Bloederige taferelen in de operatiekamer met
ver opengesneden lichamen? Het gebeurt
steeds minder. De arts heeft tegenwoordig vaak
aan een kleine opening genoeg.
SPECTRUM 15
m
e sabelhouw
is van de vo
rige eeuw."
Oncologisch
chirurg Ger-
rit Slooter
maakt ter il
lustratie met zijn hand een beweging
van links naar rechts over zijn buik.
Dat gebeurt dus nauwelijks meer in
zijn dagelijkse operatiepraktijk in het
Maxima Medisch Centrum (MMC) in
Veldhoven.
Geen bloederige taferelen met wijd
opengesneden patiënten op de tafel.
Tegenwoordig zijn het ingenieuze,
kleine en flexibele instrumentjes die
via een klein sneetje worden gediri
geerd naar de plaats in het lichaam
waar ingrijpen vereist is. Camera, mes
jes, schaartjes, hechtmateriaal en wat
nog meer nodig is. De arts bestuurt
deze zogenaamde laparoscopische in
strumenten met handgrepen. Een
beeldscherm toont wat er in het
lichaam gebeurt.
Het heet in de volksmond nog altijd
kijkoperatie, maar die term is eigen
lijk achterhaald. Want alleen kijken is
er niet meer bij. De zogeheten endo-
scopische operatie is uitgegroeid tot
een volwaardig en in de meeste geval
len een beter alternatief voor het ope
reren met scalpel.
Slooter geeft een voorbeeld: „Ik heb
onlangs samen met een longarts een
patiënt geopereerd met leverkanker
en uitzaaiingen naar de longen. Ik heb
via een sneetje in zijn buik een derde
van zijn lever weggehaald. Daarna
werd de patiënt gedraaid en haalde
mijn collega via een sneetje in zijn
rug de tumoren weg uit de longen.
Dat was voorheen een heel zware ope
ratie. Maar deze man mocht na drie
dagen al naar huis."
Twee collega's van Slooter schuiven
aan. Gynaecologe Marlies Bongers, die
tegenwoordig vrijwel alle baarmoeder
verwijderingen met laparoscopische
instrumenten uitvoert. En uroloog
Laurent Fossion, een van de weinige
artsen in Nederland die via kijkopera
ties in staat is organen als de prostaat,
nieren en de blaas uit het lichaam te
halen. Zij behoren in Nederland tot
de top waar het gaat om kijkoperaties.
Gedrieën stonden ze aan de basis van
het Centrum voor Kijkoperaties, dat
sinds 1 oktober vorig jaar in het MMC
actief is.
De kruisbestuiving tussen de drie dis
ciplines chirurgie, gynaecologie en
urologie levert veel extra kennis op,
zegt Bongers. „We leren van elkaar en
werken samen. Bij een bekkenbodem-
operatie staat de gynaecoloog naast de
uroloog te opereren."
De drie houden hun kennis niet voor
zichzelf. Zij delen die intern met de
andere medici. Ook houden zij nauw
contact met de technici die voortdu
rend werken aan verbetering van de
instrumenten. Zij ontvangen colle
ga-artsen uit omliggende ziekenhui
zen.
Op landelijk en internationaal niveau
leiden de MMC-artsen studenten en
specialisten op in endoscopische tech
nieken. Vorige maand was het zieken
huis een van de organisatoren van
een tweedaags medisch congres in
Amsterdam waar de 'nieuwe tijd van
de chirurgie' werd besproken. Een rui
me plaats daarbij was ingeruimd voor
de kijkoperaties.
„We leiden onze concurrentie op",
constateert gynaecologe Bongers.
Maar ze doet dat graag, want juist die
samenwerking tussen alle ziekenhui
zen en artsen in Nederland heeft
goed uitgepakt. Slooter: „We waren
op endoscopisch gebied internatio
naal gezien volgers, maar we hebben
als Nederland een spurt getrokken,
van volger naar voorhoede."
Elders in de wereld lukt de samenwer
king minder goed. In België bijvoor
beeld houden veel ziekenhuizen hun
kennis liever voor zichzelf. Uroloog
Fossion, zelf Belg van geboorte, weet
dat als geen ander: „Daarom ben ik be
wust naar Nederland gekomen."
De drie artsen sommen de voordelen
van de kijkoperatie op. Minder belas
tend voor de patiënt. Minder bloedver
lies tijdens de operatie. Minder com
plicaties. De patiënt kan eerder naar
Vroeger zou
je vanwege
het risico bij
een 86-jari-
ge geen
buikopera
tie doen.
Met endo
scopic wel
huis en aan het werk. Maar ook: het
maakt ingrijpende operaties uitvoer
baar bij hoogbejaarden. Fossion: „We
verkennen de grenzen en verleggen
die. We zijn minder bang voor ingrij
pende operaties. Voorheen zou je ie
mand van 86 niet opereren als je daar
voor zijn buik moet openleggen. Dat
risico was te groot. Maar met endosco
pic kan zo'n operatie wel."
Omdat de dagelijkse praktijk zich
steeds meer verlegt van het scalpel
naar endoscopic, groeit de ervaring.
„In 1990 deden we 200 kijkoperaties
per jaar, nu duizenden", illustreert
Slooter. „Ik heb onlangs veertien lies
breuken bij negen patiënten op één
dag gedaan."
Bongers gebruikt tegenwoordig bij
vrijwel alle baarmoederverwijderin
gen deze techniek. Een zegen voor de
patiëntes, vindt ze: „Het zou zo moe
ten zijn dat er geen open buikopera
ties meer hoeven voor te komen om
een baarmoeder te verwijderen. Een
grote snee is gewoon eeuwig zonde."
Wat de toekomst brengt? Op de korte
termijn valt in ieder geval één snelle
doorbraak te verwachten: 3D-beeld-
schermen. „Nu kijk je nog naar een ge
woon beeldscherm terwijl je drie
dimensionaal aan het werk bent", al
dus Fossion. Bij het MMC wordt de
eerste 3D-monitor binnen enkele
maanden verwacht.
De volgende stap? Nóg beter oefenma
teriaal. Bongers: „We kunnen straks
met een scan en een 3D-printer een
exacte kopie maken van een baarmoe
der met een vleesboom die eruit
moet. Daar kan je op oefenen voordat
je de echte operatie uitvoert."
Nóg een stapje verder en we staan in
eens in de fictieve operatiekamer aan
boord van de het ruimteschip Enter
prise uit de sciencefictionserie Star
Trek. Daar kreeg Doc Scotty met be
hulp van allerlei bliepapparaatjes en
sensoren zieke of gewonde beman
ningsleden snel op de been. Nooit
hoefde hij daadwerkelijk het lichaam
in. Die fictie wordt ooit werkelijk
heid. Slooter: „Scotty is dichterbij dan
je denkt. En wij zijn erbij als het zo
ver is."
ZATERDAG 11 APRIL 2015
sneet j es,
grote voordelen
door Arnold Mandemaker
'D
Grote foto: Een en
doscopische opera
tie is al lang geen
kijkoperatie meer.
Foto rechts: Dr. Fos
sion voert een pro
staatoperatie,
foto's iStockphoto
en John Peters
Uroloog Laurent
Fossion
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
