Het acteurschap kwam Gijs Scholten van Aschat
niet aanwaaien. Altijd was er de onzekerheid.
„Het duurde vijftien jaar voor ik dacht: volgens
mij kan ik wel wat."
SPECTRUM 7
i i f m
m
m
Acteur Gijs Scholten
van Aschat zit ach
terovergeleund in
een zijkamertje van
het gebouw van To
neelgroep Amster
dam, zijn armen ge
spreid over de bankleuning. Het
slecht zittende pak dat hij op toneel
droeg, heeft hij verruild voor een
blauw overhemd en een broek. Hij is
monter. Alleen zijn priemende ogen
verraden emotie.
De repetitie van het eerste bedrijf van
Koningin Lear zit er net op. In deze
door Tom Lanoye eigentijdse bewer
king van Shakespeares King Lear is hij
de trouwe rechterhand van een vrou
welijke captain of industry, die tussen
haar en haar kinderen komt te staan.
Helemaal tevreden met de repetitie is
hij niet. „Het lag er allemaal te dik bo
venop; ik kan nog iets meer doordrin
gen tot de pijn, tot waar het echt om
gaat", aldus de acteur.
Toneel- of filmkritieken waarin Schol
ten van Aschat niet wordt geroemd
om zijn fenomenale spel, geloofwaar
digheid en virtuoze tekstbeheersing
zijn op de vingers van één hand te tel
len. Sinds hij afstudeerde aan de To
neelschool Maastricht telt zijn car
rière bijna alleen maar successen. Prij
zen en nominaties in overvloed, waar
onder de prestigieuze Louis d'Or. In
de theaterwereld kreeg hij naam dank
zij Shakespearevertolkingen voor Het
Nationaal Toneel en zijn experimente
le theater bij Orkater. Rollen in televi
sieseries als Pleidooi en Oud geld en in
de verfilming van Arnon Grunbergs
roman Tirza bezorgden hem bekend
heid bij het grote publiek.
Dat hij een gevierd acteur zou wor
den, was lang geen vanzelfsprekend
heid. Scholten van Aschat hield er al
tijd rekening mee dat het balletje een
andere kant op kon rollen. „Met acte
ren je brood verdienen, doe je niet zo
maar. Daar was ik me heel erg van be
wust. Ik had een plan B: economie stu
deren en een bedrijf beginnen. Kort
om: ondernemen."
Ik ben een
geluksvogel;
de vraag
overstijgt
het aanbod.
Dan is het
moeilijk om
te kiezen
Je moet
dingen
uitproberen,
de grenzen
van je moge
lijkheden
opzoeken
Die slag om de arm was het gevolg
van een gebrek aan zelfvertrouwen. El
ke keer weer voelde hij de opluchting
als hij verder mocht. Dat begon al bij
het toelatingsexamen op de toneel
school. In Amsterdam werd hij afge
wezen, maar in Maastricht was hij
welkom. „Zit je er eindelijk, dan hoop
je dat je mag blijven en kunt afstude
ren." Waarna de twijfel weer toesloeg.
Zou hij wel een baan vinden als hij
eenmaal klaar was? „Het duurde vijf
tien jaar voordat ik dacht: volgens mij
kan ik wel wat.
„Ik was een goede leerling, maar de
docenten sloegen niet achterover.
Mijn studiemaat Pierre Bokma, dat
was een van godvergeven talent. Die
kon al spelen voordat hij op de toneel
school kwam. En toen hij klaar was,
stond er meteen op de voorkant van
het Cultureel Supplement een fotore
portage over dit wereldwonder."
Dat hijzelf geen natuurtalent was,
heeft hem uiteindelijk veel opgele
verd. „Ik moest het hebben van heel
hard werken en mijn vak heel serieus
nemen." Dus ging hij, ook na zijn stu
die, op zoek naar goede docenten die
hem nieuwe dingen konden leren.
Shakespeare, Racine, de interpretatie
van de klassieken, de stemtechnieken
om verzen voor te dragen. „Ik wilde al
les doen om een goed, klassiek acteur
te worden. Stapje voor stapje heb ik
aan een goede basis gewerkt en daar
profiteer ik nu van." Dat ging niet zon
der slag of stoot. „Je moet dingen uit
proberen, de grenzen van je mogelijk
heden opzoeken. De eerste keer dat ik
op het toneel moest zingen, vond ik
dood- en doodeng. Ik kan wel zingen,
maar op het toneel... Toch hebben we
met Orkater muziekvoorstellingen ge
maakt die het goed deden."
Zijn agenda staat vol. Spelen, schrij
ven, regisseren, lesgeven. Voor het
eerst trekt er een lach over zijn ge
zicht. „Het zijn wel veel dingen bij el
kaar. Ik speel hier 's avonds, dan komt
er een televisieserie voorbij die ik ga
doen, er is nog een documentaire die
ik ga inspreken. Morgen en in het
weekend, als ik niet hier speel, sta ik
in een film van mijn zoon die hij voor
zijn eindexamen van de filmacademie
heeft geschreven. En ik zoek nog tijd
om te werken aan het filmscript op ba
sis van de novelle die ik heb geschre
ven. Ik ben een geluksvogel; de vraag
overstijgt het aanbod. En dan is het
heel moeilijk om te kiezen."
Toch is hij selectief: „Ik mijd openin
gen en commerciële schnabbels waar
ze je alleen maar nodig hebben omdat
je een Bekende Nederlander bent. In
terviews over mijn vak, of iets waar ik
of de journalist zich druk over maakt,
prima. Maar bladen vullen, dat vind
ik zonde van mijn tijd. Ik heb niet zo
veel te vertellen."
Sinds 2010 werkt Scholten van Aschat
bij Toneelgroep Amsterdam. Toen re
gisseur Ivo van Hove hem vroeg, aar
zelde hij niet lang. Hij bevond zich
destijds in een wat stuurloze periode.
„Ik had zo'n beetje bij alle gezelschap
pen gespeeld, kende het toneelland
schap en kon twee dingen doen: de
krenten uit de pap halen, leuke rollen,
beetje televisie, beetje film, vrije pro
ducties, of me nog één keer aan een to
neelgezelschap verbinden en de diep
te ingaan."
De diepte ingaan? „Als je bij een gezel
schap gaat, geef je je leven deels uit
handen. Moet ik naar Milaan? Oké,
dan ga ik naar Milaan. En ik moet in
dat stuk spelen? Goed, dan zorg ik dat
ik mijn tekst ken. Je verbindt je aan
zo'n gezelschap omdat er goede ac
teurs bij zitten, omdat er uitstekende
regisseurs werken en omdat ze mooie
stukken kiezen. Wat je rol daarbinnen
is, bepalen zij. Soms doe je een kleine
rol. Dat is lastig, maar het heeft ook
voordelen.
„Kijk, je speelt in de Champions Lea
gue of niet. Toneelgroep Amsterdam
is een van de beste toneelgezelschap
pen ter wereld. We spelen overal. We
staan in Parijs. Als we in New York
spelen, is het uitverkocht. Mensen
vechten voor een kaartje. Oscargeno
mineerden bedelen bij Ivo om een rol
letje. Dat is heel, heel verleidelijk."
Dan serieus: „Toneel heeft me ge
maakt tot wie ik nu ben. Ik ben heel
blij dat ik hiervoor gekozen heb. Je ge
voel uiten op toneel, met stukken be
zig zijn, lezen en schrijven, en daar
ook nog eens voor betaald worden, is
weinigen gegeven. Ik vind het moei
lijk om mijn telefoon en mijn compu
ter uit te zetten, ben met veel dingen
tegelijk bezig. Maar als je de hele
avond op toneel bent, dan is dat even
je leven. Dan ben je los van de waan
van de dag. Geen nieuws, geen De we
reld draait door, geen gelul. Het is in
spannend, je moet je goed concentre
ren, maar je krijgt er wel veel energie
wat voor terug."
ZATERDAG 14 MAART 2015
Klaas Fopma/HH
'Het toneel is elke
keer even j e leven'
door Henriëtte Aronds
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
