We lezen steeds minder, vooral jongeren hebben amper in
teresse. Daardoor gaat het slecht met de boekhandels, die
alleen nog lijken te kunnen overleven als ze veel meer aan
bieden dan alleen boeken.
6 SPECTRUM
actueel
jaagt de hele verkoop op, maar zo'n
boek is er niet elk jaar. Niettemin gaat
het over de hele linie best slecht, al er
is onderscheid tussen de Randstad en
de rest van het land. In de provincie is
sprake van een nog sterkere ontle-
zing. Dat zie je terug in het grote aan
tal boekhandels dat de deuren moet
sluiten. In de Randstad valt het enigs
zins mee. Mijn vader is daar overigens
nuchter over. Hij zegt vaker een lees-
crisis te hebben meegemaakt, onder
andere in de jaren tachtig. Volgens
hem zijn het golfbewegingen en ik
moet zeggen dat ik het gevoel heb dat
we voorzichtig weer in een positieve
vibe terecht komen. Temeer daar het
e-boek niet echt lijkt aan te slaan."
Het aandeel van e-boeken in de ver
koopcijfers ligt momenteel rond de 6
procent. Bruna, dat de afgelopen twee
jaar verlies heeft gemaakt, wil nadruk
kelijker mikken op de online verkoop.
De boekenketen experimenteert daar
voor momenteel met Bliyoo. Volgens
directeur Fred Zeegers is dat vergelijk
baar met wat Netflix met series en
films voor tv is: voor een vast maand
bedrag kun je online onbeperkt boe
ken lezen.
Zeegers denkt dat dit weieens de we
deropstanding van de branche kan be
tekenen, ook al laat het SCP zien dat
zelfs inclusief digitaal lezen de helft
van de bevolking op een gemiddelde
dag nog geen tien minuten leest.
Feit is dat vijftigplussers aanzienlijk
vaker lezen dan jongeren. De Stich-
Bastiaan Bommeljé
stelt het scherp. „Het
lezen van boeken
leidt simpelweg tot
schoolsucces en hoge
re intelligentie." Maar
de uitgever en boek
handelaar weet dat die wetenschap
geen indruk meer maakt. „Er groeit
een generatie op die voornamelijk in
teressant is omdat men weet wat een
selfie is, maar niet weet hoe je een
boek leest." Bommeljé, tevens histori
cus, publicist en redacteur van het lite
raire tijdschrift Hollands Maandblad,
ziet in allerlei onderzoeken niets an
ders dan dat de ontlezing en 'ontboe-
king' alleen maar toeneemt, vooral bij
jongeren. „De koele, harde feiten wij
zen niets anders uit."
Volgens het Sociaal en Cultureel Plan
bureau (SCP) zijn Nederlanders sinds
2008 steeds minder gaan lezen. Jonge
ren tussen 10 en 19 jaar doen dat niet
meer dan 12 minuten per dag. En dat
is dan doorgaans een tijdschrift en
nauwelijks een boek of krant.
Bommeljé: „De ontlezing onder ado
lescenten daalt hier veel scherper dan
in de omringende landen. Een Franse
scholier op een lyceum moet voor
zijn eindexamen tussen de 100 en 150
boeken lezen gedurende zijn school
tijd. In Nederland is zelfs in het hoger
onderwijs, hbo en universiteit, het
boek zo goed als verdwenen. Alle leer
stof wordt opgediend in fragmentjes
tekst in pdf-formaat. Op zeer veel uni
versitaire opleidingen is het boeken-
tentamen geheel verdwenen. Het re
sulteert in een land waar De Wereld
Draait Door ongeveer onze culturele
horizon is geworden en de boekver
koop blijft dalen. We leven in een
land dat steeds voller wordt met com
municatiedeskundigen en steeds le
ger wat betreft bibliotheken, een land
dat steeds voller wordt met literaire
prijzen en steeds leger wat betreft boe
kenverkopers."
Ook al lijken de huidige cijfers posi
tief vergeleken met vorig jaar, de afge
lopen zeven jaar is het aantal boekhan
dels volgens het Centraal Bureau voor
de Statistiek (CBS) geslonken van
bijna duizend naar achthonderd.
Twintig jaar gelden waren dat er onge
veer twee keer zo veel. In zijn trend
rapport over de boekenbranche ver
wacht de Rabobank dat het aantal
boekwinkels de komende jaren verder
zal afnemen.
Wat betreft de boe
kenverkoop blijft
Nederland ver
achter bij landen
als België, Frank
rijk en Duitsland. In die landen steeg
de boekenverkoop de afgelopen jaren,
terwijl het aantal boekwinkels min of
meer stabiel is gebleven. De afgelopen
vijfjaar daalde de omzet van de boek
winkels met vele procenten per jaar.
De Rabo voorziet voor dit jaar een da
ling van meer dan 5 procent en voor
de jaren daarna nog eens 3 procent.
„Daarbij moet je wel bedenken dat
verkoopcijfers altijd heel sterk wor
den beïnvloed door supersellers,"
stelt Casper Luckerhof. Hij is verkoper
in de zaak van zijn ouders, de Kenne-
mer Boekhandel in Haarlem, en lid
van het maandelijkse boekenpanel in
DWDD. Luckerhof: „Een goed voor
beeld van zo'n bestseller is de Da Vin
ei Code van Dan Brown. Zo'n boek
ting Lezen verklaart dat met het ge
zegde 'jong geleerd, oud gedaan'. Men
sen blijven in hoge mate trouw aan de
media waarmee ze zich op jonge leef
tijd omringen. Aangezien oudere ge
neraties opgroeiden in een vrij kaal
medialandschap, waarin boeken cen
traal stonden, zijn zij beter in staat
zich lezend te vermaken dan de jonge
re generaties. Het ligt daarom, volgens
de Stichting Lezen, voor de hand dat
het lezen van boeken minder zal wor
den, hoewel het niet zal verdwijnen.
Dat verschil in leesgedrag tussen gene
raties is in geen enkel ander Europees
land zo groot als in Nederland. Dat
komt vooral doordat de leesvaardig
heid van scholieren van de basis
school minder is geworden ten opzich
te van leeftijdsgenoten in die andere
landen. Zo blijkt slechts één op de
veertien leerlingen het hoogste ni
veau te halen bij leesvaardigheid; in
Finland en Engeland zijn dat er ruim
twee keer zoveel. Ook de scores voor
technisch lezen in de groepen 4 en 5
van de basisschool zijn ver onder de
maat.
Het kabinet, bij monde
van staatssecretaris San-
der Dekker van Onder
wijs, noemt die ontwik
keling kwalijk. Daarom
willen de ministeries van Onderwijs,
Sociale Zaken en Volksgezondheid,
Welzijn en Sport de komende drie
jaar ruim 50 miljoen euro uittrekken
voor de bestrijding van laaggeletterd-
heid en voor leesbevordering. Het stre
ven is onder meer om bij een miljoen
kinderen de taalvaardigheid en het
leesplezier te laten toenemen. Toch is
het diezelfde overheid die fors heeft
bezuinigd op kunst en cultuur. Als ge
volg daarvan zijn honderden biblio
theken verdwenen, waardoor mensen
nog minder dan voorheen in aanra
king met boeken kunnen komen.
Desondanks geeft Casper Luckerhof
de moed niet op. „Ik leef voor boeken,
dat is het mooiste dat er is. En ik zie
er zeker toekomst in, anders zou ik
me niet in dit vak begeven. Boven
dien hebben wij een beter jaar achter
de rug dan het jaar daarvoor en van di
verse boekhandelaren om mij heen
hoor ik hetzelfde geluid." Boekhan
dels die willen overleven, moeten vol
gens hem veel meer doen dan alleen
boeken verkopen. „Ze moeten vernieu
wen, zichzelf een nieuw, hip imago
aanmeten."
Wim Waanders heeft dat in Zwolle
op een spectaculaire manier gedaan.
Hij liet een oude kerk verbouwen tot
boekhandel, inclusief een brasserie
die ook 's avonds open is, tentoonstel
lingsruimte, muziekafdeling, een po
dium voor lezingen en presentaties
en een infocentrum voor toeristen. Bij
de boeken over tuinieren staan tuinar-
tikelen, bij kookboeken staat servies
en op koopzondagen wordt het kerkor
gel bespeeld. Sinds de opening twee
jaar geleden zijn er ruim 600.000
mensen binnen geweest. Hoewel niet
elke bezoeker een koper is, heeft
Waanders niets te klagen. „De boeken
vormen veel meer dan de helft van de
totale omzet, terwijl die is gestegen
vergeleken met de 'oude' boekhandel.
Ik weet niet of dat over tien jaar nog
zo is, maar weet wel zeker dat als we
alleen een boekhandel waren geble
ven het snel over zou zijn geweest."
:D?aexov
Door bezuinigingen op subsidies aan
kunst en cultuur, moeten bibliothe
ken sluiten of hun service verminde
ren. Dat leidt ertoe dat mensen
steeds langer onderweg zijn naar de
bibliotheek. Inwoners van kleine ge
meenten op het platteland moeten
nu al vaak de auto pakken voor een
bezoek aan de bieb. Op Noord-Beve
land is die afstand voor sommige be
woners nu al 18 kilometer.
In het relatief bibliotheekdichte Am
sterdam, met ruim twintig bibliothe
ken, hoeven inwoners volgens het
CBS niet ver te reizen. De Amster
dammers in de wijk Stadsdeel West
wonen gemiddeld op 700 meter van
een bibliotheek.
door Dick Hofland
Ook bibliotheken, zoals Rozet in Arnhem,
proberen met extra service en vernieu
wing klanten te trekken, foto Flip Franssen
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
Psychologie
Spiritualiteit
Spiritualiteit
