6 BINNENLAND
VERKIEZINGEN
Wie bepaalt hoeveel stembureaus
er komen in een gemeente?
Met het schrappen van stembureaus
moeten gemeenten heel voorzichtig
zijn, vinden politicologen.
HOGE RESPONS
Er gelden geen wette
lijke normen voor
het aantal stembu
reaus dat een
gemeente moet heb
ben.
Burgemeester en wet
houders bepalen aan
de hand van de te
verwachten behoefte
hoeveel plekken er
komen om te kunnen
stemmen. Ook be
paalt die waar de bu
reaus komen.
Lange tijd gold de
vuistregel van 1.200
stemgerechtigden
per stembureau, daar
bij rekening houdend
met buurten waar
traditiegetrouw veel
of weinig wordt
gestemd.
Sinds 2010 mogen in
woners zelf bepalen
waar ze gaan stem
men in hun gemeen
te, bijvoorbeeld op
het station, nabij het
werk of op de school
van de kinderen.
Daardoor is het niet
goed meer te voor
spellen hoeveel
kiezers op een be
paald bureau af zul
len komen.
stemd waarschijnlijk als eerste
dichtgaan. „Juist mensen die niet
uit gewoonte stemmen, blijven
nu misschien eerder thuis", zegt
Aarts.
De meeste gemeenten zetten
weer evenveel stembussen neer
als bij voorgaande verkiezingen,
zo blijkt uit de inventarisatie. Eén
op de tien gemeenten richt juist
extra stembureaus in, omdat er in
woners zijn bijgekomen, maar
vooral om de opkomst te bevorde
ren. Rotterdam spant met 37 extra
bureaus de kroon.
Dat zal zeker effect hebben, is de
verwachting. „Hoe makkelijker
het is om te stemmen, hoe meer
mensen gaan stemmen, blijkt uit
onderzoek. Maar er zijn natuurlijk
grenzen", zegt politicoloog Kris-
tof Jacobs van de Radboud Univer
siteit in Nijmegen. Hij kan zich
voorstellen dat gemeenten hun
bureaus herschikken, omdat je te
genwoordig overal in een gemeen
te je stem kunt uitbrengen. Ook
hebben mobiele stembureaus
hun intrede gedaan. „Sommige
stembureaus zijn heel populair ge
worden, zoals bij de NS-stations,
andere juist minder. Maar als ge
meenten alleen vanwege bezuini
gingen stembureaus schrappen,
vind ik dat jammer. Zo ontmoe
dig je mensen te stemmen", zegt
Jacobs.
Het wordt hoe dan ook een druk
ke dag, woensdag 18 maart, vooral
als na sluiting de bussen open
gaan om de stemmen te tellen.
Omdat ook nieuwe besturen voor
de waterschappen worden geko
zen, zetten gemeenten veelal
extra tellers in. De waterschappen
betalen daaraan mee.
Behalve op stembureaus bezuini
gen gemeenten ook op een ande
re manier tijdens de verkiezin
gen. Onder meer Zwolle, Hengelo
en Zevenaar plaatsen geen hou
ten verkiezingsborden meer, waar
op partijen hun posters kunnen
plakken. Daar zal niemand rou
wig om zijn, denkt politicoloog
Kees Aarts. „Die borden zijn heel
ouderwets. Bijna niemand hangt
meer een verkiezingsaffiche voor
het raam, borden zijn daar een pu
blieke tegenhanger van."
NIJMEGEN - Waarom zou je veel
stembureaus openen, als de op
komst bij de provinciale verkiezin
gen toch laag zal zijn? We kun
nen wel met een kwart minder
toe, besluit het gemeentebestuur
van Enschede begin dit jaar na
een kritische blik op de kaart. De
besparing van 25.000 euro is mooi
meegenomen, in tijden dat ge
meenten het zuinig aan moeten
doen.
Politici in het Zwolse provincie
huis en op het Haagse Binnenhof
vinden het een minder goed idee.
Het is een slecht signaal voor de
kiezer, zeggen raadsleden. Waar
nemend burgemeester Fred de
Graaf biedt zijn excuses aan over
de 'slechte communicatie'. Maar
hij blijft bij zijn besluit, want
door een herverdeling van de
stembureaus hoeven kiezers vol
gens De Graaf niet veel verder te
lopen naar een stemhokje.
Enschede blijkt niet de enige die
het met minder doet tijdens de
verkiezingen voor Provinciale
Staten en de waterschappen op
18 maart. Tientallen gemeenten
voeren dezelfde maatregel in, zo
blijkt uit een enquête onder
gemeenten door deze krant. Ze
schrappen tot 40 procent van de
stembureaus, vergeleken met
voorgaande verkiezingen.
Meest gehoorde reden van de af
name zijn bezuinigingen, mede
ingegeven door de verwachte lage
opkomst. Enkele gemeenten heb
ben het over een 'efficiëntere' ver
deling, waarbij bijvoorbeeld twee
rustige stembureaus in een wijk
worden samengevoegd.
Ook genoemd als reden: locaties
zijn slecht toegankelijk of te klein
om alle stemmen voor Provincia
le Staten en de waterschappen te
tellen. In de landelijke gemeente
Alphen-Chaam, waar twee van de
vijf bureaus niet weer worden op
gezet, speelt ook een gebrek aan
vrijwilligers mee. „We hebben
moeite om mensen te vinden om
het stembureau te bemannen",
zegt een gemeentewoordvoerder.
Krimpgemeente Delfzijl kan naar
eigen zeggen met een locatie min
der toe, omdat het aantal stemge
rechtigden is gedaald.
Politicoloog Kees Aarts, verbon
den aan de Universiteit Twente,
begrijpt de afwegingen van ge
meenten die minder stembureaus
opbouwen. „Zo'n bureau kost
geld en mensen mogen tegen
woordig overal in een gemeente
stemmen. Maar je moet hier heel
voorzichtig mee zijn. Niet ieder
een is mobiel. Het gevaar dreigt
dat stemmen moeilijker wordt ge
maakt."
Bovendien zullen bureaus in
buurten waar al weinig wordt ge-
AANTAL STEMBUREAUS PER GEMEENTE OP 18 MAART
0-10%
gelijk
0-10%
g> 10-25%
43 <25%
'Gemeente ontmoedigt zo
mensen te gaan stemmen'
Deze krant heeft een enquête
gehouden onder alle 393 gemeen
ten. De respons was hoog met
306 reacties.
Uit het onderzoek blijkt dat 35
gemeenten het aantal stem
bureaus met minimaal 10 procent
verlaagt vergeleken met 2011
(Provinciale Staten), dan wel 2014
(gemeenteraad).
De daling is het grootst bij de
gemeente Alphen-Chaam (40 pro
cent), gevolgd door Nieuwkoop
(33), Lingewaard (30), Dongen
(28), Ouder-Amstel (28), Putten
(27), Diemen (26), Enschede (23),
Laarbeek (23) en Oss (21).
Een slecht bezocht stembureau in een wijk in Spijkenisse tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2014.
foto Rob Huibers/HH
Owww.pzc.nl/binnenland
www.bndestem/binnenland
Bekijk hoeveel stembureaus uw
gemeente heeft
door Niek Opten
infographic RV bron De Persdienst
onbekend
Procentuele stijging of daling ten opzichte van
Provinciale Statenverkiezingen 2011
f >25%
f 10-25%
