'Ik kon
en durfde
niet te
weten'
-■ -
Dizzieni
INTERV/IEW Na De Schepping en Het Paradijs is
er nu De Hemel Bart Moeyaert voltooit zijn
trilogie over het levefa en de dood.
26 DIZZIE
Val
avond
Shortlist Libris
Literatuurprijs
Of de beelden van geweld nu ko
men uit Parijs of Kopenhagen, uit
Donetsk of Syrië: ze zijn allemaal
even smerig. Maar ze komen van
ver. Echter: wat doe je als de men
selijke drek jou zelf over de schoe
nen klotst? Marita de Sterck heeft
er een prachtig boek over geschre
ven: Valavond. Het grijpt je als le
zer bij de keel en beneemt je zelfs
af en toe de adem.
Het begint heel 'gewoon' in mei
1935. Een van de hoofdpersonen,
de 16-jarige Mona, komt als wees
meisje terecht in een café in Ma-
riaburg, een plaats pal naast Ant
werpen. Dat ze er de klanten
moet stimuleren zo veel mogelijk
drank naar binnen te werken en
met de drankjes moet knoeien
om de winst te verhogen, is niet
zo bijzonder. Dat ze er al snel ver
liefd wordt op bakkersjongen
Stan is nog minder ongewoon.
Maar ze krijgt er ook te maken
met de naderende oorlog en met
antisemitisme. Wat doe je als je al
lerbeste klant uit
eindelijk een ech
te nazi blijkt te
zijn terwijl Joodse
vluchtelingen uit
Duitsland tot je
vriendenkring be
horen? Dan zit je
dus in het echte le
ven waarin keuzes
onvermijdelijk en
pijnlijk zijn, dan is
het valavond: het
tijdstip waarop
licht en donker in
elkaar over
vloeien.
Het aangrijpende verhaal uit de
oorlogsjaren is tevens een zeer ac
tueel relaas over de keuzes tussen
goed en kwaad en alles daartus
sen; over weten of wegkijken; ze
kerheid en twijfel. Over kiezen
tussen hart en hoofd.
'Ik kon, ik wou, ik durfde niet te
weten' is de verzuchting van
hoofdpersoon Mona die het the
ma van het boek treffend samen
vat. Het verhaal is gebaseerd op
historische feiten over het leven
in een doodgewoon Vlaams dorp.
Voor Nederlandse lezers (vanaf 15
jaar) vanwege het soms sappige
Vlaams niet toegankelijk zonder
er een beetje moeite voor te doen,
maar die moeite is het verhaal al
leszins waard.
Ontdek samen mooie
en nieuwe boektitels
LIBRIS
Verhaal over ijsmakers
doet het goed bij lezer
Hij woont boven een sa
lon voor Chinese massa
ge. „Dat is netjes vergele
ken met wat er eerder
aan huurders in dit
pand hebben gezeten."
We zijn in Antwerpen,
de stationsbuurt. Een doorgangsgebied
met weinig vaste bewoners. Schrijver Bart
Moeyaert voelt er zich thuis. „Een dorp in
de stad. Iedereen kent hier iedereen. Dat
geeft een warm gevoel."
Zijn appartement op vier hoog is een oase
van rust. „Hier kan ik me terugtrekken en
tegelijk verbinding houden met het volle le
ven." Op deze plek, met uitzicht op het ge
bouw van de Vlaamse Opera, schreef hij de
eerste twee delen van zijn trilogie naar aan
leiding van de grote oratoria van de compo
nist Joseph Haydn.
Samen met het Nederlands Blazersensem
ble (NBE) gaf hij een nieuwe dimensie aan
meesterwerken als Die Schöpjung en Die Jah-
reszeiten. Nu, als derde en laatste deel in de
reeks, is er De Hemel, een korte en zeer per
soonlijke tekst gebaseerd op dat andere gro
te koorwerk van Haydn: Die sieben letzte
Wörte unseres Erlösers am Kreuze.
„Schitterende muziek, maar heel anders
dan bij die eerste teksten. Heel ingetogen,
van een grote gelijkmatigheid. Een duidelij
ke ontwikkeling of finale is er niet. Ook
een echt bijbelverhaal ontbreekt. Over de
hemel staan geen verhalen in de bijbel. Er
was geen enkel houvast. Ik heb ook echt
met deze opdracht geworsteld. Het schrij
ven was een gevecht, eigenlijk tot op de al
lerlaatste dag."
De verlossing kwam tijdens een verblijf
aan zee. Hij zat er vier dagen lang in een
hotel. Het duurste dat hij kon vinden. „Ik
wilde mezelf de grootst mogelijke druk op
leggen." In de nacht van de vierde dag zag
hij het licht. „Alles viel opeens in de plooi.
De hele trilogie, het derde deel, alles. In
het eerste deel is er een ik-figuur die gecon
fronteerd wordt met een god, ongeacht de
vraag of je dat nu met een kleine 'g' schrijft
of een grote.
In het tweede, het Paradijs, is er de ontmoe
ting met de vrouw, de liefde, het leven zelf.
En in het derde deel is er de dood."
In tegenstelling tot het abstracte decor uit
De Schepping en de tuin uit het Paradijs, be
gint het verhaal nu in een doodgewone
straat in een stad. Een eenzame man op
een bovenwoning beleeft de laatste dag
van zijn leven. Op een woensdag, een
mooie dag voor de dood. Op weg naar het
strand wordt hij overreden door een vracht
wagen. Geholpen door de dood ziet hij aan
de andere kant van de duinen alsnog de
zee, de vervulling van zijn laatste wens.
„Ik hoop dat ik in dit verhaal laat zien hoe
leeg en eenzaam een mensenleven soms
kan zijn. Dat er inderdaad soms niets meer
aan leven toe te voegen is, behalve dan die
laatste dag. De ik-figuur uit dit verhaal
heeft niets anders te doen dan wachten. De
dood, dat is een lege plek aan de tafel waar
ooit een dierbare zat. Een vertrouwde fi
guur, een oudste broer. Iemand van lang ge
leden, maar tegelijk heel dichtbij. Dat hij
ooit terug zal keren, staat vast."
Meer dan tien jaar geleden begon Moeyaert
aan zijn trilogie. Een lid van het NBE zag
hem in een praatprogramma met Hanneke
Groenteman. Een dag later al werd hij opge
beld door artistiek leider Bart Schnee-
mann. „Die vertelde dat men een hervertel
ling van Genesis wilde in relatie tot
Haydn. Het klikte enorm met deze club.
Die vertegenwoordigt de 'rock-'n-roll' bin
nen de klassieke muziek. Ik ben drie jaar
NIEUWS
De shortlist met nominaties voor
de Libris Literatuurprijs 2015
wordt vandaag bekendgemaakt in
Amsterdam. Van de longlist van
18 titels blijven nog 6 kansheb
bers over. Dizzie.nl houdt alles bij.
YOUNG ADULT
door Marjon Kok
SMERIG
PIJNLIJK
AANGRIJPEND
Dizzie is hét online boekenplatform
van deze krant en staat vol nieuws, re
censies, interviews en informatie.
Schrijf er je eigen recensies, lees de
mening van anderen en ontdek sa
men nieuwe en lezenswaardige titels.
Gc? naar Dizzie.nl
III
MARITA "f STF.RCK
Valavond
Marita de Sterck
254 blz
Querido
15,99 euro
Ernest
DE van der Kwast
RECENSIE
Lezers vinden Ijsmakers van Ernest
van der Kwast leuk én informatief. „Ik
heb genoten van de verhalen over
het ijsmakersambacht", aldus een re
censie op Dizzie.nl. Wat als een zoon
wil breken met die familietraditie?
roer
door Herman Haverkate
-T-
