevonden.
Daaronder. Lee Berger houdt
een gereconstrueerde schedel
vast tijdens de presentatie van
de Homo naledi in Zuid-Afrika.
