Het leven van de Zeeuwse schilder Adriaen Coorte was een
mysterie. In een nieuw boek vallen er puzzelstukjes op hun plaats.
Adriaen Coorte
uit IJzendijke
32 ZEELAND
ZEEUWSE STILLEVENSCHILDER IN DE GOUDEN EEUW
Een eenzame stillevenschilder
Sinds 1950 is 'onze' Zeeuwse
schilder Adriaen Coorte we
reldberoemd. Coorte wordt
vandaag de dag in één adem
genoemd met de grote
i7e-eeuwse schilders als
Rembrandt, Johannes Ver
meer, Jacob van Ruisdael en Carel Fabri-
tius.
Wereldberoemd, maar behalve dat hij
een Zeeuw was wisten we tot vandaag
hoegenaamd niets over het leven van stil
levenschilder Adriaen Coorte. Daar
komt nu verandering in. Gisteren werd
in het Zeeuws Museum in Middelburg
veel nieuws over de Zeeuwse kunstenaar
gepresenteerd in de net van de drukpers
gerolde uitgave Adriaen Coorte uit IJzendij
ke. Een eenzame stillevenschilder.
Wat wisten we tot nu toe over Adriaen
Coorte?
Eigenlijk heel weinig. Geboren rond
1665, overleden na 1707. Waar hij werd
geboren, hoe hij eruit zag, waar hij leef
de en werkte, of zijn familie in Zeeland
leefde: er waren alleen maar vraagtekens
voorradig. Wel was bekend dat Coorte
een productieve kunstenaar was. Er zijn
na drie eeuwen nog ruim zestig schilde
rijen van hem bewaard gebleven. Het
Rijksmuseum in Amsterdam en het Mau-
ritshuis in Den Haag hebben Coortes in
hun collectie. Ook het Zeeuws Museum
in Middelburg mag zich gelukkig prij
zen: ze hebben daar twee Coortes: één -
een vanitasstilleven - in eigendom, en
één in bruikleen. Het werk van Coorte is
gedateerd tussen 1682 en 1708. Hij schil
derde ondermeer schelpen, noten, perzi
ken en frambozen. Van zijn asperges
heeft het Rijksmuseum een speciale set
servetten gemaakt.
Wat wordt er voor nieuws in het boek
gepresenteerd?
Veel. Om te beginnen hebben de auteurs
Ton de Jong en Huib J. Plankeel het com
plete familienetwerk van Adriaen Coor
te in beeld gebracht. Lang werd gedacht
dat alle essentiële archieven in oorlogs
vlammen waren opgegaan. De recente di
gitalisering van veel redelijk onbekende
registers en bestanden brengt opeens
nieuwe gegevens aan het licht. Dat geldt
zeker voor Coorte. De schrijvers hebben
de pas onlangs op internet geplaatste lid-
matenregisters van de hervormde kerk
van IJzendijke en Sluis geraadpleegd.
Daar kwamen ze tien Coortes tegen.
Moet de beroemde Adriaen dan in-
West-Zeeuws-Vlaanderen worden ge
zocht?
Inderdaad. In IJzendijke, om precies te
zijn. De familie Coorte was rijk en in
vloedrijk. Ze hadden in de regio polders
in eigendom. Dat blijkt uit het 'register
van landoverdracht'. Aan de hand daar
van wordt in het boek de hele familie
Coorte gereconstrueerd. Cornelis Coorte
was de vader van Adriaen. Cornelis
trouwde op 10 april 1657 in de Waalse
Kerk van Middelburg met Petronella van
Goch, dochter van een vooraanstaande
jurist. Adriaen was hun tweede zoon, hij
werd geboren tussen 1659 en 1664. Cor
nelis Coorte had aanzien: als landeige
naar en griffier van IJzendijke bewoonde
hij met zijn gezin het magistraatshuis op
de Markt, tegenwoordig Markt nummer
3. Daar werd Adriaen dus vrijwel zeker
geboren.
Zijn er tastbare herinneringen aan de
Coortes in IJzendijke?
De Jong en Plankeel zijn niet zo onder
de indruk van IJzendijke - 'een doorsnee
dorp' in een 'tamelijk troosteloos land
schap'. Het is dat er in de pas gerestau
reerde hervormde kerk twee graven van
de familie Coorte liggen, anders zouden
ze het stadje vast links laten liggen. Het
familiewapen is bijzonder, met een
handvormig samengesteld hennepblad.
Hennep was de grondstof voor touw,
voor koorden. Daarin zien we de familie
naam Coorde, later Coorte: het waren
henneptelers, touwvlechters en touwsla
gers.
Hoe kan zo'n jongetje in een
uithoek van de toenmalige
Republiek schilder worden?
Het gezin verhuisde in 1675 naar Middel
burg. Dat wil zeggen: moeder Petronella
en haar zoons, vader Cornelis was overle
den. De regio IJzendijke was in die jaren
een onherbergzaam oord geworden, vele
polders waren onder water gezet om
Franse troepen buiten de deur te hou
den. Petronella vond onderdak in een
tuinhuisje van de patriciërswoning van
haar vader aan de Gortstraat in Middel
burg. Adriaen zal toen een jaar of elf ge
weest zijn. Aannemelijk is dat hij met
zijn moeder bij welgestelde families
thuiskwam, waar schilderijen te zien wa
ren. Want ja, je wordt niet zomaar schil
der. Dat zie je aan zijn broers: de oudste,
Jacob Michiel, maakte carrière bij de ma
rine, zijn jongere broer Michiel ging in
dienst bij de VOC, de Verenigde Oost-In
dische Compagnie.
Eerlijk gezegd: een groot verschil tus
sen de twee broers en Adriaen. Valt
dat te verklaren?
Misschien. In het boek wordt in elk ge
val een poging gedaan. In de archieven
komt Adriaen nauwelijks voor. Dus
wordt geprobeerd de schilderijen het ver
haal te laten vertellen. Plankeel en De
Jong: „Zegt zijn werk iets over zijn le
ven? Coorte isoleerde de objecten in zijn
schilderijen op een unieke wijze. Daar
kan een geïsoleerd leven bij hebben ge
hoord. De gedachte dringt zich op dat
hij wellicht gehandicapt was en aan huis
gebonden."
Puzzel van Coort
raakt compleet
Het boek van
Ton de Jong en
Huib J. Plankeel
kost 14,90 eu
ro, het is te
koop in de
boekhandel en
via
jongplankeel®
gmail.com
Het geboorte
huis van
Adriaen Coorte
op de Markt in
IJzendijke
foto Camile
Schelstraete
Grafsteen met
familiewapen in
de hervormde
kerk van IJzen
dijke foto Camile
Schelstraete
door Jan van Damme
