Topvrouw Facebook schrijft indrukwekkend verslag over rouwperiode
Een maand geleden verloor Sheryl Sandberg (45), topvrouw bij Facebook, haar
man Dave Goldberg (47) bij een noodlottig ongeval. Op Facebook schreef ze op
emotionele wijze over de eerste dertig dagen van rouw.
22 NIEUWS
Vandaag is het einde van
de sjelosjiem van mijn
geliefde echtgenoot -
de eerste dertig dagen.
Binnen het jodendom
markeert de sjelosjiem
de voltooiing van de religieuze rouw
voor een echtgenoot.
Een jeugdvriend die nu rabbijn is,
vertelde me laatst het meest krachtige
éénregelige gebed dat hij ooit heeft ge
lezen: 'Laat me niet sterven terwijl ik
nog in leven ben'. Ik heb dat gebed
nooit begrepen voordat ik Dave ver
loor. Nu begrijp ik het. Ik denk dat
wanneer je geconfronteerd wordt met
een tragedie, je voor een keuze wordt
gesteld. Je kunt toegeven aan de leeg
te, de leegte die je hart en je longen
vult, die je vermogen om te denken of
zelfs maar adem te halen belemmert.
Of je kunt proberen om zin en beteke
nis te vinden. Deze afgelopen dertig
dagen heb ik veel momenten doorge
bracht in die leegte. En ik weet dat
veel toekomstige momenten ook door
die enorme leegte verteerd worden.
Maar wanneer ik kan, wil ik kiezen
voor het leven, voor zin en betekenis.
En dat is de reden dat ik dit schrijf:
om het einde van de periode van sje
losjiem te markeren en om wat terug
te geven van wat anderen aan mij ga
ven. Ondanks dat iedere rouwervaring
ten diepste persoonlijk is, hielp de
moed van degenen die hun eigen ver
halen met mij deelden, mij. Zo trok ik
mezelf er doorheen. Sommigen die
hun hart openden waren mijn beste
vrienden. Anderen waren volstrekte
vreemden die publiekelijk hun wijs
heid en advies gaven. Daarom wil ik
delen wat ik heb geleerd in de hoop
dat het iemand anders kan helpen. In
de hoop dat iemand anders zin kan
vinden in een tragedie.
Deze dertig dagen waren als dertig
jaar. Ik ben dertig jaar droeviger. En ik
voel me dertig jaar wijzer.
Ik heb een dieper begrip gekregen
van wat het is om een moeder te zijn.
Door de diepte van de pijn die ik voel
als mijn kinderen schreeuwen en hui
len, maar ook door de verbinding die
mijn moeder heeft met mijn pijn. Ze
probeerde de leegte in mijn bed op te
vullen, ze hield me elke nacht vast tot
dat ik mezelf in slaap huilde. Ze legde
me uit dat de pijn die ik voel zowel
mijn eigen pijn is als de pijn van mijn
kinderen, en ik begreep dat ze gelijk
had toen ik de pijn in haar eigen ogen
zag.
Ik ben er achter gekomen dat ik
nooit echt wist wat ik moest zeggen
tegen anderen die het moeilijk had
den. Ik denk dat ik het vroeger hele
maal bij het verkeerde eind had. Ik pro
beerde mensen gerust te stellen, dat
het allemaal wel goed zou komen, den
kend dat hoop de beste troost was die
ik kon bieden. Een vriend van mij die
kanker in een vergevorderd stadium
heeft, vertelde me dat het ergste wat
mensen tegen hem konden zeggen
was: „Het komt wel goed." Die stem
in zijn hoofd bleef maar roepen: hoe
weet jij nu dat het wel goed zal ko
men? Begrijp je
dan niet dat ik
waarschijnlijk
stervende ben?
Deze maand
heb ik begrepen
wat hij me pro
beerde bij te
brengen. Echt me
deleven is soms
juist erkennen
dat het niét goed
komt. Als mensen
zeggen 'Jij en je
kinderen zullen
ooit het geluk
weer vinden',
zegt mijn hart: ja,
dat kan ik gelo
ven, maar ik weet
dat ik me nooit meer intens gelukkig
kan voelen. Zij die zeggen: 'Je vindt
uiteindelijk je weg wel, ook al zal het
nooit meer zo mooi zijn als voorheen',
troosten mij meer, omdat zij de waar
heid kennen en uitspreken.
Zelfs een simpele vraag 'Hoe gaat
het?', vrijwel altijd met de beste bedoe
lingen gesteld, kan beter vervangen
worden door de vraag 'Hoe gaat het
vandaag?' Op 'hoe gaat het?' moet ik
me inhouden om niet te schreeuwen:
'Mijn man is een maand geleden over
leden, hoe denk je dat het gaat?' Als ik
'hoe gaat het vandaag?' hoor, dan besef
ik dat degene wéét dat het beste wat
ik op dit moment kan doen is om dag
na dag door te komen.
Ik heb een aantal praktische din
gen geleerd. Hoewel we nu weten
dat Dave ter plekke stierf, wist ik
dat nog niet in de ambulance. De
reis naar het ziekenhuis was ondraag
lijk langzaam. Nog steeds haat ik iede
re auto die niet aan de kant ging, iede
re persoon die het belangrijker vond
om een paar minuten eerder op zijn of
haar bestemming aan te komen dan
ruimte te maken zodat wij erlangs
konden. Laten we met zijn allen aan
de kant gaan. Het leven van iemands
ouder, partner of kind kan er van af
hangen.
Ik heb geleerd hoe vluchtig alles
kan voelen, en misschien is alles ook
wel vluchtig. Dat
de grond waarop
je staat zo zonder
enige waarschu
wing onder je voe
ten weg kan val
len. De afgelopen
dertig dagen heb
ik van te veel vrou
wen die een echt
genoot hebben
verloren verhalen
gehoord over hoe
de grond meerde
re malen onder
hun voeten weg
viel. Sommigen
ontbreekt het aan
steun uit hun om
geving en zij
staan er alleen voor als ze worden ge
confronteerd met emotionele nood en
financiële onzekerheid. Het lijkt me
zo verkeerd dat we deze gezinnen aan
hun lot overlaten wanneer de nood
het hoogst is.
Ik heb geleerd om hulp te vragen -
en ik heb geleerd hoeveel hulp ik no
dig heb. Tot nu toe was ik de oudere
zus, de baas en de leider, de doener en
de planner. Ik heb dit niet gepland, en
toen het eenmaal gebeurde, was ik
niet in staat heel veel te doen. Dege
nen die het dichtst bij me stonden na
men het voor me over. Zij planden. Zij
regelden. Zij vertelden me waar ik kon
zitten en ze herinnerden me eraan dat
ik moest eten.
Ik heb geleerd dat veerkracht kan
worden aangeleerd. Adam Grant leer
de me dat drie dingen cruciaal zijn.
Personalisatie; beseffen dat het niet
mijn schuld is. Volhardendheid; me
zelf eraan herinneren dat ik me niet al
tijd zo zal blijven voelen. Het wordt
beter. Pervasiviteit; dit hoeft niet elk
gebied van mijn leven te beïnvloeden;
soms is hokjesdenken gezond.
Voor mij was de terugkeer naar
mijn werk een redding, een kans om
me nuttig te maken en met anderen
verbonden te voelen. Maar ik kwam er
al snel achter dat zelfs die verbonden
heid veranderd was. Veel van mijn col
lega's keken met een schichtige blik
als ik eraan kwam. Ze wilden graag
helpen, maar wisten niet hoe. Moest
ik erover beginnen? Of niet? En als ik
erover zou beginnen, wat moest ik
dan in vredesnaam zeggen?
Ik besefte dat als ik de nauwe band
met mijn collega's, die altijd zo belang
rijk voor me is geweest, wilde herstel
len, dat ik hen dan niet buiten moest
sluiten. Dat ik me opener en kwets
baarder moest opstellen dan ik ooit ge
daan had. Ik vertelde hen dat ze op
rechte vragen mochten stellen en dat
ik ze zou beantwoorden. Ik zei ook dat
het prima was als zij hun gevoelens lie
ten zien. Eén collega gaf toe dat ze re
gelmatig langs mijn huis reed, onze
ker of ze even naar binnen zou gaan.
Een ander zei dat hij zich verlamd
voelde als ik in de buurt was, bang
iets verkeerds te zeggen. Er in alle
openheid over spreken nam de angst
weg om het verkeerde te doen of te
zeggen.
Toch zijn er nog momenten
waarop ik anderen niet bin
nen kan laten. Zo ging ik 's
avonds naar school, waar de
kinderen hun ouders rondleidden
door de klaslokalen om hun werkstuk
jes die aan de muren hangen te laten
zien. Vele ouders, die vaak zo lief wa
ren, probeerden oogcontact te maken
of iets te zeggen waarvan zij dachten
dat het troost kon bieden. Ik keek con
tinu naar de grond om oogcontact te
ontwijken, bang dat ik het niet droog
kon houden. Ik hoop dat ze het begre
pen.
Ik heb geleerd dankbaar te zijn.
Hoe gebroken mijn hart ook is, ik kijk
steeds weer naar mijn kinderen en
ben dan intens blij dat zij leven. Ik
waardeer iedere lach, iedere knuffel.
Voor mij is de volgende dag niet meer
vanzelfsprekend. Het lukt me niet
eens om uitdrukking te geven aan de
dankbaarheid aan mijn familie en
vrienden die zoveel voor mij hebben
gedaan en die me verzekerd hebben
dat ze er voor mij zullen blijven zijn.
Als de maanden en jaren zich voor
mijn ogen uitstrekken in een eindelo
ze leegte, halen alleen hun gezichten
me uit mijn angst.
Laatst sprak ik één van deze vrien
den over een vader-kind-activiteit
waar Dave nu niet aan kan deelne
men. We bedachten een plan om ie
mand anders de plaats van Dave te la
ten innemen. Ik huilde het uit: „Maar
ik wil Dave, ik wil optie A." Hij sloeg
zijn arm om me heen en zei: „Optie A
is niet beschikbaar. Dus laten we het
beste maken van optie B."
Dave, als eerbetoon aan jouw nage
dachtenis en om je kinderen groot te
brengen zoals zij het verdienen om
grootgebracht te worden, beloof ik dat
ik alles uit optie B zal halen. En on
danks dat sjelosjiem afgelopen is,
rouw ik nog steeds om optie A. Zoals
Bono zong'There is no end to grief,
and there is no end to love.' Ik hou van
je, Dave.
Dertig dagen die voelen
Dit is een bewerking van de originele tekst
die op Facebook staat.
Sheryl Sandberg en haar man Dave Goldberg, foto Facebook
