•l
x -°<94%
4
4
4
Easyjet gelooft in de 3D-printer
Banken steeds strenger met financieren mkb
ECONOMIE 27
Voor jonge ondernemers is
crowdfunding heel normaal', vindt Paul
Dirken van de Rabobank.
vwdgroup:
-0,79%
-0,69%
-1,31%
-0,93%
I BEURS VAN AMSTERDAM
1,03% 1,1244
-0,74%
-2,77%
6859,24
Ondernemers die een
krediet bij de bank
willen, moeten
steeds vaker zelf geld
meebrengen. De
bank wil best een
krediet verstrekken, maar alleen als
ook andere partijen meebetalen. „On
dernemers zijn misschien wel ver
wend door ons", aldus Paul Dirken,
directeur Bedrijven bij de Rabobank.
De ondernemer moet de handjes
dus al laten wapperen voordat hij
met zijn bedrijf begint. „De tijd dat
een ondernemer de bank belde, zijn
balans liet zien en met een lening de
deur uitliep, is voorbij", aldus Dirken.
„Ondernemers moeten meer werk
maken van de rechterkant van de ba
lans."
Banken en kredieten voor het mid
den- en kleinbedrijf (mkb): het blijft
een moeizame combinatie. Onderne
mers klagen massaal dat de banken
ze geen geld willen verstrekken. Maar
zo simpel ligt het niet volgens Dir
ken. „Sowieso vraagt maar 37 procent
van de starters om bankkrediet. De
rest financiert zich al op een andere
manier."
Kleine kredieten zijn arbeidsinten
sief en leveren daarom nauwelijks
iets op voor de bank. „Het is voor een
bank lastig starters te beoordelen.
Een derde van de starters is na een
jaar al weg en na drie jaar is nog maar
de helft over. Kredietverstrekking is
dus een risico", verduidelijkt Dirken.
De ondernemer zou veel vaker zelf
een deel moeten financieren. De mo
dernste manier is crowdfunding, al
dus Dirken. „Dat is toch een soort
marktonderzoek. Het geeft aan of er
draagvlak is voor de onderneming.
Als een ondernemer die weg bewan
delt, heeft hij een streepje voor bij de
bank als het om kredietverstrekking
gaat."
Crowdfunding groeit hard, maar is
nog erg klein. „We praten over 100
miljoen euro crowdfunding afgelo
pen jaar en 350 miljard euro aan bank
krediet", relativeert Dirken. „Voor jon
ge ondernemers is crowdfunding
heel normaal. Maar ondernemers van
boven de 45 zijn nog meer van de
oude stempel. Die willen een lening
bij de bank."
Dat geluid hoor je ook bij de ande
re grootbanken, ING en ABN Amro.
Die zien ook de trend van wat inmid
dels 'gestapelde financiering' wordt
genoemd. Oftewel een deeltje bank
krediet, een deeltje eigen geld en een
deeltje via crowdfunding, of geld van
private investeerders.
De Rabobank helpt die onderne
mers wel op weg met Fundipal, een
soort wegwijzer in crowdfunding-
land. „Er zijn zo'n honderd verschil
lende crowdfundingplatforms in Ne
derland. En daar zit groot verschil
in." Zo zijn er platforms voor onder
nemers in de culturele sector bijvoor
beeld, of voor duurzame bedrijven.
Het is dus belangrijk dat het juiste
platform bij het goede bedrijf wordt
gekozen.
Crowdfunding is niet het ei van
Columbus voor alle financieringsvra-
gen. Het is geen vrijplaats waar ieder
een met een gelikt verhaal geld uit de
'De banken
doen niet
voldoende. Ze
verwijzen naar
een website'
'Ondernemers
van boven de
45 zijn nog
meer van de
oude stempel'
zak van een potentiële investeerder
kan kloppen. „De platforms doen ook
aan risico-onderzoek en kijken of een
bedrijf potentie heeft", verduidelijkt
Dirken. „65 tot 70 procent van de in
leg komt terug."
Maar er zijn ook alternatieven. Ne
derland telt veel vermogende particu
lieren die wel willen investeren in
een bedrijf, maar dat niet willen via
een toch wat anoniem platform. De
Rabobank kent veel van die mensen,
omdat die hun vermogen door de
bank laten beheren. „En die willen na
tuurlijk ook wel meer rendement ha
len dan de rente op de spaarreke
ning", weet Dirken.
De lokale Rabobanken organise
ren daarom bijeenkomsten waar be
drijven en investeerders bij elkaar
worden gebracht. De bank weet wie
er geld zoekt en wie er geld in de aan
bieding heeft. „Bij Meet Grow gaat
het erom dat ondernemers zich pre
senteren aan mogelijke financiers. Bij
Money Meets Ideas koppelen we on
dernemers en financiers één op één
aan elkaar."
Dirken ziet steeds meer nieuwe
initiatieven die ondernemers aan fi
nanciers koppelen. „Banken moeten
aan strenge kapitaaleisen voldoen.
Dat remt de groei van kredieten.
Maar voor een goed idee is altijd fi
nanciering te vinden, bij de bank of
daarbuiten. Het kost wel meer moei
te dan vroeger, maar het lukt wel,
hoor ik ook van ondernemers."
Hans Biesheuvel, voorzitter van on
dernemersorganisatie Ondernemend
Nederland, is al enkele jaren minder
re spreken over de rol van de banken.
Hij vindt dat ze zich verschuilen. „De
banken doen niet voldoende. Ze ver
wijzen de ondernemers naar een web
site. Gestapelde financiering is de
trend. Maar banken spelen geen regis
serende rol. Ze geven krediet maar
helpen niet mee bij andere financie
ring. Daar ligt een rol voor ons."
Easyjet denkt veel geld te kun
nen uitsparen en - minstens zo
belangrijk voor een prijsvechter -
de vliegtuigen veel sneller be
drijfsklaar te hebben nadat er een
defect is geconstateerd.
Om mensen met vliegangst ge
rust te stellen: de proeven met
3D-printen beginnen bij onderde
len die niet cruciaal zijn voor de
vliegprestaties. Te denken valt
aan armleuningen, klaptafeltjes
en blinderingen van de raampjes.
In de toekomst moeten voor het
echte werk ook onderdelen van
de motor ter plekke uit de
3D-printer rollen.
Dat maakte de Britse vliegtuig
maatschappij gisteren bekend in
Milaan. Easyjet kondigde ook de
inzet van inspectiedrones aan.
Die cirkelen vanaf 2016 in tien Eu
ropese hangars langs de toestel
len om ze nauwgezet te controle
ren op technische mankementen.
Automatisering van dit soort
processen is voor een bedrijf als
Easyjet erg belangrijk, stelt een
woordvoerder. „In tegenstelling
tot een maatschappij als KLM, die
haar basis in Nederland heeft,
hebben wij overal in Europa klei
nere vestigingen. Het is duur om
op al die plaatsen onderdelen op
te slaan. En als je ze vanaf een an
dere plek moet invliegen, kost dat
tijd." Door een 3D-printer in te
zetten hoeft Easyjet alleen de on
derdelen te produceren die op dat
moment nodig zijn bij de mon
teurs. Het is niet nodig een voor
raad aan te houden met reserve
materiaal waarvan een deel nooit
gebruikt zal worden. Ook produ
ceren 3D-printers doorgaans snel
ler, beter en lichter dan klassieke
productieprocessen.
Het 3D-printen van vlieg
tuigonderdelen is wereldwijd aan
een voorzichtige opmars bezig.
Onlangs kondigde China Eastern
Airlines soortgelijke experimen
ten aan. Australische onderzoe
kers slaagden er in een complete
vliegtuigmotor te produceren
met behulp van een 3D-printer.
VRIJDAG 5 JUNI 2015
AEXINDEX4JUN
485,29 -2,45 (-0,50%) DOW JONES
NASDAQ
520
480 -
440
Nedsense
5,88%
RoodMicrotec
3,75%
Unibail-Rodamco
2,60%
GrandVision
2,09%
Ballast Nedam
1,70%
Fugro -4,94%
New Sources Energy -4,29%
Kardan -4,00%
AMC -3,81%
SBM Offshore -3,61%
EURONEXT
AMSTERDAM - De Europese aandelenbeurzen
zijn gisteren met flinke verliezen gesloten. De
handelsdag stond vooral in het teken van het
zoveelste mislukte topoverleg met Grieken
land en stijgende rentes op de obligatiemark-
ten. De AEX stond twee uur voor het slot kort
stondig in de plus maar zakte weer in het
rood. Marktkenners wezen er op dat de stij
gende obligatierentes een negatief effect heb
ben op de aandelenkoersen, „ledereen weet
dat de rentes op den duur weer gaan stijgen,
maar het gaat nu wel in een flink tempo", zei
een van hen.
WALLSTREET
NEW YORK - De aandelenbeurzen in New
York leden gisteren flinke verliezen. Zowel het
aanhoudende gesteggel rond Griekenland als
een forse daling van een aantal grondstofprij-
zen speelde de handel parten.
De Dow-Jonesindex sloot 0,9 procent lager op
17.905,58 punten. De S&P 500 daalde 0,9 pro
cent tot 2095,84 punten en de Nasdaq moest
0,8 procent terug tot 5059,13 punten.
Vandaag maakt de Amerikaanse overheid be
kend hoeveel banen er in mei zijn gecreëerd.
Economen rekenen op 226.000 nieuwe banen,
na 223.000 stuks in april.
AEX slot +/- ytd%
Aalberts
27,64
-0,44
14,49
Aegon
6,82
-0,06
10,81
Ahold
19,13
-0,16
33,02
Akzo Nobel
68,50
-0,62
20,70
Altice
114,10
-0,40
74,84
ArcelorMittal
10,00
-0,30
12,12
ASML
99,24
-0,41
11,67
Boskalis
44,33
-0,59
0,92
Delta Uoyd
15,59
-0,20
-11,16
DSM
53,28
-0,49
7,52
Gemalto
80,29
-0,47
18,81
Heineken
68,84
0,04
17,96
ING
14,90
-0,05
38,73
KPN
3,37
0,12
30,18
NN Group
25,55
0,00
5,13
OCI
25,62
-0,56
51,09
Philips Koninklijke
24,56
-0,01
4,98
Randstad
52,31
0,01
33,59
Reed Elsevier
21,47
-0,24
10,42
Royal Dutch Shell A
26,04
-0,50
-3,11
TNT Express
7,65
0,02
38,57
Unibail-Rodamco
231,05
5,85
10,59
Unilever Cert.
37,85
-0,16
17,72
Vopak
45,30
-0,78
7,07
Wolters Kluwer
27,98
-0,34
13,01
AMX
slot
+/-
ytd%
Air France-KLM
7,39
-0,08
-7,21
Aperam
37,85
-1,16
53,98
Arcadis
25,78
-0,25
5,70
ASMI
44,72
-0,04
29,15
BAM
3,58
-0,05
39,13
BESI
24,46
-0,06
40,54
Binck
8,47
-0,03
24,55
Brunei
16,90
-0,39
28,86
Corbion
17,59
-0,07
34,52
Eurocommercial Properties
38,68
0,09
9,98
Fagron
40,73
-0,53
20,28
Fugro
23,11
-1,20
33,89
Galapagos
49,31
-0,84
218,33
IMCD
34,25
0,27
22,19
NSI
3,77
-0,01
5,44
PostNL
4,11
-0,05
32,65
Imtech
3,95
-0,09
2,70
SBM Offshore
11,61
-0,43
18,65
Sligro
35,08
-0,17
14,29
Ten Cate
19,75
-0,06
8,10
TKH
35,15
0,23
37,46
TomTom
10,13
-0,13
83,31
USG
12,25
-0,27
32,95
Vastned
41,00
-0,70
12,60
Wereldhave
53,56
0,21
-1,42
VALUTAMARKT
verkoop
aankoop
US dollar
1,05
1,26
Britse pond
0,68
0,81
Yen
123,63
155,51
Zwitserse frank
0,98
1,16
RENTE
1 VALUTA
10-jarige staatsobligatie verhouding euro/dollar
-0,68%
was 1,03% was 1,1268
GOUDPRIJS I OLIE
per troy ounce in US dollar actuele prijs vat Brentolie
$1.176,55
$62,03
Koersinformatie afkomstig van vwd group
www.vwd.eu - tel: 020 710 17 10
excellence in financial solutions
17905,58
opening: 18072,47
5059,12
opening: 5078,22
11340,60
opening: 11370,57
opening: 6950,46
CAC40
4987,13
opening: 5006,19
Krediet? Oké, neem
zelf ook geld mee
Hans Biesheuvel ONL
Paul Dirken Rabobank
door Sander van Mersbergen
MILAAN. Easyjet experimenteert
met 3D-printen. De luchtvaart
maatschappij hoopt met deze tech
niek kapotte vliegtuigonderdelen
vlot te kunnen vervangen.
