i:
E
'f&t/KM
SÊ
m
Een eeuw geleden begon de massamoord op Armeniërs in
het toenmalige Ottomaanse rijk. De Turken vermoordden
zo'n 1,5 miljoen Armeniërs. Ooit erkent Ankara dat het
genocide was, hopen nakomelingen van de slachtoffers.
14 SPECTRUM
uitenland
,.v
-i-v v: ■'-\VW' fcjA.
e verhouding tus
sen Turken en Ar
meniërs is eigen
lijk best oké",
zegt beeldhouwer
Asjot leritsjan
(27), terwijl hij op
een hip terras in de Armeense hoofd
stad Jerevan van zijn koffie nipt en
een sigaret opsteekt. „Maar toch heb
ik altijd het gevoel dat ze me een mes
in de rug kunnen steken."
Jeritsjan behoort tot de derde genera
tie Armeniërs van na de massamoord
in 1915; volgens de meeste historici
een genocide. Hij zegt geen wraakge
voelens te koesteren. Maar tussen de
regels door proefje de weerstand. De
genocide zit diep bij Armeniërs.
„Zelfs jongeren praten en lezen er
veel over, het is deel van ons gewor
den", verklaart de kunstenaar. „En als
een Armeniër iemand uitscheldt, ge
bruikt hij nog altijd het woord Turk."
Het tekent de gespannen verhouding
tussen de buurlanden, zelfs een eeuw
na de gruwelijke gebeurtenissen in de
nadagen van het uiteenvallende Otto
maanse Rijk (zie kader). Het steekt de
Armeniërs het meest dat Turkije tot
op de dag van vandaag niet wil erken
nen dat het genocide heeft gepleegd.
Want het was oorlog, zeggen de Tur
ken, er stierven ook Turken. Jeritsjans
goede vriend Artasj Abrahamjan (27),
regisseur, denkt dat de Turken bang
zijn voor Armeense grondclaims in
Oost-Turkije. In het gebied liggen ste
den als Kars en Dogubayazit en de
berg Ararat, ooit allemaal Armeens.
„Maar zo'n claim is niet waarschijn
lijk, want wat moeten we ermee? Zit
ten we straks met die Koerden opge
scheept", grinnikt Abrahamjan. Jerits
jan vermoedt dat er iets anders schuil
gaat achter de halsstarrige weigering
van de Turkse regering. „Ze moeten er
kennen dat ze tegen drie generaties ei
gen burgers hebben gelogen, Turkije
zou ontploffen."
De 100-jarige herdenking van de geno
cide leeft wereldwijd bij de Armeense
gemeenschap,die vele malen talrijker
is dan de ongeveer 3 miljoen inwo
ners van het land zelf. Jerevan (1,5 mil
joen inwoners) loopt dezer dagen vol,
ook met Armeniërs uit de diaspora.
Hotels zijn volgeboekt, de files in de
stad worden langer en overal prijkt
het symbool van de herdenking: een
paars vergeet-me-nietje. Ook be
roemdheden trekken naar het land
van hun voorouders om eer te beto
nen aan de slachtoffers: Cher, Charles
Aznavour en Kim Kardashian. Die
laatstgenoemde krijgt kritiek: vanwe
ge haar levensstijl en ze zou vooral uit
zijn op persoonlijke publiciteit. „Ik
wrijf het haar niet aan", zegt derde
jaars geschiedenisstudente Nina Hajra-
petjan (20). „Ze genereert aandacht
voor de genocide, dat is belangrijker."
Oud-diplomaat Arman Navarsardjan
(76) kent de verhalen over de massa
moord; zijn vader en grootvader ver
telden erover. Hij stamt uit een rijk
handelsgeslacht, dat ten tijde van de
genocide in de buurt van Istanbul
woonde. Dankzij hun rijkdom kon
den ze hun dood afkopen. „Als de we
reld meteen was begonnen met het er
kennen van de genocide, hadden de
Holocaust en de massaslachtingen als
in Rwanda wellicht nooit plaatsge
had", is Navarsardjans overtuiging.
Wat zou er veranderen als Turkije als
nog de genocide toegaf? Navarsjan
toont een kopie van een bankcertifi-
caat uit 1915 ter waarde van (destijds)
miljoenen Franse francs die de Tur
ken buitmaakten op zijn familie. „Het
zou nu, honderd jaar later, triljoenen
waard zijn. Ik zou meteen mijn geld
gaan opeisen in Ankara", lacht de
oud-diplomaat. „Geeft u dit papier
maar aan elke Turkse ambassadeur die
u tegenkomt en zeg dat ik nog geld
van hem tegoed heb."
Navarsardjan vertelt het met een ge
zonde dosis humor. Maar eigenen Ar
meniërs zich niet te veel het leed van
de Eerste Wereldoorlog toe? De Tur
ken slachtten immers ook honderd
duizenden Grieken en Assyriërs af.
Geschiedenisstudente Hajrapetjan
vindt dat onzin. „Armenië heeft ook
de genocide tegen de Assyriërs veroor
deeld. Onze halve natie is uitge
moord. Denkt u niet dat wij compen-
TURKIJE
.vJ t'*,7. T^jP
Honderdduizenden vrouwen en kinderen werden vanaf
mei 1915 vanuit hun woongebieden gedeporteerd naar on
der meer Syrië.
Foto Wikimedia Commons
door Joost Bosman
Op 24 april 1915 liet de Turkse regering zo'n 250 Ar
meense intellectuelen arresteren, afvoeren en ver
moorden. Het was het begin van de ongekend wrede
campagne die later bekend werd als de Armeense ge
nocide. De fel nationalistische Jonge Turken grepen de
landing van de Fransen en Engelsen op het schier
eiland Gallipoli in 1915 aan om het Ottomaanse rijk
van alle niet-Turkse burgers te ontdoen. Volgens de
Turken collaboreerden de Armeniërs met de in het
oosten binnenvallende Russen. De Turken vermoord
den mannen en jongens en deporteerden vrouwen en
kinderen door de Syrische woestijn naar het zuiden.
Naar schatting kwamen zo'n 1,5 miljoen Armeniërs
om. Turkije houdt het op 500.000. Inmiddels hebben
26 landen (ook Nederland) de massamoord als genoci
de erkend.
Zwarte Zee
ARMENIE
Middellandse
Zee
SYRIË
IRAK IRAN
Armenië ten tijde van Ottomaanse Rijk infographic DPd
RUSLAND
Kaspische
GEORGIË Zee
AZERBEIDZJAN
OEKRAÏNE
