Baby's
overgooien
op volle zee
In gammele bootjes op zoek naar een beter
bestaan. Waarvan kennen we dat ook weer?
De geschiedenis leert dat migratiestromen
nooit opdrogen zolang er ellende bestaat.
10 VERDIEPING
VLUCHTELINGEN
In de laatste decennia
van de vorige eeuw
haalde het Nederlandse
bedrijf Smit-Lloyd naar
schatting drieduizend
mensen van zee.
Daar kwamen de Honga
ren. Het levende bewijs
dat het leven achter het
IJzeren Gordijn, in het
'arbeidersparadijs', hele
maal niet zo geweldig
was. Net als andere Euro
pese landen gaf Nederland ze in 1956 een
warm onthaal. Met snoep en sigaretten
stonden landgenoten 3.300 van de 225.000
Hongaren die het communisme ontvlucht
ten juichend op te wachten op de perrons
waar hun treinen arriveerden.
Groter kan het contrast met de treurige
aankomst van vluchtelingen vanuit Afrika
naar Europa momenteel niet zijn. Waarom
accepteren we de ene groep migranten
meer dan de andere terwijl we in Europa
zelf ook een historie als trekvolk hebben?
Alleen al na de Tweede Wereldoorlog trok
ken 400.000 Nederlanders richting Cana
da, Australië en de Verenigde Staten. Het
aantal straatarme Italianen en Ieren dat die
kant opging, lag nog vele malen hoger.
„De Nederlanders die zelf een beter be
staan in het buitenland zochten, werden
daartoe gestimuleerd door de eigen rege
ring. 'Ga vooral elders je geluk zoeken', was
het motto. Er was daar ook werk, er waren
daar mensen nodig", reageert hoogleraar
migratiegeschiedenis Marlou Schrover van
de Universiteit Leiden.
Dat de Hongaren, onder wie net zo goed
'gelukszoekers' waren, zo makkelijk in
West-Europa geaccepteerd werden, kwam
volgens Schrover mede omdat de meesten
een heroïsch vluchtverhaal hadden. „Ze
pasten met hun dramatische uittocht in
ons beeld over het communistisch sys
teem. We konden ons beter in hen verplaat
sen. Dat gold bijvoorbeeld ook voor de Joe-
goslaven die in de jaren negentig ook in
groten getale vluchtten en hier een bestaan
kwamen opbouwen."
Het acceptatiegehalte van ontvangende lan
den wordt volgens Schrover deels bepaald
door het imago van de vluchtelingen die
aankloppen, door wat we weten over hun
afkomst. „Dat zie je nu ook bij
de bootvluchtelingen. We we
ten dat er ellende is in de lan
den waar ze vandaan komen,
maar wat daar precies speelt en
wie er op die boten zit, is vaak
onduidelijk. Zelfs bij de Syri
sche vluchtelingen. Dat maakt
de angst groter dat het hek van
de dam is zodra je ze toelaat.
Ook omdat niemand weet hoe
veel er nog staan te wachten
om ook over te steken."
Voor zowel de politiek als de
media staan vluchtelingen ge
lijk aan water, merkt de migra
tieprofessor op. „Ik hoor overal
watermetaforen.Ze 'stromen' bin
nen, er moeten 'dijken' opgewor
pen worden, ze vormen volgens som
migen zelfs 'een tsunami'. Dat tekent
het klimaat. Aan de andere kant: het zijn
gewoon veel vluchtelingen die tegelijk Eu
ropa proberen binnen te komen. Dat komt
allemaal door de slechte situatie in Syrië
en het wegvallen van Libië als buffer."
De vergelijking met Mexicaanse migranten
die ook al jaren massaal de grens van de
Verenigde Staten proberen over te steken,
gaat volgens Schrover niet helemaal op. „Er
zijn er in de loop van de jaren heel veel
overgestoken en ook heel veel uitgedroogd
bij het zoeken van doorgangen in de woes
tijn. Dat zijn net zo goed drama's. Maar het
bestrijkt een periode van tientallen jaren.
De crisis op de Middellandse Zee, waar de
bootvluchtelingen nu blijven oversteken
en massaal verdrinken, is veel urgenter.
Ook omdat het blootlegt dat Europa er on
derling maar niet uit kan komen om een
oplossing te vinden."
Het is de uitzichtloze ellende die de men
sen nog altijd zo'n gammel bootje instuurt,
is haar overtuiging. Niet de gedachte dat er
in Europa met goud geplaveide straten
zijn. „Is met een buskaart in je hand ergens
op het Groningse platteland in een asielzoe
kerscentrum terechtkomen echt waar ze
van dromen? Hun thuissituatie duwt hen
weg, niet het idee dat het in Europa alle
maal zo jofel is."
Verlangen
naar beter
door Niki van der Naald
illustratie Mark Reijntjens en Jos Diender
