Europese zeemach
ten streden ooit
om Malakka als
uitvalshaven voor
handel in Azië.
Anno 2015 lijdt
het fraaie oude
centrum onder
verwaarlozing en
hordes toeristen.
10 SPECTRUM
buitenland
ie na
zonson
dergang
vanaf de
St Paul's
heuvel
uitkijkt
over zee waant zich zonder moeite in
de zeventiende eeuw. Terwijl een ver
koelend briesje in je gezicht waait,
kun je bij de maneschijn over de zee
bij Malakka mijmeren over hoeveel
zeeslagen en bloedvergieten de Euro
pese koloniale machten over hadden
om deze heuvel en het Maleisische
stadje eronder in handen te krijgen.
Overdag kunnen bezoekers die ge
dachten wel op hun buik schrijven. In
de ruïne van de St Paul's kerk boven
op de gelijknamige heuvel spelen mu
zikanten en worden allerlei toeris
tische prullaria verkocht, terwijl hor
des toeristen selfies schieten met op
de achtergrond beduimelde Neder
landse grafstenen. Zoveel Europees ko
loniaal erfgoed als in Malakka zie je in
maar weinig Aziatische steden. Voor
al de Nederlandse invloed - er is een
Heerenstraat, Jonkerstraat en zelfs
een gracht - springt in het oog. Toch
is bij kenners van de geschiedenis van
het stadje zorg: de koloniale erfenis
van Malakka wordt volgens hen ver
kwanseld door het massatoerisme en
ongeïnteresseerde politici.
Aan het centrale Rode Plein, of Dutch
Square, staan een beeldbepalende
kerk en het Stadthuys, dat tegenwoor
dig een museum is. Beide gebouwen
zijn voorzien van een dikke laag
dieprode verf, die de naam van het
plein verklaart. Dit hart van de kolo
niale macht werd ooit omzoomd door
een dikke vestingswal, waarvan de
laatste jaren steeds stukken zijn opge
graven en gereconstrueerd.
De Portugezen begonnen met de
bouw van die versterkingen nadat zij
zich in 1511 als eerste buitenlandse
macht in Malakka vestigden, tot ze in
1641 door Nederland uit hun vesting
geschoten werden. Het was het begin
van bijna twee eeuwen Hollandse
heerschappij over het van oorsprong
islamitisch sultanaat. Het Stadthuys
was het eerste grote Hollandse pro
ject. De dikke bakstenen muren moes
ten de ergste tropische hitte buiten
houden. Wie de gevel ziet twijfelt
niet: hier waren Hollanders aan het
werk. Sterker nog, de architecten na
men het stadhuis van het Noord-Hol
landse Hoorn als voorbeeld. Het kan
toor van de Nederlandse gouverneur
werd hét symbool van de Nederland
se overheersing.
Voor de Nederlanders was een kerk
natuurlijk onmisbaar. Pal naast het
Stadthuys verrees daarom de Boven
kerk, ook met een dikke laag dieprode
verf. De kerk toont hoe Malakka mee-
veranderde met zijn heersers. Nadat
op hun beurt de Britten de Hollan
ders uit Malakka verjoegen, werd de
Nederlands-hervormde Bovenkerk
een Anglicaans gebedshuis. Dat is het
nog steeds. Malakka is daarmee een
product van volksverhuizingen en
concurrerende kolonialen.
Maar inmiddels zijn de warenhuizen
en woningen van koloniale kooplie
den veranderd in restaurant, hotel of
boetieks, vaak beschilderd in felle
kleuren om aandacht van het publiek
te trekken.
Desondanks was de unieke geschiede
nis van de stad in 2008 reden voor
UNESCO het oude centrum van Ma
lakka op de werelderfgoedlij st te zet
ten. En daar plukt de stad graag de
vruchten van. „De overheid is niet al
leen verantwoordelijk voor de inwo
ners, maar vindt het ook belangrijk
toeristen en investeerders in Malakka
te behagen", schrijft burgemeester Zai-
nal Abu op de gemeentelijke website.
„We beloven een gebalanceerde transi
tie tussen de ontwikkeling van de
stad, het behoud van erfgoed en na
tuur."
Ondanks de internationale erkenning
en beloftes van het gemeentebestuur
maken twee liefhebbers van de lokale
geschiedenis zich zorgen. De Malei-
siër Dennis de Witt schreef een aan
tal boeken over de Nederlandse in
vloed op het huidige Malakka. Zijn ge
boortestad is volgens hem de laatste
decennia te veel veranderd. „Het
wordt een soort Disneyland. Er staan
continu files van toeristen." Maar
waar De Witt het historische karakter
van Malakka boven alles zet, lijkt de
burgemeester andere plannen te heb
ben: „We willen Malakka niet veran-
Het wordt een soort
Disneyland. Er staan
continu files toeristen
deren in een Museum City."
Colin Goh, een inwoner die de lokale
geschiedenis bestudeert, valt De Witt
bij: „Het grote aantal verkopers bij de
St Paul's kerk bijvoorbeeld zou verbo
den moeten worden. Het is immers
een kerk én de plek staat op de wereld-
erfgoedlijst. Toezicht ontbreekt er vol
ledig." Volgens Goh is er te weinig in
teresse voor de lokale geschiedenis.
Dat zag hij in praktijk toen bij weg
werkzaamheden archeologische vond
sten werden gedaan. „In plaats van na
der onderzoek werd er letterlijk zand
overheen gegooid."
De twee kenners kijken met zorg naar
hun stad. Monumentale gebouwen bij
voorbeeld worden klakkeloos overge-
verfd, zonder te kijken naar de origine
le kleur of de verfsoort. Volgens De
Witt, die afstamt van de negentien-
de-eeuwse Nederlandse koopman Pet
rus Johannes de Witt, wordt de tekort
schietende monumentenzorg niet al
leen veroorzaakt door het binnenha
len van zo veel mogelijk toeristen. Er
speelt volgens hem een sinister poli
tiek motief bij de veronachtzaming
van het koloniaal verleden.
„In Maleisië draait alles om de Ma-
leiers, de autochtone etnische groep
die hier woonde voor de kolonisatie,"
vertelt hij. In de politiek en bestuur
van het land is deze etnische groep do
minant, ondanks de instroom van
vooral Indiërs en Chinezen. Deze im
migrantengroepen vrezen dat de voor
namelijk islamitische autochtone
meerderheid zichzelf voortrekt ten
koste van anderen.
De Witt: „De Maleiers willen nationa
lisme creëren, met zo min mogelijk
oog voor ons koloniaal verleden."
Daarom kraait er volgens hem geen
haan naar als unieke stadsgezichten
verdwijnen of monumentale panden
te hartgrondig worden aangepakt
door ondernemers. Hetzelfde is vol
gens De Witt te zien bij de vele mu
sea in de stad. Niet een daarvan is spe
cifiek gericht op de koloniale geschie
denis. „Ik zou dolgraag een museum
zien dat specifiek gaat over het Neder
lands verleden in de stad. Het is hier
zeker niet als in gebieden waar de Tali
ban de baas zijn, er wordt geen cul
tuurgoed vernietigd", zegt hij. „Maar
meer invloed van nationalisten en ex
tremisten op het bestuur kan beteke
nen dat het erfgoed langzaam maar ze
ker verdwijnt."
Toch hoeft de toekomst van het kolo
niaal erfgoed in Malakka er niet som
ber uit te zien. Want zonder uniek,
historisch karakter zouden toeristen
en de bijbehorende inkomsten van
zelf wegvallen. En hoewel desinteres
se voor de lokale historie overheerst,
ziet Colin Goh toch een sprankje
hoop: „Er zijn wat jongeren die zelf
juist meer willen weten over de ge
schiedenis van de stad, omdat ze er
op school weinig over leren."
door Wouter van Cleef
Dennis de Witt
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
LAND
MALEISIE
Lumpur
MALAKKA
INDONESIË
Kleine foto's van
links naar rechts:
Het Stadthuys; De
Jonker Walk (Jon
kerstraat); Een van
de grachten; Dutch
Square met onder
meer de voormali
ge Nederlands-
hervormde Boven
kerk.
Crote foto: Uitzicht
over Straat Malak
ka.
foto's Thinkstock/
ANP/Wikimedia
Commons
