De golven
beukten
V
DIZZIE 17
GEVOELENS
Duizenden Zeeuwen vestigden zich in de
17e en 18e eeuw in Zuid-Afrika. In Zeeuwen
aan de Kaap lezen we over hun levens in een
nog weinig beschaafde wereld.
Filosoof Baukje Prins over integratie Molukkers
Baukje Prins
KmL
Zeeland in 2114
Boeken over Zwitsers aan
de Kaap waren er al. Ook
Fransen en Duitsers heb
ben hun Zuid-Afrikaan
se avonturen opgete
kend. Nederlanders de
den dat tot nu toe niet.
Daar is afgelopen week verandering in
gekomen met de presentatie van het
boek Zeeuwen aan de Kaap - Verhalen uit
Zuid-Afrika. Drie auteurs hebben de
Zeeuwse verhalen verzameld: de in Mid
delburg woonachtige historicus en jour
nalist Bart de Graaff, hoofdbestuurslid
Caesar Hulstaert van de Nederlands
Zuid-Afrikaanse Vereniging en biblio
thecaris Corine de Maijer van het
Zuid-Afrika Huis in Amsterdam.
Het boek heeft qua benadering wel iets
van een krant: we krijgen niet de verha
len van mensen die gezagsgetrouw (en
dus saai) waren, maar van circa zeven
tien Zeeuwen met wie iets aan de hand
was.
We lezen over Jan Woutersz, een dron-
kenlap uit Middelburg, die in 1656 voor
het eerste raciale huwelijk zorgde door
als blanke met een - voormalige - slavin
te trouwen. Jacobus van den Berg uit
Breskens maakte carrière als schoenma
ker - schoenflicker - aan de Kaap. Hij
kreeg als notoire wanbetaler last met
schuldeisers en werd uiteindelijk in
1714 vermoord. Ook de uit Zonnemaire
afkomstige wagenmaker Abraham Pijl
levert een bijzonder verhaal. Sinds Jan
van Riebeek in 1652 een verversingssta
tion voor de Verenigde Oost-Indische
Compagnie (VOC) aan de Kaap opzette,
waren er conflicten met de inheemse
Khoi, die door Nederlanders Hottentot-
ten werden genoemd. Er waren handels
betrekkingen met de Khoi, maar ook
oorlogen. Blanken die te ver het binnen
land introkken, liepen kans vermoord te
worden. Pijl zorgde voor een andere pri
meur: hij was de eerste 'vrijburger' die
in 1703 zelfmoord pleegde. Waarschijn
lijk omdat zijn vrouw Keetje het niet zo
nauw nam met de huwelijkse trouw.
En dan hebben we nog de uit Middel
burg afkomstige Maria Mouton. Ze
kwam in 1699 als negenjarig meisje met
haar familie in Zuid-Afrika aan, in 1706
trouwde ze met de 33-jarige Duitser
Frans Joosten. Een vergissing, Frans
bleek een hardhandige gierigaard. Marie
ging een relatie aan met slaaf Titus van
Bengalen. Ze vermoordden Frans. In
1714 werden ze ter dood veroordeeld. Ti
tus werd op die spit geplaas - gespietst
door de anus. Marie werd eerst half ge
wurgd, vervolgens werd haar gezicht ge
blakerd en werd ze helemaal gewurgd.
Ze was de eerste vrouwelijke vrijburger
die tijdens de VOC werd terechtgesteld.
Zo hebben we een bundel met veel lek
kerlees stories in handen.
lissingen is nooit zo mooi
als bij windkracht negen.
Mijn Fiatje Panda is het er
niet mee eens en ikzelf bij nader
inzien ook niet. Had ik maar
méér dan twee handen
om het stuur mee vast te
grijpen. De auto voelt als
een blaadje dat weg kan
warrelen. 'De wind stak
hevig op uit zee;/ De gol
ven beukten 't strand', ci
teer ik het beroemde ge
dicht van de beroemde
dichter. 'Roosje' heet het
werk, Jacobus Bellamy is
de auteur. We, het Fiatje
(1757-1786) en zjjn onderweg
Biografie: Leven en naar het Bellamypark.
werken van Jacobus waarom dat een park
Bellamy door heet, zal nooit iemand
J. Aleida Nijland begrijpen. Maar die
Worm en donder naam Bellamy zou ieder-
(literatuurgeschie- een moeten kennen.
denis) door Inger p>e bakkersjongen met li-
Leemans en teraire ambities werd
Gert-Jan Johannes egn yan Qnze opvallend-
ste dichters uit de acht
tiende eeuw. In een recente litera
tuurgeschiedenis over deze perio
de, Worm en donder van Inger Lee
mans en Gert-Jan Johannes, is
een hoofdrol voor hem wegge
legd. Nu we toch met de admini
stratie bezig zijn: in 1917 ver
scheen Leven en werken van Jaco-
bus Bellamy door J. Aleida Nijland,
destijds de omvangrijkste schrij
versbiografie ter wereld. En in de
kluis van de Zeeuwse Bibliotheek
bewaart men vele handschriften
van hem, vol regels als deze uit
1777: 'Mijn Vlissing aan De Zee ge
legen'.
Hij verliet zijn land van her
komst, maar bediende zich graag
van het pseudoniem Zelandus.
Hij kreeg er dus het Bellamypark
voor terug, nummer 30 was het
huis waar hij op 12 november 1757
werd geboren, destijds heette het
hier Oudehaven oostzijde. Een
kort en zwaar leven had hij. Maar
hij bleef Vlissingen dankbaar: 'O
Kindsche tijd, ik denk aan u met
vreugd!' Waarover dichtte hij?
Een oude verzamelbundel bevat
afdelingen als 'Godsdienst', 'Va
derland', 'Vriendschap', 'Liefde'.
Vooral met het laatste onderwerp
weet hij je ook vandaag nog aan
te spreken. Het hoogtepunt van
Bellamy's romantiek is 'Roosje',
over een mooi Zeeuws meisje:
'Geen jongeling, die niet, voor
haar,/ Met eerbied was bezield'.
Het loopt rampzalig af. Niet met
het Fiatje en mij, wél met Roosje
en een van haar aanbidders. Hij
draagt haar de zee in, naar
Zeeuws gebruik. Maar ze belan
den in een draaikolk. De hele
stad, het hele land treurt: 'De
maan klom stil en staatig op,/ En
scheen op 't aaklig graf.'
VRIJDAG 27 FEBRUARI 2015
LEZING 'GEMENGDE GEVOELENS' IN MIDDELBURG
Filosoof Baukje Prins geeft donderdag 5
maart in de aula van de Zeeuwse Biblio
theek in Middelburg de lezing 'Gemeng
de gevoelens. Molukse en Nederlandse
klasgenoten in de jaren zestig'. In haar vo
rig jaar verschenen boek met dezelfde ti
tel beschrijft Prins de gesprekken die ze
voerde met oud-klasgenoten van haar la
gere school in het Friese Oosterwolde.
Op die school zaten veel Molukse kinde
ren, het was in die tijd de grootste ge
mengde school van Nederland. In haar le
zing gaat Prins in op de minderhedendis-
cussies die op dit moment in Nederland
worden gevoerd. Aanvang: 19.30 uur,
toegang 8,- euro (studenten 4,- euro).
Nadine Allewijn schrijft roman
Nadine Allewijn (1996) uit Kloetinge
heeft haar eerste Young Adult roman ge
publiceerd. De titel: United (15,95 euro).
Het boek speelt in Zeeland 2114. Nadine
schreef het boek voor haar profielwerk
stuk, waarbij zij manieren om een boek
uit te geven onderzocht. Ze zit nu in
VWO 6 van Het Goese Lyceum.
ZEEUWSE SCHRIJVERS
door Mario Molegraaf
Veel lekkerlees stories
door Jan van Damme
LEVEN EN WERKEN V*
JACOBUS BELLAMY
Zeeuwen
aan de Kaap
Zeeuwen aan de Kaap
Verhalen uit
Zuid-Afrika
Bart de Graaff,
Caesar Hulstaert en
Corine de Maijer
Den Boer De Ruiter
12,50 euro
96 pagina's
In Zuid-Afrika leefden de inheemse Khoi. Links: Khoi-leider met speer; rechts:
Khoi-vrouw met kind.
