900 mensen staan vandaag met een bijzondere
eis voor de rechter. Ze willen dat de overheid ons
beter gaat beschermen tegen klimaatverandering.
66
10 VERDIEPING
KLIMAATVERANDERING
Het zal een mediacir
cus worden bij de
rechtbank in Den
Haag. Daar staat
vandaag de Neder
landse staat te
recht. Die is aange
klaagd door Milieustichting Urgenda
en 900 mede-eisers die zich zorgen
maken over de gevolgen van klimaat
verandering.
De overheid doet niet genoeg om bur
gers daartegen te beschermen, stellen
zij. Ze willen dat de rechter maatrege
len afdwingt om de opwarming van
de aarde te voorkomen.
Dat trekt - ook buiten de landsgren
zen - de aandacht, in het jaar waarin
een internationaal klimaatakkoord
moet worden gesloten onder de vlag
van de Verenigde Naties.
De telefoon van Urgenda-directeur
Marjan Minnesma staat roodgloeiend.
„Wat wij doen is uniek", verklaart ze.
„Zaken tegen de staat gaan meestal
over iets wat de overheid niet had mo
gen doen, zoals het afgeven van een
vergunning voor een kolencentrale.
Wij vragen de overheid juist om iets
wél te gaan doen dat nu niet gebeurt:
burgers beschermen."
Concreet betekent dit dat de uitstoot
van broeikasgassen die verantwoorde
lijk zijn voor de opwarming van de
aarde, snel moet worden ingeperkt.
De overheid schuift het vervangen
van fossiele brandstoffen door zonne-
en windenergie voor zich uit, stelt Ur
genda.
„Als we niet willen dat het leven op
aarde in de tweede helft van deze
eeuw zéér onaangenaam wordt, moe
ten we voorkomen dat de aardbol
meer dan 2 graden opwarmt. Dat
houdt in dat we voor 2020 de C02-uit-
stoot met 40 procent moeten hebben
teruggedrongen ten opzichte van
1990", stelt Minnesma. „Daarmee vra
gen we niks geks. Landen om ons
heen, zoals Duitsland en Denemar
ken, gaan die 40 procent gewoon ha
len. Maar met het huidige beleid van
de overheid komen wij hoogstens uit
op 17 procent."
Volgens Jaap Spier, advocaat-generaal
bij de Hoge Raad, is de juridische weg
misschien wel de enige om de impas
se rond klimaatverandering te door
breken.
In het klimaatakkoord dat in decem
ber in Parijs moet worden gesloten,
heeft hij weinig vertrouwen. „De
kans dat daaruit voldoende concrete
maatregelen voortkomen om gevaarlij
ke opwarming van de aarde tegen te
gaan, acht ik 0 procent", stelt hij. „Er
zijn heel veel politieke obstakels te ne
men voordat we tot internationale af
spraken kunnen komen. De belangen
van landen lopen uiteen; het ene land
wil niet eerder toezeggingen doen
dan het andere."
Juridisch zijn er volgens Spier echter
wel degelijk mogelijkheden om over
heden tot een effectief klimaatbeleid
te dwingen.
Samen met dertien vooraanstaande ju
risten en wetenschappers uit negen
landen publiceerde hij daartoe vorige
week een soort handleiding, die ze de
Oslo Principles doopten. Volgens hen
zijn staten om verschillende redenen
verplicht actie te ondernemen tegen
klimaatverandering.
Spier: „Klimaatverandering raakt een
aantal mensenrechten in het hart,
waaronder het belangrijkste: het recht
op leven. Nu al sterven mensen door
natuurrampen die zijn veroorzaakt
door het veranderende klimaat. Daar
bij komt dat staten verantwoordelijk
zijn voor het voorkomen van schade
en dus de uitstoot van broeikasgassen
drastisch terug moeten dringen. Ten
derde mag een staat volgens het inter
nationale recht geen schade toebren
gen op het grondgebied van een ande
re staat."
En dat is wel het geval bij klimaatver
andering. Broeikasgassen blijven im
mers niet hangen boven de fabrieken
en snelwegen waar ze zijn uitgesto
ten. Daarbij komt dat ontwikkelings
landen het hardst worden getroffen
door droogtes, overstromingen en an
dere gevolgen van klimaatverande
ring, waarvoor ze zelf nauwelijks ver
antwoordelijk zijn.
In navolging van de Nederlandse kli
maatzaak zijn burgers en milieuorga
nisaties in december ook in België
een rechtszaak tegen de staat begon
nen. In de VS lopen juridische proce
dures om maatregelen tegen klimaat
veranderingen af te dwingen bij de fe
derale overheid en bij alle afzonderlij
ke staten.
Het is niet zo dat de Nederlandse over-
Als onze
kinderen
straks in de
ellende
zitten,
kunnen we
in ieder
geval
zeggen dat
we iets
hebben
gedaan
heid de ernst van klimaatverandering
niet inziet. Maar op juridisch afge
dwongen maatregelen zit zij niet te
wachten.
Wat zijn de gevolgen als de overheid
aansprakelijk wordt gesteld voor fa
lend klimaatbeleid? Kunnen slachtof
fers van een overstroming of hittegolf
dan vervolgens naar de rechter stap
pen om een schadevergoeding af te
dwingen?
Daarvoor hoeft de overheid
niet te vrezen, zegt Roger
Cox, advocaat van Urgenda
en schrijver van het boek Re
volutie met Recht over kli
maatverandering. „In zo'n ge
val zou je moeten aantonen dat
de schade een direct gevolg is van kli
maatverandering. Dan verzand je al
snel in technische discussies, want
hittegolven kunnen zich ook zonder
de opwarming van de aarde wel eens
voordoen."
Om schadevergoedingen is het Urgen
da vandaag in de Haagse rechtszaal so
wieso niet te doen. Behalve het af
dwingen van maatregelen die een ge
vaarlijke klimaatverandering moeten
voorkomen, stelt de milieustichting
met de rechtsgang ook een symboli
sche daad. De internationale aandacht
die de zaak trekt, is belangrijk.
„In ons eentje kunnen we in Neder
land het wereldwijde klimaatpro
bleem natuurlijk niet oplossen", ver
klaart Marjan Minnesma.
Samen met de 900 mede-eisers, on
der wie duurzaamheidsgoeroes, be
kende en 'gewone' bezorgde Nederlan
ders, vraagt zij de rechter vandaag om
te verklaren dat een opwarming van
de aarde met meer dan 2 graden tot
schending van de mensenrechten
leidt.
„Als onze kinderen straks in de ellen
de zitten en zij vragen waarom nie
mand iets heeft gedaan om de desas-
treuse opwarming van de aarde te
voorkomen, kunnen we in elk geval
wijzen op de rechtszaak die Urgenda
in 2015 voerde", zegt de directeur. Een
verklaring van de rechter zou daar
naast een belangrijk wapen zijn tegen
klimaatsceptici.
Minnesma: „De discussie over óf het
klimaat verandert, kunnen we dan
eindelijk achter ons laten. We moeten
nu als een idioot aan de slag."
door Annemieke van Dongen foto Sash Alexander/ANP beeldbewerking De Persdienst
Naar de rechter voor
een beter klimaat
Marjan Minnesma,
directeur Urgenda,
organisatie die
staat aanklaagt
