PZC
Bloemencorso eert het koninkrijk
27
KIJKTIP zaterdag 16.10 uur
Ben Ali Libi, Goochelaar
In Ben Ali Libi - gooche
laar van Dirk Jan Roele
ven wordt het leven van
de in Sobibor omgebrach
te Joodse goochelaar ont
rafeld. „Hij zal nooit wor
den vergeten."
Het begon allemaal
met een gedicht
van Willem Wil
mink. Dirk Jan
Roeleven maakte
in 2004 een docu
mentaire over de
dichter en schrijver en daarin
draagt Joost Prinsen Wilminks ge
dicht Ben Ali Libi. Goochelaar voor.
Het fragment van de door dit ge
dicht hevig geëmotioneerde Prin
sen wordt acht jaar later herhaald
in een uitzending van Pauw Wit-
teman, waar Bram Moszkowicz te
gast is, die het gedicht opnam in
zijn autobiografie. Het fragment
roept meteen enorm veel reacties
op. „Ik kreeg opeens allemaal be
richtjes: 'Dirk, je bent trending to
pic op Twitter'", herinnert Roele
ven zich.
Nu is er dan zijn aangrijpende
film Ben Ali Libi, over het leven
van de in 1943 in Sobibor omgeko
men Amsterdamse goochelaar,
die eigenlijk Michel Vellleman
heette. Bovendien start op 5 mei
in het Amsterdams Stadsarchief
een expositie over hem en wordt
gewerkt aan een toneelstuk over
de man. „Het is prachtig hoe Ben
Ali Libi als het ware opnieuw is
opgestaan. Hij zal in elk geval
nooit meer worden vergeten."
Met zijn film vertelt Roeleven het
verhaal van de Holocaust aan de
hand van het lot van deze gewo
ne man. Velleman, opgegroeid in
schrijnende armoede, ergens drie
hoog achter in Amsterdam. In de
film is de trieste stapel steunaan
vragen te zien die zijn familie
deed bij de gemeente. Velleman
wist echter als goochelaar een
mooi bestaan voor zichzelf op te
bouwen. Hij oogstte een zekere
bekendheid en trad zelfs op voor
Prins Hendrik, de echtgenoot van
koningin Wilhelmina, en de Duit
se ex-keizer Wilhelm, die in bal
lingschap in Nederland woonde.
Velleman woonde met zijn
vrouw Anna en hun twee kinde
ren aan het Merwedeplein, waar
ook Anne Frank woonde. Op 20
juni 1943 werd hij tijdens een raz
zia opgepakt. Via doorgangskamp
Westerbork, waar ze een jaar ver
bleven, werden ze naar Sobibor
gedeporteerd, waar hij als een van
de 34.000 Nederlandse Joden
stierf.
Roeleven: „Joost Prinsen zegt in
de docu over Wilmink: 'Willem
maakt van de werkelijkheid litera
tuur'. Ik denk dat we van die lite
ratuur nu weer werkelijkheid ma
ken. Wat wij met deze film heb
ben geprobeerd, is heel feitelijk
checken: wie was Ben Ali Libi,
hoe was zijn leven? Het is een ver
haal over een gewone man die
een enorm drama trof. De poëzie
is journalistiek geworden."
Researcher Suzanne Hendriks dui
kelde een oud filmpje op, waarin
hij in actie is te zien. Ze vond ook
een visitekaartje en een goochel-
boekje voor kinderen van zijn
hand. Via een oproep in De wereld
draait door vond de redactie een
mevrouw die hem had zien optre
den. Langzaam ontvouwt zich
een leven en zien we de mens uit
het gedicht opstaan. Roeleven:
„Wat mij het meest trof, is hoe
die man zijn best heeft gedaan er
wat van te maken. En dat lukte
hem op fenomenale wijze, tot het
moment dat het noodlot hem
trof." Zowel nabestaanden van
Velleman als die van Willem Wil
mink zijn blij met de film. „De
weduwe van Willem zei: 'Willem
zal daarboven vast goedkeurend
een Duveltje opentrekken'."
ZATERDAG 2 MEI 2015
Media
door Monique Brandt
Ben Ali Libi - goochelaar. Maandag,
NPO 2, 20.55 uur.
Ben Ali Libi, goochelaar (1895-1943).
Expositie in de Schatkamer van Stads
archief Amsterdam 5 mei tot 23 au
gustus. Zie stadsarchief.amsterdam.nl
reageren?
media@depersdienst.nl
Poëzie
Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar:
Ben Ali Libi. Goochelaar.
Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Libi, de goochelaar.
Toen vonden de vrienden van de Weduwe Rost
dat Nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.
Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd ge
klopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.
In 't concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar.
En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.
Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.
WILLEM WILMINK
Ali Ben Libi, de in 1943 in Sobibor omgekomen Amsterdamse goochelaar, foto NTR
Uit: Verzamelde liedjes en gedichten, Willem Wil
mink. Uitgeverij Prometheus Bert Bakker, 1986
