Heilige Hildegard en hop: proost
SERVICE 45
kerkdiensten
Dnnikenwerk
H hildegard von Bin-
gen vond dat het
goed was om hop
aan bier toe te voe
gen. Nooit geweten
dat deze heilige betrokken was bij
het op smaak brengen van gerste
nat. Zij schreef in de t2e eeuw:
'Hop, wanneer gezet in bier,
maakt een eind aan de afbraak en
zorgt voor een langere levensduur
en verleent een betere bewaring'.
Wie was Hildegard van Bingen
(1098-1179)? Je kunt beter zeggen,
wat was ze niet. De abdijbestuur
ster was deskundig op terreinen
als theologie, kosmologie, filoso
fie, dichtkunst, plantkunde en lin
guïstiek. Zij componeerde boven
dien hoogstaande kerkliederen.
Dat Hildegard veel wist van brou
wen meldt Ariël Meeusen, een le
vende encyclopedie op het gebied
van bierkunde. Op het weblog
monnikenwerk staan verhalen
van zijn hand over bierheiligen.
Hij heeft daar nu nog een essay
aan toegevoegd onder de titel Ab
dijen, Vadertaal Brouwam-
bacht. Meeusen constateert: 'De
grondtroepen van God zijn altijd
flink in de weer geweest met
bier.' Uit zijn relaas blijkt dat
monniken zich tot het uiterste
verfijnden in het brouwen. Ze
hadden in heel Europa contact
met elkaar via de kerktaal: het la-
tijn. Die gebruikten ze om vindin
gen aan elkaar door te geven.
Dat er volop werd gebrouwen had
te maken met de overvloed aan
graan waarover ze beschikten. De
abdijen genoten belastingvrijdom
en bezaten veel grond. De boeren
betaalden de pacht vaak in natu-
ra, graan dus. Hadden zij het zelf
in de eerste plaats nodig voor het
dagelijks brood, in de abdijen
werd het volop aangewend voor
de brouwerij. Meeusen gaat diep
in op de sociaal-economische ver
houdingen in de middeleeuwen
en kort daarna en constateert dat
de Beeldenstorm, die in 1566 be
gon in het Frans-Vlaamse Steen
voorde alles te maken had met ge
brek aan graan en daarmee ge
paard gaande honger. Hij schrijft
zijdelings over de verdwenen te
genstelling tussen de bierdrinken
de katholiek en de jenevermin-
nende gereformeerde. Intussen is
bier geliefd in alle gezindten.
Proost!
ZATERDAG 18 APRIL 2015
voor de boeg
Zaterdag 18 en zondag 19 april
BEVELANDEN:
Baarland Nederlandse Hervormde Kerk
10.00 uur ds Melse;
Biezelinge Protestantse Gemeente (Mo-
zeskerk) 10.00 uur ds de Jong;
Christelijke Gereformeerde Kerk 10.00
uur ds Weststrate en 17 uur ds Schenau;
Borssele Protestantse Kerk 10.00 uur
dhr Slabbekoorn;
Colijnsplaat Protestantse Gemeente
10.00 uur ds Spaans;
Driewegen Protestantse Kerk 10.00 uur
ds Ten Kate;
Ellewoutsdijk 't Kerkje 14.30 uur mw
Oele, oec. bijeenkomst;
Goes Protestantse Gemeente Grote Kerk
10.00 uur geen dienst;
Vredeskerk 10.00 uur ds Kamermans,
Ds.N. v.d. Linden en ds Jobsen;
Ter Valcke 10.00 uur dhr Ten Klooster;
Ziekenhuis ADRZ 10 uur past v. Roekei;
Hervormde gemeente Goes (De Levens
bron) 10.00 uur ds v.d. Kraan, 17.00 uur
ds v. Versluis;
Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (Ont-
moetingskerk) 9.30 en 16.30 uur ds
Trimp;
Gereformeerde Kerk Nederland (in Cal-
vijn College) 9.30 en 16.30 uur kand He-
res;
Christelijke Gereformeerde Kerk 10.00
en 17.00 uur
Vrije Evangelische Gemeente 10.00 uur
dhr Lauwaert, 18.30 uur ds v.d. Wete
ring;
Doopsgezinde Gemeente/Vrijzinnig Her
vormden geen dienst;
Leger des Heils 10.00 uur gospelgroep;
Kerkgenootschap Huis van Elia (Ooste-
rerk, J.D. van Mellestraat), 13.15 uur
dienst;
Evangelische Gemeente Rafaël Goes
(Goese Lyceum) 10.00 uur samenkomst;
DoorBrekers Zeeland (Zeelandhallen
Bowlland) 10.30 uur dienst;
Rooms-Katholieke Kerk H. Maria Magdale-
na za 19.00 uur past Buijssen, zo 11.00
uur liturgiegroep;
's-Gravenpolder Protestantse Kerk
10.00 uur ds Westerneng;
Hansweert Nederlandse Hervormde
Kerk dienst Schore;
Mariaoord;
Rooms-Katholieke Kerk 11.00 uur past
Buijssen;
's-Heer Abtskerke Protestantse Gemeen
te 10.00 uur dienst Nisse
's-Heer Arendskerke Protestantse Kerk
10.00 uur ds v.d.agt;
Vergadering van Gelovigen (Hr.Arends-
huis) zon. 10.00 uur;
's-Heerenhoek Rooms-Katholieke Kerk
9.00 uur liturgiegroep;
's-Heer Hendrikskinderen Protestantse
Gemeente 10.00 uur dhr Cappon
Heinkenszand Protestantse Gemeente
Barbesteinkerk 10.00 uur mw Rogge
band;
Rooms-Katholieke Kerk za 19.00 uur
past V. Hees, zo 9.00 uur liturgiegroep;
Hoedekenskerke Protestantse Gemeen
te 10.00 uur diesnt Nisse;
Kamperland Protestantse Gemeente
9.30 uur ds de Lange;
Kapelle Nederlandse Hervormde Kerk
10.00 uur ds Deventer (HA;
Kats Protestantse Gemeente 11.00 uur
ds Vlaming;
Onderwegkerk 9.30 uur
Kattendijke Nederlandse Hervormde
Kerk 10.00 uur ds mw Baggerman;
Kloetinge Protestantse Kerk 10.00 uur
ds de Koe, 19.30 uur Taizéviering;
Kortgene Protestantse gemeente Nico-
laaskerk dienst Kats;
Krabbendijke Hervormde Gemeente
9.30 uur ds Doolaard, 19.00 uur ds Van-
huysse;
Gereformeerde Kerk 9.30 en 14.30 uur
ds v.d. Spek;
Protestantse Gemeente 9.30 uur ds mw
Helderman;
Kruiningen Protestantse Gemeente (Jo-
hanneskerk) 9.30uur ds Quak;
Hersteld Hervormde kerk 9.30 uur dhr
Boogaard en 18.30 uur ds v.d. Bas;
Kwadendamme Rooms-Katholieke Kerk
11.30 uur past V. Hees;
Lewedorp Protestantse Kerk 10.00 uur
ds Wisse;
Rooms-Katholieke Kerk 10.30 uur litur
giegroep;
Nieuwdorp Protestantse Kerk 10.00 uur
Nisse Protestantse Gemeente 10.00 uur
ds Reitveld;
Oudelande Nederlandse Hervormde
Kerk 10.00 uur ds de Kam;
Ovezande Rooms-Katholieke Kerk 9.30
uur past Buijssen;
Rilland-Bath PKN 10.00 uur ds Schiper;
Vrije Evangelische Gemeente 10.00 uur
ds v.d. Wetering;
Rooms-Katholieke Kerk 9.30 uur 9.30
uur past Bornhijm;
Schore Nederlandse Hervormde Kerk
10.00 uur ds de Haan;
Waarde Nederlandse Hervormde Kerk
10.00 uur ds Baggerman;
Wemeldinge Protestantse Kerk 10.00
uur ds mw Moolenaar;
Vrije Evangelische Gemeente 10.00 uur
dhr Penning;
Wilhelminadorp Protestantse Gemeente
10.00 uur ds v.d. Maas;
Wissenkerke Protestantse Kerk 9.30 uur
ds den Hertog;
Wolphaartsdijk Protestantse gemeente
10.00 uur ds v. Eek;
Yerseke Nederlandse Hervormde Kerk
10.00 uur ds Dierx;
Hervormde Gemeente Rehoboth 9.30
uur ds den Boer en 17.00 uur ds Lam;
Gereformeerde Kerk 9.30 (HA) en 14.30
uur ds Bijman;
Vrije Evangelische Gemeente 10.00 uur
ds Stavleu;
THOLEN
Oud-Vossemeer Hervormde Gemeente
10.00 en 18.30 uur;
Gereformeerde Kerk 10.00 uur ds mw de
Jong;
Rooms-Katholieke Kerk zo 9.30 uur vie
ring;
St Annaland Hervormde gemeente
10.00 uur ds Versluis en 18.00 uur ds van
Veldhuizen;
St Maartensdijk PKN 10.00 en 19.00
uur ds Meeuwissen;
Tholen Christelijke Gereformeerde Kerk;
Immanuël 10.00 uur dhr Heiboer;
Kerkdiensten uit alle regio's op
www.pzc.nl/monnikenwerk
door Willem Staat
p.s. Meeusen spreekt 8 en 9 mei over
bovenstaande thema's in de Middel
burgse Abdij tijdens het bierfestival.
Columnist Wim Jansen schrijft in
zijn column 'Wilders en de angst'
over de islam die zich zijn hardste,
meest agressieve zijde toekeert
naar de westelijke moderne we
reld. Te lezen op:
www.pzc.nl/monnikenwerk
