Modiano
maakt
alles van
bijna niets
DIZZIE 19
Annie Makkink over
haar passie voortaal
Kind van ouders in
geestelijke nood
GUNTER
GRASS
DE
BLIKKEN
TROM
In memoriam:
Günter Grass
Wéér een boek over waarheid en leugen.
„Dat plan ik niet. Als ik aan een boek be
gin, weet ik niet waar het over gaat. Ik ver
tel het verhaal. En langzaam, heel lang
zaam realiseer ik mij waarover het gaat."
In het geval van Alleen maar helden vond hij
uit dat het eigenlijk om de leugen draait.
„Elk verhaal heeft zijn eigen regels. Je moet
uitvinden welke dat zijn."
En elk verhaal vraagt om zijn eigen genre.
„Ik heb een toneelstuk geschreven dat on
langs in Wenen is opgevoerd. Jarenlang pro
beerde ik dat verhaal te gebruiken voor een
roman. Maar dat werkte niet; het was een
toneelstuk. Ik had de verkeerde vorm. Het
duurde jaren voor ik mij dat realiseerde."
Zo was Alleen maar helden eerst bedoeld als
toneelstuk. Toen werd het een film. „Dat
werkte ook niet. Als ik al een talent heb, is
het dat ik veel genres kan bestrijken." Dan
lachend: „Maar er zijn ook mensen die zeg
gen dat het juist een tekortkoming is. Dat
je gewoon niet kunt kiezen wat voor schrij
ver je eigenlijk wilt zijn. Maar ik wil elk
soort schrijver zijn. Als ik iets zou ontdek
ken wat ik nog niet heb gedaan, wil ik dat
doen!"
Poëzie? „Iedere maand een gedicht." Es
says? „Het zal heel moeilijk voor je worden
iets te vinden wat ik nog niet heb gedaan",
kaatst hij terug. „Kinderboeken, detecti
veverhalen, fdmscripts, hoorspelen voor de
radio; noem maar op." Hij deed het.
Dat is ooit begonnen toen Lewinsky van
de ene op de andere dag ontslag nam als
tv-producent. „Na een reorganisatie ont
moette ik mijn nieuwe baas. Toen hij mij
vertelde wat de plannen voor de toekomst
waren, wist ik dat ik hem wilde wurgen. Ik
ben naar mijn bureau gegaan en heb mijn
ontslagbrief geschre-
ven. Direct." Hij lacht.
gende dag ben ik voor
mijzelf aan de slag ge
gaan."
jy Als freelanceschrijver
waar mensen voor wil-
c|en betalen. „En dat
Alleen maar schreef ik dan. Ik had
een gezin, er moest
Charles Lewinsky brood op de plank ko-
Vertaling men. Zo simpel was
Elly Schippers het. Wel een heel goe
de manier om alle tech-
320 blz. nieken onder de knie te
Meridiaan krijgen."
22,50 euro Naarmate hij ouder
werd en meer zijn ei
gen baas, kon hij zich
zélf vertellen wat er ge
schreven ging worden. De veelzijdigheid is
gebleven. „Ik ben snel verveeld. Dus moet
ik dingen vinden die interessant genoeg
zijn. En steeds weer iets anders."
Dat betekent niet dat zijn leven extrava
gant is. „Integendeel. Ik leid een burgerlijk
bestaan. Ik sta 's morgens op en ga schrij
ven. 's Avonds, als ik ben gestopt, zit ik
naast mijn vrouw op de bank en lees de
krant. Niks bungeejumpen, skydiven, niets
dramatisch. Drama kan ik verzinnen en op
schrijven in een boek. Als ik zou bungee
jumpen, zou ik geen schrijver zijn."
Het is niet moeilijk om
een hekel te krijgen aan
Jean Daragane, de hoofd
persoon in de nieuwe ro
man Om niet te verdwa
len van Patrick Modiano.
De schrijver had het
boek eind vorig jaar net
klaar op het moment dat
hem de Nobelprijs voor
verdwalen literatuur werd toege-
Patrick Modiano kend.
Vertaling Jean Daragane is een au-
Maarten Elzinga teur die teruggetrokken
leeft. Hij is zeer intro-
152 blz. vert en de manier waar-
Querido op zijn geheugen werkt,
18,99 euro maakt hem niet bepaald
sympathiek. Het is op
z'n zachtst gezegd
vreemd dat hij zegt totaal geen
herinnering te hebben bij een
naam die in zijn adresboekje
staat, terwijl hij dat nog vrij re
cent heeft bijgewerkt. Ook aan
zijn eigen boeken heeft hij hele
maal geen herinneringen, her
haalt hij steeds.
Op de eerste bladzijde gaat bij Da
ragane voor het eerst in maanden
de telefoon over. Een onbekende
man meldt hem dat hij diens
adresboekje heeft gevonden en of
hij het even langs kan brengen.
Dat weet hij nog te voorkomen,
maar tot een ontmoeting komt
het wél. De man is zo vrijpostig
geweest in het boekje te bladeren
en is zeer geïnteresseerd in die
ene naam die Daragane zegt niet
te herkennen.
Waarom kent Daragane zichzelf
zo slecht? Op een gegeven mo
ment is hij verbaasd over zichzelf
en vraagt zich af of hij iemand
imiteert. De herinnering aan de
naam in het adresboek komt, ui
teraard, toch terug. Modiano stelt
halverwege het boek de vraag na
mens de lezer: 'Hoe was het moge
lijk dat de naam niets bij hem
wakker had geroepen?' Hij heeft
een paar bladzijden eerder al een
suggestie gedaan: 'een opzettelijk
soort geheugenverlies'.
De vraag blijft hoe geloofwaardig
het is dat Daragane een episode
die zijn leven heeft bepaald zo ver
weg heeft kunnen stoppen dat de
namen hem niets meer zeggen.
Op meesterlijke wijze weet Mo
diano inzage in de ernst van het
trauma tot de laatste zin uit te
stellen. Al staan in die laatste zin
ook de twee woorden die samen
de openingszin van deze superieu
re roman vormen: 'Bijna niets.'
Zo werkt hij altijd: van bijna niets
weet Modiano alles te maken.
zwemmen in een meer: majestueus. Wat
er onder water gebeurt, zie je niet. Daar
wordt hard gewerkt, maar je ziet alleen een
prachtige vogel over het water glijden. Ik
wil niet dat de lezer mijn zweet voelt."
In zijn vorige boek, Terugkeer ongewenst,
draaide alles om filmmaker Kurt Gerron
die in Theresienstadt werd gedwongen een
film te maken die het ghetto zou voorstel
len als een paradijs. Had hij na dit boek
over leugen en waarheid, gebaseerd op een
filmmaker die werkelijk heeft bestaan, be
hoefte om de feiten nu om te draaien?
Charles Lewinsky schudt zijn hoofd. Hij
wijst iedere relatie tussen zijn boeken van
de hand. „Het enige is dat ik, toen ik onder
zoek deed voor Terugkeer ongewenst, erach
ter kwam dat een filmcrew uit Berlijn tij
dens de Tweede Wereldoorlog in Oosten
rijk filmde en er alles aan deed om maar
niet terug te hoeven. Zodra de film klaar
was, moest de ploeg terug. Dus probeerde
men de film niet af te maken." Dat gege
ven bleef maar door zijn hoofd spoken, ver
telt hij. „En het heeft zich ontwikkeld tot
Alleen maar helden."
VRIJDAG 24 APRIL 2015
BLOG
In haar blog op Dizzie.nl schrijft Annie
Makkink over haar passie voor taal, leren
lezen en haar jeugd. Makkink, gefasci
neerd door hoe kinderen leren lezen, ont
wikkelde de leesmethode De leesbus en
schreef het boek Helden op sokken.
RECENSIE
Kinderen van ouders met psychiatrische
problemen worstelen daar als volwasse
ne vaak nog mee, zo blijkt uit het boek
Rusteloze benen van Claudia Biegel. Zij
maakte het zelf mee. Bekijk op Dizzie.nl
dit boek en lees de recensies daarover.
HERINNERING
Het overlijden van Günter Grass maakte
dat zijn boek De blikken trommel op
Dizzie.nl de meest bekeken titel was. De
dood van een auteur is vaak aanleiding
voor extra aandacht. Lees meer over de
ze Duitse Nobelprijswinnaar op de site.
ROMAN
door Theo Hakkert
Charles Lewinsky in zijn geboortestad Zürich, waar hij graag wandelt door smalle straatjes,
langs de geur van koffie en versgebakken brood, foto Reyer Boxem
