HARTOrZII I 7
Hoogbegaafden leggen de lat zo
hoog voor zichzelf dat ze bang
zijn om fouten te maken
Denken, voelen, botsen
Hoogbegaafden leggen de lat
voor zichzelf zo hoog dat ze
bang zijn om fouten te maken
daar. „Het thema staat in Neder
land al langer op de kaart dan in
België," zegt ze. „Het Centrum voor
Begaafdheidsonderzoek in Nijme
gen bestond al tien jaar toen ik in
1998 begon. De kennis was er, maar
in de praktijk gebeurde er weinig
mee. In België is meer begeleiding
in het basisonderwijs, in Nederland
springen scholen in het voortgezet
onderwijs eerder op de kar. Een
zorgwekkende ontwikkeling in Ne
derland, vind ik dat veel ervarings
deskundigen aan de slag gaan met
hoogbegaafdheid: ouders die zelf
hoogbegaafd zijn en hun ervaring
extrapoleren. Dat is zorgwekkend,
omdat hoogbegaafdheid divers is.
Er zijn zo veel verschillen dat uit
gaan van je eigen ervaring verkeerd
kan uitpakken, omdat die verschil
len een andere aanpak vereisen."
Exentra, het expertisecentrum
waarvan Kieboom bestuurder is,
werkt niet alleen met hoogbegaafde
kinderen en jongeren, maar juist
ook met hun ouders, leerkrachten.
In oudercursussen wordt uitgelegd
wat hoogbegaafdheid is, hoe ouders
kunnen reageren op hun kind en
hoe ze hun kind kunnen leren dat
fouten maken niet erg is. „Hoogbe
gaafde kinderen leggen de lat zo
hoog voor zichzelf, dat ze hang zijn
om fouten te maken," zegt Kie
boom. „Een appel tekenen betekent
voor hen een perfecte appel teke
nen, compleet met kleurnuances en
alle details. Lukt dat niet, dan vin
den ze dat ze falen. Of ze zien dat
hun tekening zo afwijkt van die van
de andere kinderen, dat ze denken
dat die van hen niet goed is. Onder
presteren is dan een mogelijk ge-
volg. Zeker, zo'n kind is anders, is
speciaal. Het is van belang om het
kind niet speciaal te maken, maar
om zijn kaders te gebruiken. Als je
als ouder, maar ook als leerkracht
beter begrijpt hoe die kaders wer
ken, kan zo'n kind weer gewoon
kind zijn. Zadel hem of haar vooral
niet op met een hoog verwachtings
patroon: 'Hoezo, kun jij dat niet? Zo
slim als jij bent?' Dat is verschrikke
lijk voor een kind dat van nature al
alles in twijfel trekt - eerst en
vooral zichzelf. Het is onwaarschijn
lijk wat we bereiken door de omge
ving op te leiden en te steunen."
Met ouder- en leerkrachtcursussen
probeert Kieboom de valkuilen van
hoogbegaafde kinderen weg te
nemen, of op z'n minst minder diep
te maken. „Het zou fantastisch zijn
als de hegeleiding voor alle hoogbe
gaafde kinderen toegankelijk zou
zijn, ongeacht hun stand of de
draagkracht van hun ouders. Helaas
is dat nu nog een obstakel."
Verkeerde diagnose
Een volgende stap wat Kieboom be
treft, zou de omslag naar volwasse
nen zijn. Toen de volwassenen van
nu kind waren, bestonden ADHD,
Asperger noch hoogbegaafdheid.
Veel volwassenen weten niet dat ze
hoogbegaafd zijn, laat staan dat hun
omgeving weet hoe ermee om te
gaan.
„Los van het feit dat veel hoogbe
gaafden een foutieve diagnose uit
het autismespectrum of ADHD krij
gen - wat goed mogelijk is, omdat
de verschillen niet altijd eenvoudig
vast te stellen zijn - heeft het be
drijfsleven geen idee hoe het hoog
begaafden het beste kan inzetten.
Veel hoogbegaafden werken ver
onder hun niveau. Met begeleiding
is er zo veel meer uit te halen. Het is
zalig om te zien hoe hoogbegaafden
systemen en strategieën bedenken,
hoe scherp ze signalen oppikken,
hoe snel ze kunnen schakelen zon
der dat ze het zelf in de gaten heb
ben. Het zou fantastisch zijn als
daarmee meer kon worden gedaan.
Mijn doel is niet om zo veel moge
lijk hoogbegaafden te 'ontdekken',
maar om ze te laten functioneren, te
laten profiteren van hun ongekende
capaciteiten en vooral om ze geluk
kig te laten zijn met wie ze zijn."
dinsdag 8 September 2015
GO
44
Hoogbegaafde kinderen
zijn niet alleen slim,
hun hersens werken
ook op gevoelsniveau in
overdrive. Ze beschik
ken over een hoger be
wustzijn dan de meeste
mensen, zijn zeer per
fectionistisch en leggen
de lat (te) hoog voor
zichzelf. Daarnaast be
schikken ze over een
groot rechtvaardig
heidsgevoel en hebben
ze een kritische instel
ling. Tezamen vormt dat
wat onderzoeker en
hoogbegaafdheidsex
pert Tessa Kieboom het
'zijnsluik' noemt. Gevol
gen daarvan kunnen
zijn dat ze zich meer
dan andere kinderen
zorgen maken, zich
snel dingen aantrek
ken, twijfelen aan zich
zelf ('kan ik dat wel?'),
gevoelig zijn voor stem
mingen en kritiek, maar
ook dat ze zelf feilloos
de tekortkomingen van
anderen (in hun ogen)
zien. Botsingen met ou
ders en leerkrachten
zijn daardoor niet on
gewoon.
44
Professor dr. Tessa
Kieboom: 'Mijn doel is om
hoogbegaafden te laten
functioneren en profiteren
van hun ongekende
capaciteiten.'.
FOTO'S ARIE KIEVIT
