doet rondje Zeeland
Zeeuwse Landschap: Windpark
Krammer funest voor vogels
I
Brieven zijn de kern
van onze vriendschap
BESTE VRIEND VAN
Wim Hofman
ZEELAND 5
Kennis delen
De Japanse topkok
Hiroaki Yamamoto komt
naar Zeeland om te leren
over zeekraal en
lamsoren. En om
ervaringen te delen met
Zeeuwse collega's.
lamsoor en zeekraal leren wer
ken. Daar heb ik weinig verstand
van." De chef houdt zijn pen dan
ook in de aanslag als hij in Kerk-
werve langs de velden met zilte
groente loopt. De grond hoort bij
de Schorreblomme, het akker
bouwbedrijf van Aart-Jan en Mir
jam Bil. Om hun bedrijflevens
vatbaar te houden, begonnen zij
een tijdje geleden met het ver
bouwen van lamsoor en zeekraal.
Gefascineerd kijkt Saito naar
Aart-Jan die met een groot hak
mes de zeekraal van het land
haalt. Bijzonder dat alles nog met
de hand gebeurt, vindt zij. Aan
de ziltige smaak moet hij nog
even wennen.
De delegatie houdt een volgen
de onderbreking bij't Hof Welge
legen in Middelburg. Sander de
Korte, chefkok bij de biologische
boerderij, leidt zijn Japanse colle-
HIROAKI YAMAMOTO
ga's rond langs velden met mini-
groente en eetbare bloemen. Hij
laat hen zien en proeven wat je
er allemaal mee kunt. „Het is
mooi dat een klein stukje groen
te zo'n smaakexplosie kan veroor
zaken", vindt Yama. "Wij gaan
hier zeker iets mee doen in onze
keuken." Bepakt en bezakt stapt
hij de auto in.
Het gezelschap gaat ter afslui
ting naar het restaurant van Cam
ping de Brem in Renesse. In een
kooksessie deelt Yama daar zijn
exotische kookkunsten met
Zeeuwse collega's Serge Brond-
geest en Kees Visser van het Culi
nair Team Zeeland. De hele vis
komt daarbij aan bod. Op zijn Ja
pans, inclusief eitjes en ingewan
den. Yama: „Het is leerzaam om
samen te werken met mensen
die hetzelfde vak uitoefenen,
maar het op een heel andere ma
nier doen. Ik ben traditioneel op
geleid, en ontdek nu dat er nog
zoveel meer is op het gebied van
koken. Ik kom hier zeker terug."
Volgens de stichting brengt de
bouw van 35 windmolens op en
rondom de Krammersluizen bij
Bruinisse de natuur te veel scha
de toe. De windturbines met een
tiphoogte van 180 meter verrij
zen op een kruising van drie be
langrijke natuurgebieden. Vogels
trekken er dagelijks heen om te
rusten en fourageren.
Het Zeeuwse Landschap
vreest dat vogels slachtoffer wor
den van de molens. Voor Wind-
park Krammer zijn de gevolgen
voor de natuur in beeld gebracht.
Het Zeeuwse Landschap is op
zich voor windenergie, maar zet
grote vraagtekens bij deze natuur-
toets. Aannames zijn volgens de
stichting gebaseerd op vogelon-
derzoek bij kleine windmolens
van 40 meter hoog. Ook staat de
natuurtoets haaks op recentere
onderzoeken, zegt ze. Verder
merkt de stichting op dat het on
derzoek dateert uit 2012, terwijl
'het aantal vogels rond de Kram
mersluizen de afgelopen tijd
sterk is toegenomen'. Zo zijn er
regelmatig zeearenden te zien.
Het windpark is een burgerinitia
tief van de coöperaties Zeeuwind
en Deltawind (3500 leden). De
vergunningen voor de bouw zijn
al verleend. In 2018 moet het
windpark dat 70.000 huishou
dens van stroom kan voorzien, ge
reed zijn.
Het Zeeuwse Landschap zegt
met de coöperaties tevergeefs
naar een compromis te hebben
gezocht. Daarom stapte ze naar
de Raad van State om vermeende
natuurschade te voorkomen, om
dat 'op basis van de huidige toets
geen vergunningen kunnen wor
den verleend'. De stichting laat
weten dat ze het beroep tegen de
vergunningen intrekt als de coö
peraties water bij de wijn doen.
Een verhaal over vriend
schap. Over iemand
die eigenlijk van zich
zelf zegt: ik heb geen
echte vrienden.
Hoe dat zit? We hebben het
over Wim Hofman (1941). De
Vlissingse schrijver-dichter-il-
lustrator heeft er nooit een ge
heim van gemaakt dat hij in al
zijn tegendraadsheid het
woord 'vriend' voor niemand
bezigt. Dat neemt niet weg dat
hij mensen om zich heeft met
wie hij een warm en innig con
tact onderhoudt.
In dat verband valt de naam
van Middelburger John Louws
(1945). Hij zegt: „Ik zat ooit
met Wim te eten, toen hij ver
telde dat hij geen echte vrien
den heeft. Dat is best gek als ie
mand zoiets zegt als je naast
hem zit. We hadden toen al ve
le jaren een bepaalde relatie
met elkaar. Ik zat in de landelij
ke griffeljury en leerde op die
manier zijn werk kennen. Op
vallend vond ik dat hij zich vol
strekt onafhankelijk opstelde.
Hij debuteerde toen het mode
was om maatschappijkritische
verhalen te schrijven. Daaraan
heeft hij nooit meegedaan, hij
schreef en illustreerde prachti
ge, fantastische verhalen. Wat
me ook opviel, was dat hij geen
onderscheid maakte tussen
boeken voor volwassenen en
kinderen. Dat lukte hem zon
der meer, hij heeft nooit ge
schroomd om moeilijke the
ma's aan de orde te stellen. En
voor een happy end moest je al
helemaal niet bij hem zijn."
Het persoonlijke contact ont
stond toen Louws eind jaren ze
ventig zijn eerste schilderij van
Hofman kocht: De stoute aard
beien. Een titel met een knip
oog, een type humor dat
Louws aanspreekt: „Ik ken wei
nig mensen, die zo origineel
denken als Wim Hofman."
Een ander aspect van de 'bij
zondere relatie' is het schrijven
van brieven. Dat doen ze al
zo'n twintig jaar. Louws be
waart inmiddels honderden
brieven van Wim Hofman.
'Echte' brieven, de heren stu
ren elkaar epistels per post.
Louws: „Die van Wim zijn
vaak geïllustreerd. Ik bewaar ze
in de hoop ze ooit aan het Let
terkundig Museum te kunnen
schenken. Het zou me niets ver
bazen als over tweehonderd
jaar blijkt dat de brieven de be
langrijkste nalatenschap van
Wim Hofman vormen. We
schrijven over alledaagse be
slommeringen. Wim kan het
over een boek hebben, of over
hoe je een aardappel schilt. Ik
denk dat de kern van onze
vriendschap in die brieven ligt.
Wim is opener als hij schrijft,
opener dan wanneer je met
hem praat. Dat geldt overigens
niet alleen voor brieven aan
mij, want Wim correspondeert
met heel veel mensen."
'Ik ken weinig mensen,
die zo origineel
denken. Hij geniet
ervan om verwarring
te zaaien'
WOENSDAG 27 MEI 2015
Yama bereidt Zeeuwse vis op Japanse wijze voor collega's Serge Brond-
geest, Kees Visser en Tim Gelsemino. foto's Dirk-Jan Gjeltema
Yama, voluit Hiroaki
Yamamoto, is een Ja
panse chefkok uit
Rotterdam.
Hij werd geboren in
Hokkaido in Japan
en verhuisde in 2004
naar Nederland.
Yama werkte acht
jaar in sterrenrestau
rant Yamazato in het
Amsterdamse Hotel
Okura.
Toen hij naar Rotter
dam verhuisde, werk
te hij vervolgens
twee jaar bij restau
rant Huson.
Inmiddels runt hij sa
men met collega's
Yuko en Saito het
succesvolle restau
rant Yama in het cen
trum van Rotterdam.
door Frank Balkenende
BRUINISSE. Stichting Het Zeeuwse
Landschap stapt naar de Raad van
State om de aanleg van het Wind-
park Krammer bij te sturen.
Vandaag: John Louws
Ze hebben al tientallen ja
ren een innige band: schrij
ver-illustrator Wim Hof
man en oud-pabo docent
John Louws. „Ik ken weinig
mensen", zegt Louws, „die
zo origineel denken als
Wim Hofman."
door Jan van Damme
John Louws
Wim Hofman geeft zijn visie op vriendschap weer.
We kennen ze allemaal, maar wie kent ze
écht? In deze serie laten we de beste vrien
den of vriendinnen van Bekende Zeeuwen
aan het woord.
