600.000
Schrijver altijd op de set bij verfilming 'Knielen op een bed violen'
14 NIEUWS
rf
Paul Verhoeven lukte het niet om Jan Siebelinks bestseller te verfilmen. Collega-regisseur Ben Sombogaart
snapt dat, ook hij begon de hoofdpersoon uit het boek te haten. „Daarom heb ik Barry Atsma gekozen
voor de hoofdrol van de film. Ik had een knappe verschijning nodig."
Barry Atsma (42)
heeft er wel eens ge
zonder uitgezien.
Het gezicht van de
acteur oogt smal,
de wangen zijn in
gevallen en ook
zijn gebit heeft be
tere tijden gekend.
De acteur heeft zich behoorlijk af
gepeigerd om de hoofdrol te kunnen
spelen van Hans, de vaderfiguur uit
Knielen op een bed violen. ]an Siebelink
schreef het boek (waarvan meer dan
600.000 exemplaren zijn verkocht)
in 2005 over zijn vader, een man die
in de handen valt van een calvinisti
sche sekte, waarna hij alles dreigt te
verliezen: zijn gezin, zijn gezondheid
en zijn bloemenkwekerij.
„Voor deze rol ben ik 9 kilo afge
vallen", zegt Atsma tijdens een draai-
pauze in Doesburg waar zijn persona
ge in een bloemenwinkel een verne
dering moet ondergaan. „Ik volgde
een streng dieet van aanvankelijk
1.300 calorieën per dag voor de sterf
scène. Daarna ging ik naar 1.700 calo
rieën en trainde ik dagelijks heel fa
natiek. Ik wilde er tanig uitzien om
dat ik een man speel die vlak na de
oorlog heel hard moest werken, de
hele dag aan het sjouwen was en ook
nog veel rookte. Ik zag er van tevoren
gewoon te gezond uit om hem te spe
len. Toen ik op gewicht was, had ik
40 procent van de rol al te pakken."
Voor de vertolking moest Atsma
ook in emotioneel opzicht diep gaan.
„Het is een heel tegenstrijdig perso
nage. In het begin is hij zeker char
mant, maar daarna komen ook enor
me woede-uitbarstingen bij hem los.
Er zit in hem ook dat nerveuze van
Vincent van Gogh, die ik ook heb ge-
4
tftr
speeld. Het is iemand die vlucht
voor de werkelijkheid, zoekt naar de
zin van het leven. Daar kan ik mij in
herkennen. Met zijn religieuze erva
ringen heb ik niets. Zelfben ik
atheïst."
Bij de opnamen heeft Atsma een
perfect klankbord tot zijn beschik
king: schrijver Jan Siebelink die hij
regelmatig om advies kan vragen.
De twee hadden regelmatig contact
over bepaalde details, zoals het juis
te woordgebruik van Hans. Atsma:
„Er zitten vijf momenten in de film
die gebaseerd zijn op mijn gesprek
ken met Jan."
De schrijver is ook op de set in
Doesburg aanwezig. Siebelink heeft
zich laten verleiden om een figuran
tenrol te spelen. Gekleed in een pak
dat in jaren '50 in de mode was
wacht de auteur geduldig op zijn
beurt. „Ik speel een klant in een bloe
menwinkel die meemaakt hoe Hans
moet knielen in de winkel om geld
op te rapen. De winkelier is hem dat
bedrag schuldig en heeft die biljet
ten op de grond gesmeten."
Het had nogal wat voeten
in de aarde voordat Knie
len op een bed violen ver
filmd kon worden. Een
kleine tien jaar geleden waren Paul
Verhoeven en zijn vaste scenarist Ge
rard Soeteman geïnteresseerd. Maar
zij kwamen er niet uit. Verhoeven
kon zich naar verluidt niet verplaat
sen in de mannelijk hoofdpersoon
die hij op den duur ging haten.
„Iedereen reageert anders op het
boek", legt Siebelink uit. „Sommige
lezers hebben het in de tuin begra
ven. Het is te confronterend. Ande
ren lezen het niet uit. Er zijn ook le
zers die iets van hun eigen vader her
kennen. Het boek is geen afreke-
De een leeft voor
het hiernamaals,
de ander in het nu
ning. Ik heb het zonder enige wrok
geschreven. Ik was toch het jongetje
dat zijn ouders bij elkaar wilde hou
den."
Ook regisseur Ben Sombogaart,
zelf niet gelovig, had moeite met het
lezen van Knielen op een bed violen.
„Na twee derde van het boek werd
ik kwaad op de hoofdpersoon. Man,
wat doe je jezelf aan?, was mijn reac
tie. Hoe naïef kun je zijn? Hoe egoïs
tisch? Dat was voor ons wel een op
gave: hoe maak je Hans toch interes
sant voor de kijker? Daarom heb ik
Barry Atsma gekozen voor de hoofd
rol. Ik had, zoals mijn moeder dat
vroeger noemde, een knappe ver
schijning nodig. Iemand die ook
charmant kan zijn. Dat maakt alles
wat hem overkomt des te pijnlijk."
Voor de rol van Margje, de vrouw
van Hans, is Noortje Herlaar ge
vraagd. De actrice las het boek en
wist wat haar te wachten stond.
„Margje is een ontroerend personage
met veel worsteling en wanhoop",
vertelt Herlaar. „Zij blijft bij haar
man. Zij is nuchter, krachtig en
heeft een goed stel hersens. Ze ge
doogt voor een deel de sektarische
manier waarop Hans het geloof in
huis haalt. Maar je ziet haar constant
knokken tussen haar eigen overtui
gingen, en het fanatisme van Hans.
Waar ligt de grens van moeten ver
duren en slikken, uit naam der lief
de? Ik denk dat die grens bij de vrou
wen van mijn generatie sneller be
reikt is dan bij Margje."
Misschien krijgt Herlaar ooit een
tweede kans om Margje te spelen.
Jan Siebelink (77) publiceert in okto
ber een boek dat geheel aan zijn
moeder is gewijd. „Voor mij zijn
mijn ouders nog springlevend. Door
mijn boeken ben ik nog altijd met
ze bezig."
Wat slik je nog in
door Ab Zagt
JAK SIEBELINK
Knielen op een
bed violen
JAN SIEBELINK
De voorkant van het boek Knielen op een bed violen kent vele ver
schijningsvormen. Soms verandert de uitgever de cover om een
nieuw lezerspubliek aan te spreken, soms om verzamelaars ertoe
te brengen nóg een exemplaar aan te schaffen.
Over Knielen op een bed violen schreef
Jan Siebelink in 2005 aan zijn uitgever:
„Ik ben altijd bang geweest om het com
plete verhaal te vertellen: het geleidelijke
maar onstuitbare afglijden van een
zachtaardig maar in zijn jeugd verwond
man - vluchtend in het zwartste calvinis
me - én het verdriet dat hij in zijn naas
te omgeving veroorzaakt. Het is ook het
verhaal van een grote liefde. Een man en
een vrouw: de een wil overleven in het
hiernamaals, de ander in het nu."
Het boek Knielen op een bed violen
verscheen in 2005. Inmiddels zijn
ruim 600.000 exemplaren verkocht.
Het kent meer dan 47 herdrukken.
Het boek is in 2005 bekroond met
de AKO Literatuurprijs.
In 2013 is de roman in het Engels
verschenen onder de titel My
Fathers Garden.
Barry Atsma speelt de rol van Hans, Noortje Herlaar speelt zijn vrouw Margje.
scene uit de film
