Sint-Jansvlinders vragen aandacht
Pulver,
schiettuig,
kneppels
8 ZEELAND
Henk van der Poel (60) heeft
de training voor de kustmara-
thon voorzichtig opgepakt.
De afgelopen maanden lag
hij stil door een voetblessu
re. Nu loopt hij eens in de
twee dagen een route van zo'n tien kilome
ter. Zijn voet houdt zich goed, hij hoopt ko
mend najaar zijn twaalfde kustmarathon te
kunnen lopen. Nog een week of twaalf, heeft
hij uitgerekend, dat geeft hem de gelegen
heid om zijn trainingsschema op te schroe
ven naar dagelijks minstens vijftien kilome
ter. Zijn vrouw is volgens Henk niet zo opti
mistisch: zij zegt dat het vorig jaar zijn laat
ste marathon is geweest.
Henk is een gewezen politieman en was al
tijd een zaal- en veldvoetballer. Toen de kust
marathon voor het eerst werd georganiseerd,
is hij lange afstanden gaan lopen. Hij zegt:
„Dat lopen heeft mijn leven best veranderd.
Je lichaam gaat om die beweging vragen.
Soms lijkt het lopen een obsessie te worden;
dat geldt niet voor mij. Ik voel me er gewoon
gezond bij." Henk is gefotografeerd op de
dijk bij zijn woonplaats Westkapelle. Zijn bes
te tijd op de kustmarathon is 3 uur en 27 mi
nuten. Daar is hij best een beetje trots op.
RvS lil'
S2T""' ïy Sp°
-J29. c.
O
U
Zeeuwen in de buiten
Natuurjournaal
door Chiel Jacobusse
HET ZEEUWSE LANDSCHAP
De hiernaast afgebeelde
vlinder is een vijf-
vlek-sint-j ansvlinder.
Het is een soort die al
jarenlang bijzondere aandacht ge
niet van de Zeeuwse natuurbe
schermers. Niet omdat het een erg
fraaie verschijning is, want die
zijn er onder de nachtvlinders zo
veel. De bijzondere aandacht gaat
ook niet om het feit dat deze
nachtvlinder overdag actief is,
want ook dat geldt voor heel wat
soorten. Wat de vijfvlek-sint-jans
vlinder bijzonder maakt is dat er
in heel Nederland maar één be
perkte regio is, waar zij voorkomt.
Deze schoonheid is in haar voor
komen vrijwel beperkt tot
Zeeuws-Vlaanderen.
Je zou denken dat we met zo'n
zeldzame schoonheid wel heel
voorzichtig omgaan, en voor een
deel klopt dat ook wel. In de afge
lopen jaren is heel wat keren sub
sidie uit het provinciaal soortenbe
leid besteed aan deze bijzondere
vlinder. Welbesteed geld, want als
er ergens verantwoordelijkheid
ligt voor de instandhouding van
de vijfvlek-sint-jansvlinder, dan is
het wel bij onze provinciale over
heid. Maatregelen om deze soort
te beschermen zijn vrij eenvou
dig. Het gaat erom dat je bij het
maaibeleid rekening houdt met
de vliegtijd van deze soort en dat
je vooral rond het tijdstip dat de
volwassen vlinders uit het popsta
dium tot vlinder worden zorgt
voor het achterwege laten van in
grepen. Dat cruciale tijdstip blijkt
al direct uit de naam van de vlin
der. Sint-Jan valt op 24 juni en het
is voor de instandhouding van de
soort van groot belang dat de vlieg-
plaatsen rond of vóór die tijd niet
gemaaid of op andere wijze ver
stoord worden.
En juist daar gaat het nou keer
op keer mis. Het aantal malen dat
belangrijke vliegplaatsen ontijdig
gemaaid werden is niet meer op
de vingers van twee handen te tel
len. Waterschap, provincie en ge
meenten hebben in dat opzicht al
lemaal de nodige missers ge
maakt. Op het eerste gezicht is dat
nauwelijks verwijtbaar. In Neder
land genieten nachtvlinders name
lijk geen wettelijke bescherming,
maar het is wel een soort die door
de overheid op de rode lijst ge
plaatst is! En het leefgebied van de
vijfvlek is niet zomaar iets. Veelal
groeien daar ook beschermde plan
ten, zoals wilde orchideeën. Bij
voorbeeld op en rond het voorma
lige veerplein bij Breskens, waar
het de afgelopen jaren meermalen
mis ging met de vijfvlek-sint-jans-
vlinders, samen met zeldzame or
chideeën als de bokkenorchis en
de poppenorchis. Wellicht ook
doordat er ter plekke maar liefst
drie verschillende beheerders zijn,
namelijk gemeente, waterschap
en provincie,
Het absolute dieptepunt werd
dit jaar gescoord door Rijkswater
staat, die het bestond om - ten be
hoeve van een viswedstrijd - 4,5
kilometer dijkberm van het ka
naal van Gent naar Terneuzen te
maaien op het voor de Sint Jans
vlinders allerslechtste moment.
En dat uitgerekend op de belang
rijkste vliegplaats van Zeeuws-
Vlaanderen, lees: van Nederland!
En passant werd ook nog een gi
gantische overtreding van de flo
ra- en faunawet begaan door het
afmaaien van vele honderden be
schermde orchideeën, waaronder
circa driekwart van alle honds-
kruid dat in Zeeland voorkomt. Er
is aangifte gedaan, maar daarmee
zijn die zeldzame planten en die
ren niet terug. En het kan toch
niet zo zijn dat een overheidsor
gaan wegkomt met zo'n brute
overtreding van eigen regels...
Uit de Zeeuwse klei
Bladerend door de ge
schiedenisboeken trek
ken pagina's van veld
slagen, gruwelijke
tweegevechten en heroïsche
strijders nog steeds volop aan
dacht. Met de komst van het
buskruit veranderde het strijd
toneel echter grondig. De oude
kasteelmuren bleken niet meer
bestand tegen het kanonge-
weld en een heel nieuw type
vestingbouw werd ontwikkeld.
Lage, dikke muren met aarden
pakketten moesten de inslag
van de kogels dempen en tallo
ze hoekigvormige bastions bo
den aan de verdedigers een
ruim zicht- en schootsveld. Het
Vlissingse Fort Rammekens
was één van de eerste forten in
deze contreien die op deze wij
ze gebouwd werden.
Ook op zee gingen de kanon
nen de eerste viool spelen.
Overal in Nederland schoten
kruitfabrieken uit de grond om
de nimmer stoppende vraag
naar schietpoeder te bevredi
gen. In Middelburg alleen al de
den de Gouden Draek, De Een
dracht en de Grenadier de bo
dem daveren. Deze laatste trou
wens letterlijk, want hij ging in
1802 onfortuinlijk de lucht in.
Archeologen vinden van
daag de dag nog regelmatig res
ten van historisch wapenge
weld. In de oude haven van Ar-
nemuiden, aan de huidige Clasi-
nastraat, werden twee (delen)
van kanonnen gevonden: een
gietijzeren scheepskanon en
het achterstuk van een smeedij
zeren achterlaadkanon. Dit
maakte deel uit van een bom
barde, een soort belegeringska
non. Beide dateren uit eind
i6e/begin 17e eeuw en staan nu
gerestaureerd te pronken in Mu
seum Arnemuiden.
Aan de voet van Fort Ram
mekens werden enkele zoge
naamde 'kneppels' gevonden:
twee kanonsballen die met een
ijzeren staaf of een ketting aan
elkaar vastgemaakt waren en
een allesvernietigend effect op
vijandige schepen hadden. Op
gravingen op het Scheldekwar-
tier in Vlissingen brachten
weer zogenaamde stankpotten
aan het licht. De aarden krui
ken werden gevuld met helse,
al dan niet ontvlambare brouw
sels naar de tegenpartij geslin
gerd. Een laatste vondst komt
van de t8e-eeuwse buitenplaats
Essenvelt, net onder Middel
burg. Hier werd in de vulling
van de gracht een miniatuurka
nonnetje gevonden, waarmee
kinderen ongetwijfeld vele oor
logen gevoerd hebben.
Lopen
voor de
kick
door Jan van Oamme
Henk van der Poel op de dijk bij Westkapelle. foto Lex de Meester
De vijfvlek-sint-jansvlinder. foto Chiel Jacobusse
door Bram Silkens
Bram Silkens werkt bij de Walcher-
se Archeologische Dienst (WAD).
Kneppels uit Fort Rammekens.
foto Mare Machielse
