showmaster zijn
CULTUUR SHOW 25
Carel Willink vond zijn inspiratie in
Sylvia. De Hallen in Haarlem toont
de favoriete modellen in de
Nederlandse kunst sinds 1850.
DONDERDAG 23 JULI 2015
Wie de mu
ze aan
roept,
heeft drin
gend be
hoefte
aan inspiratie. Homerus smeekte
de muze hem het verhaal te ver
tellen van de listenrijke Odys
seus en van de wrok van Achil
les. Vergilius gebruikte eenzelfde
aanroep.
De Klassieken hadden welis
waar negen muzen, maar geen
muze op wie schilders en beeld
houwers een beroep konden
doen. Vondel sprak dan ook over
'de tiende muze' van de schilder
kunst. Het curieuze is dat het ver
schijnsel muze nergens zo vaak
voorkomt als in de beeldende
kunst.
Schilders en beeldhouwers
hebben hun persoonlijke muze:
hun geliefde, hun favoriete mo
del of andere inspiratiebronnen,
zoals bewonderde collega's of ico
nische figuren als Maria, de moe
der van God, of de intrigerendste
danseres, zangeres of filmster
van hun dagen.
Kees van Dongen schilderde
Brigitte Bardot in de jaren zestig,
Ed van der Elsken fotografeerde
haar al in 1951. Deze en andere
muzen zijn geportretteerd in de
nieuwste zomertentoonstelling
van De Hallen in Haarlem: O mu
ze! Inspirerende personen in de Ne
derlandse kunst sinds 1850.
Onverwacht
Die expositie gaat, zoals zo vaak
gebeurt met dit soort thematen
toonstellingen, vele kanten op.
Maar de curatoren van De Hallen
hebben in voorgaande jaren be
wezen een gelukkige hand van
kiezen te hebben.
Dat bewijzen ze ook nu weer.
Het resultaat, bedoeld voor een
breed publiek, is altijd een fraaie
mengeling van oud en recent,
van bekend werk en onverwach
te vondsten.
Treed binnen in De Hallen en
zie het bekende portret dat Carel
Willink maakte van zijn geliefde,
Sylvia. Hij zag in haar een Botti-
celli-achtig model en liet haar po
seren als een rustende Venus, zo
als hij dat eerder, in 1931, had ge
daan bij zijn echtgenote Wilma.
„Ik ben zijn laatste muze", zei
Sylvia ooit.
Veel minder gepolijst is Le
zend naakt (eind negentiende
eeuw) van Isaac Israels. Het werd
Carel Willink zag in
zijn geliefde Sylvia
een Botticelliachtig
model en liet haar
poseren als een
rustende Venus
door tienduizend lezers van het
tijdschrift Oog van het Rijksmu
seum uitgeroepen tot het mooi
ste naaktschilderij uit de Neder
landse schilderkunst. Daarmee
liet Israels Batseba van Rem
brandt achter zich. Israels' model
is geïdentificeerd als Sjaantje van
Ingen, die in die dagen voor
meerdere Amsterdamse schilders
heeft geposeerd.
Een klassieke muze was de
Duitse moderne danseres
Gertrud Leistikow. Jan Sluijters
schilderde haar, maar hij was
niet de enige. Zij had zich na de
Eerste Wereldoorlog gevestigd in
Bergen en haar verschijning in
spireerde talloze kunstenaars, on
der wie Mommie Schwarz, Har-
men Meurs en Theo Vos.
Het doek van Sluijters, een
portret van Leistikow als zwoele,
slechts in weinig verhullende voi
les geklede danseres (haar linker
borst is duidelijk zichtbaar) riep
bij een recensent woeste walging
op: 'Zie die weerzinwekkend ge
mene danseres in haar doorzichti
ge sluiers, die de toeschouwers
een zeer onaesteties lichaams
deel demonstratief toekeert, als
nodigde zij de verliederlikte we
reld uit, haar eigen schande te
kussen'.
Nederland had zijn eigen ex
pressionistische muze: Darja Col
lin, 'de Mata Hari van de dans'.
Zij had relaties met dichters en
schrijvers, onder meer een kort
stondig huwelijk met J.J. Slauer-
hoff. Beeldhouwer Chris Agter-
berg maakte een kop van haar, te
zien in De Hallen, en Christiaan
de Moor schilderde een sensueel
portret van haar in 1927, maar dat
bestaat niet meer: Slauerhoff zou
het uit jaloezie in stukken heb
ben gesneden.
Piëta
Het mooiste moderne werk is
een video van Erzsebet Baerveldt
uit 1992, Piëta. Wel vier andere
werken in De Hallen zijn geïnspi
reerd op het beeld van Maria en
haar gestorven zoon. Ze maken
allemaal indruk, maar dat van
Baerveldt grijpt je bij de keel.
Je ziet de kunstenaar op een
desolate binnenplaats bezig met
een loodzwaar van klei gemaakt
lichaam, dat ligt uitgestrekt op
een tafel. Terwijl ze de benen pro
beert te buigen, ontstaan lang
zaam verminkingen en scheuren,
en als ze na vele minuten worste
len eindelijk het lichaam rechtop
heeft weten te zetten, dat nu op
de rand van de tafel zit, laat ze
het beeld alleen. Het neigt naar
één kant, helt over en valt in
stukken op de grond. De begelei
dende muziek komt uit de War-
holfïlm Dracula, maar dan in een
achterwaarts gespeelde versie. Al
leen al deze video is een bezoek
aan De Hallen waard.
O muze! is een mooie gelegen
heid om eens af te reizen naar
Haarlem en tijdens dat zomeruit-
stapje ook het Frans Halsmu
seum te bezoeken. Daar is een
kleine selectie van muzegerela-
teerd werk te zien. Ze zijn daar
bovendien, onder de ogen van
het publiek, druk doende een
schitterend regentessendoek van
Hals te restaureren.
den ze niet meer met die 'showmas
ter' samenwerken."
Ratelband blijft predikant van het
positivisme. „Na Gitta's dood was
het huilen en schreeuwen. Toch heb
ik het binnen drie weken een plaats
kunnen geven. Veel mensen denken
dat dit onmogelijk is, maar ik kan
heel goed duiden wat er in mijn
hoofd en lijf gebeurt. Ik denk ook
vaak aan de MHi7-ramp. Ik heb Git-
ta tenminste nog mogen zien in
haar kist. Dat maakt van mij echt
een gezegend mens."
Vindt hij dat ook wanneer de
rechter hem op 17 augustus achter
de tralies stuurt? Ratelband hoorde
onlangs in hoger beroep twaalf
maanden cel waarvan zes voorwaar
delijk tegen zich eisen op verden
king van brandstichting. „Ik ga er
van uit dat ik word vrijgesproken.
Het OM krijgt dan direct van mij
een schadeclaim aan zijn broek! En
anders? Ach, dan ga ik de cel maar
in."
Vertrek op 21 september
Vertrek op 7 september
Vertrek op 4 september
Diverse reizen in september met korting
Rondreis va. €899
Noorwegen
Vertrek op 14 september
Zwarte Woud va. €249
en Vogezen
Fietsreis Dresden, va. €449
Spreewald en Tsjechië
Fietsreis va. €399
Donau Radweg
Lake District, va €529
Yorkshire en Londen
Dalmatische kust, va. €589
Trogir en Split
Harzgebergte va. €279
Saas Grund, Wallis va.€489
Eiland Krk, Kroatië va. €509
Umbrië en Toscane va.€519
Stedentrip Parijs .va. €139
Stedentrip Berlijn va. €209
Singlereis va. €399
Thüringen en Saksen
Normandië va. €479
Invasiestranden
Rimini, va. €489
Bologna en Venetië
Noord-Spanje va. €659
Grand Tour va. €1199
Bella Italia
Parijs va €119
Fietsreis Altmühltal va. €469
Barcelona va. €599
en de Spaanse kust
Wenen, va. €599
Boedapest en Praag
Andorra va. €459
en Barcelona
www.effeweg.nl of bel 0529 - 46 96 67
gevangen
door Jos Bloemkolk
Brigitte Bardot van Kees van
Dongen (1964). Het schilderij
hangt op de expositie O muze!.
foto Kunsthandel Juffermans
Expositie O muze! Inspirerende perso
nen in de Nederlandse kunst sinds
1850. Te zien: t/m 30/8 in De Hal
len, Haarlem.
Meer info: www.dehallen.nl
Emile Ratelband, foto ANP
11 daagse busreis
Verblijf in 3* hotels o.b.v. halfpension
5 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
effeweg.nl
8 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
6 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
8 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
11 daagse busreis
Verblijf in 3* hotels o.b.v. halfpension
5 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
4 daagse busreis
Verblijf in 2* hotel o.b.v. logies en ontbijt
4 daagse busreis - Hotel in het centrum!
Verblijf in 2* hotel o.b.v. logies en ontbijt
8 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
8 daagse busreis
Verblijf in 2* hotel o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3*/4* hotels o.b.v. halfpension
22 daagse busreis
Verblijf in 3* hotels o.b.v. halfpension
3/4 daagse busreis
Verblijf in 2* hotel o.b.v. logies en ontbijt
8 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3* hotel o.b.v. halfpension
11 daagse busreis
Verblijf in 3* hotels o.b.v. halfpension
10 daagse busreis
Verblijf in 3* hotels o.b.v. halfpension
Fouten voorbehouden. Prijzen zijn vanaf, p.p. en o.b.v. een boeking voor 2 personen m.u.v.
singlereizen. Exclusief excursie en entreegelden en €18,- reserveringskosten per boeking.
GRATIS BROCHURE Algemene jaarbrochure 2015 Fietsen en wandelen 2015
Naam
dhr/mevr
Adres
Postcode
Plaats
Tel. Nr.
E-mail
Zonder postzegel opsturen naar: Effeweg.nl, antwoordnr. 778, 7700 VG Nieuwleusen 1130
