Jan Vantoortelboom presenteert donderdag zijn derde roman: De man die haast
had. Na het onverwacht grote succes van vorig jaar zijn de ver
wachtingen hoog gespannen. Op de dijk van Zeedorp zetten we de tijd even stil.
66
INDEKINI)
ZEELAND 33
Zeedorp
nog eens tot een oeuvre komen."
Daarmee roert de schrijver een voor
hem gevoelig onderwerp aan. Door het
onverwacht grote succes van Meester
Mitraillette kon hij zich een jaar lang he
lemaal op schrijven toeleggen en zijn
docentenbaan aan de Hogeschool Zee
land - waar hij Engels geeft - in de ijs
kast zetten. Binnenkort moet hij beslis
sen hoeveel lesuren hij wil blijven ge
ven. Het antwoord is afhankelijk van
hoe zijn nieuwste roman wordt ont
vangen.
De titel De man
die haast had
heeft in eerste in
stantie ook regel
recht betrekking
op de auteur zelf.
Vantoortelbooms
moeder overleed
aan een agressie
ve vorm van kan
ker, toen ze 42
jaar was. Hij wil
het niet laten on-
derzoeken, maar
het is een ziekte die mogelijk erfelijk
is. En dan kan het leven zomaar op
eens voorbij zijn. Met die gedachte al
tijd in het achterhoofd heeft Vantoor
telboom haast om voor het zover is zo
veel mogelijk geschreven te hebben.
In het boek is Leon de man die haast
had. We volgen hem van jongs af aan
tot hij als volwassene weloverwogen ei
gen keuzes maakt. Twee personen teke
nen zijn jeugd. Zijn moeder, die ma-
nisch-depressief is en zich daardoor als
een onberekenbare factor in een kin
derwereld ontpopt. Ze overlijdt omdat
- zoals Leons vader het na lang aandrin
gen formuleert - ze niet meer wilde le
ven. Als het over manisch-depressivi-
teit gaat, zegt de schrijver: „It runs in
the family. Aan moeders kant heb ik
een oom, die er een zelfhulpboek over
geschreven heeft. En een nicht. En een
opa, die zelfmoord heeft gepleegd."
De tweede persoon die Leons leven te
kent is Elsie, de oppas. Vantoortel
boom: „Hij is verliefd op haar, zoals el
ke jongen dat op zijn oppas is." Tijdens
Ik schrijf vanuit een
buikgevoel, vanuit
een instinct,
ook al klinkt dat
misschien dierlijk
één van hun speelsessies op zolder valt
Elsie door het trapgat naar beneden. Pa
gina 8-9: „Eindelijk beneden knielde
hij naast het lichaam en kneep in de
arm. Haar nek zag er langer uit dan
wanneer ze rechtop stond of aan tafel
zat. 'Elsie?' Zijn vingers knepen in haar
huid. 'Elsie?' Hij stond op, pakte beide
armen vast - die niet bij het lichaam le
ken te horen -, en probeerde haar over
eind te trekken. Elsies haren, zwaar en
donker door het bloed, trokken haar
hoofd naar achter.
Weer viel de leng
te van de nek
hem op. Het dik
ke bloed raakte
zijn knieën net
niet. De geur er
van maakte hem
misselijk."
Elsie kan niet
meer lopen, heeft
haar spraakvermo
gen verloren en
wordt opgeno
men in Home
Windekind. Leon bezoekt haar elke za
terdag. Pas nadat zijn moeder is overle
den begint hij tegen Elsie te praten.
Vantoortelboom noemt zijn boek
„klein en persoonlijk, een roman die
door eenvoud de diepte ingaat." Het
persoonlijke zit 'm - onder andere - in
de levensverwachting. „Ik schrijf een
verhaal over iemand die denkt dat hij
vroeg dood gaat. Dat speelt bij mij ook.
Mijn moeder was 42, ik ben nu 39 jaar.
Anders dan mijn hoofdpersoon heb ik
kinderen en heb ik een relatie die goed
is. Maar ik heb wel angst voor wat kan
komen. Niet voor mezelf, maar voor de
mensen in mijn directe omgeving.
Mijn vier kinderen - wanneer wordt er
één ziek, komt er één onder een auto.
Die gedachten kunnen heel zwart wor
den, ook als ik aan het boek bezig ben.
Ze passen bij mijn melancholieke na
tuur, maar ik moet er wel mee oppas
sen."
Leon leeft met een eindpunt voor
ogen. Dat gegeven is voor het boek al
lesbepalend. Leons verhaal gaat - sa
mengevat in de woorden van de auteur
- over het verstrijken van tijd. Over het
gebrek aan tijd, ook. Leon leeft heel
passief. Met zijn gymnasiumdiploma
wil hij niet gaan studeren maar kiest
hij voor een baantje als conciërge op
zijn oude middelbare school in Hulst.
Hij heeft geen klok in huis, geen agen
da, geen polshorloge. Vantoortelboom:
„Leon wil het verstrijken van de tijd
proeven. En hij wil bewust de tijd af
remmen. Daarom houdt hij geluk op af
stand. Omdat geluksgevoel de tijd ver
snelt."
Jan Vantoortelboom is, zoals hij het
zelf noemt, een intuïtieve verteller. „Ik
schrijf vanuit een buikgevoel, vanuit
een instinct, ook al klinkt dat mis
schien dierlijk. Al die weken, maanden
dat ik aan het boek werk, weet ik eigen
lijk niet waaraan ik bezig ben. Achteraf
zou ik de tijd moeten nemen om het
nog eens helemaal door te nemen.
Maar dat doe ik niet."
Door het hele boek heen wordt er aan
dacht gevestigd op nekken. Het begint
met Elsie, na haar val heeft ze een lan
ge nek. Liliane - vernoemd naar de
moeder van de schrijver - de latere lief
de van Leon, heeft ook een lange nek.
Modigliani duikt op, niet toevallig een
schilder van vrouwen met lange nek
ken. Vantoortelboom: „Zo'n element
sluipt in het verhaal, puur op gevoel. El
ke keer is zo'n scène een voorbode, een
aankondiging dat er iets met die nek
moet gebeuren."
Een ander voorbeeld, pagina 5, om aan
te geven dat eigen fascinaties opeens
om de hoek kunnen kijken: „Maar
Leon was misselijk. Pijn klopte in zijn
hand; bloed lekte uit zijn vuist en
vormde een plas op de tegel onder de
stoelpoot. Zijn hand veegde in de
bovenste hoeken van het raamkozijn,
ook onder de vensterbank en pakte zo
spinnenwebben mee. Hij drukte ze in
de wond." De schrijver vertelt dat hij
van jongsafaan graag naar National
Geographic kijkt. „Ooit zag ik een film
pje over vier jongens in Florida. Een
van hen wordt gebeten door een alliga
tor. Ze stelpen het bloeden door spin
nenwebben in de wonden te duwen.
Fascinerend. Leon weet dat en veegt
spinrag bijeen."
Zie hem daar staan: de
schrijver, op de grens
van zee en land. Geen
toeval. Jan Vantoortel
boom heeft zich opge
steld op de glooiing van
de dijk net ten noorden
van zijn schrijfhuis aan de Grindweg
naar Hontenisse. Het is een betekenis
volle locatie in zijn nieuwe roman, die
donderdag verschijnt: De man die haast
had.
Het verhaal speelt in Oost-Zeeuws-
Vlaanderen, het leefgebied van de
schrijver. Zijn hoofdpersoon Leon
woont in het gehucht Zeedorp, dat on
deraan de zeewering ligt waar de
schrijver bovenop staat. Leon heeft een
huis, dat veel weg heeft van het bij Zee
dorp gelegen gemaal Campen. Vaak
kijkt Leon 's avonds vanaf de dijk over
het water, waar hij steeds een man in
zijn boot voor anker ziet gaan die het
daar op een stevig drinken zet. „Je
moet schrijven over wat je kent. Daar
om kies ik voor een setting die ik kan
zien, kan voelen, ruiken, horen", zegt
Vantoortelboom. Zijn Leon werkt als
conciërge op het vroegere Jansenius
College in Hulst. Elsie, het meisje dat
Leons oppas was, is na een ongelukki
ge val zwaar gehandicapt en opgeno
men in het tehuis Home Windekind.
In Zeedorp wijst de schrijver naar een
wit huis met een opvallend naambord:
Windekind.
We nemen de tijd. De uit de Vlaamse
Westhoek afkomstige Jan Vantoortel
boom (1975) debuteerde in 2011 met De
verzonken jongen, een boek waarmee
hij in de - Belgische - prijzen viel. Vo
rig jaar werd hij plotseling een beken
de Nederlandse schrijver, toen zijn
tweede roman Meester Mitraillette Boek
Van De Maand werd in het populaire
tv-programma De Wereld Draait Door.
Nog geen jaar later klopt de postbode
op de deur van zijn schrijvershuis. Pre
cies op het moment dat we over zijn
nieuwe roman aan het praten zijn,
wordt een pakket met de eerste twin
tig exemplaren afgeleverd. Terwijl hij
met een scherp mesje de tape van de
doos doorsnijdt, zegt hij: „Je maakt een
goddelijk moment mee." Hij klapt het
deksel open, pakt het eerste exemplaar
eruit. De geur van verse inkt en papier
verspreidt zich door de kamer. „Oe, 't
is echt een dunnetje", klinkt het een
beetje gealarmeerd. Even later: „Ach,
The Old Man and the Sea van Heming
way was ook niet dik. Hij won er wel
de Nobelprijs mee." De auteur neemt
de nieuweling tegelijk met zijn twee
eerdere titels in handen. Een goedkeu
rende knik: „Misschien zal het toch
Hoe wordt De man die haast had ont
vangen? De komende weken zijn bepa
lend. Dat het panel van De Wereld
Draait Door hem weer zal promoten,
verwacht hij niet. Zijn boek zal het op
eigen kracht moeten doen. De schrij
ver heeft Leon en Elsie losgelaten.
Op zijn bureau liggen de eerste hoofd
stukken van zijn volgende roman al
klaar.
DINSDAG 24 FEBRUARI 2015
qem. Hulst
door Jan van Damme
Jan Vantoortelboom
Zeedorp onderaan de dijk bij Ossenisse.
Huisnaam in Zeedorp.
