Nog tien jaar, dan
zijn er geen Bush
men meer te be
kennen in de Kala
hari. De oorspron
kelijke bewoners
van Botswana val
len ten prooi aan
onderdrukking en
deportatie.
14 SPECTRUM
buitenland
fgezien van het ge
ruis van de wind
door het goudgele
gras is het doodstil
in Qwee Pan. Deze
uitgestrekte, dorre
vlakte, omzoomd
door acaciabomen, ligt midden in het
hart van de centrale Kalahari in Bots
wana. Het is een woenstijnachtig ge
bied, tegenwoordig een natuurpark.
In de verte grazen een paar gemsbok-
ken. Honderden meters boven het dor
stige landschap glijdt een roofvogel ge
ruisloos als een vlieger door de wolke
loze lucht. Dan gaat de terreinwagen
stapvoets verder, zich een weg ploe
gend door het fijne okergele zand, ter
wijl de Afrikaanse horizon zich, waar
je ook kijkt, uitstrekt.
Voor de meeste bezoekers is het Kala-
hari-reservaat, dat zo groot is als Zwit
serland, een safari-bestemming. Een
park aanzienlijk avontuurlijker dan
het gepolijste Krugerpark in
Zuid-Afrika met leeuwen, luipaarden,
wilde honden, olifanten en cheetah's.
Afgezien van een paar lodges is de rei
ziger wat betreft overnachtingen voor
namelijk afhankelijk van kampeer-
plekken zonder faciliteiten.
Voor de oorspronkelijke bevolking
van Botswana, de Bushmen, is deze re
gio echter veel meer dan een toeris
tische trekpleister. Voor hen is de cen
trale Kalahari een spiritueel, sociaal
en emotioneel thuis. Dat is het al
20.000 jaar. Neem Jumanda Gakelebo-
ne. Hij werd er geboren, groeide er op
en leerde als kind van zijn ouders de
fijne kneepjes van het Bushmen-be-
staan. Spoorzoeken bijvoorbeeld, het
identificeren van een prooi, hutten
bouwen, het vinden van water; alles
om te overleven in dit park van
52.000 vierkante kilometer, in de ja
ren zestig opgericht ter bescherming
van de Bushmen-leefwijze.
De ontdekking van enorme diamant
voorraden veranderde echter alles, ver
telt Gakelebone. Hij zet zich sinds jaar
en dag in voor de rechten van de men
sen die bekend staan als 'Aboriginals
van zuidelijk Afrika'. Hij is zelfs bij
prins Charles op visite geweest.
„Sinds de jaren negentig zijn wij syste
matisch uit ons traditionele leefge
bied verdreven", zegt hij. „In totaal
waren er drie gedwongen evacuaties,
in 1997,2002 en 2005. De overheid wil
niet dat wij aanspraak maken op de
diamanten."
Het merendeel van de verdreven
Bushmen woont nu in kunstmatige
dorpen zoals Dekar en New Xade, ver
buiten het reservaat gelegen. Het le
ven wordt er gedomineerd door ar
moede, alcoholverslaving, HIV, en an
dere sociale en medische problemen.
Werk is er vrijwel niet, met als gevolg
dat de meeste inwoners afhankelijk
zijn van voedselbonnen en overheids
steun. Psychische problemen zijn aan
de orde van de dag. In Dekar wordt
het aantal zelfdodingen geschat op 120
per 100.000 inwoners. In Nederland
ligt het gemiddelde op minder dan 9.
„Mijn volk wordt systematisch gemar
ginaliseerd en onderdrukt. We zijn
niet meer dan tweederangsburgers,
ondanks dat wij de oorspronkelijke in
woners zijn van dit land. We hebben
geen landrechten en vrijwel geen poli
tieke macht", aldus Gakelebone, die
vorig jaar na een lange strijd werd be
noemd tot gemeenteraadslid van
New Xade. „Dat ik één van de slechts
vier lokale Bushmen-politici ben in
heel Botswana, zegt genoeg."
De 23-jarige Tshegu, die net als Gake
lebone in 2002 het park werd uitgezet,
ziet het iets minder zwart-wit. „Het
leven in Dekar is niet alleen maar
slecht. We hebben klinieken, scholen
en water", vertelt hij. „Maar toch mis
ik de Kalahari." Om zijn honger naar
zijn geboorteplek te stillen, werkt
Tshegu als Bushmen-gids voor Dqae
Qare. Deze lodge net buiten Dekar
wordt gerund door Bushmen, met als
doel om de cultuur van Afrika's laat
ste jagersvolk in stand te houden. Ge
kleed in een leren lendendoek, met
een pijl en boog bungelend aan zijn
door Miriam Mannak
Grote foto: Bush
men in de Kalahari
in Botswana.
Kleine foto's van
bovenaf: Tshegu:
„Er is in de bush
geen armoede, le
dereen is er gelijk."
Jumanda Gakelebo
ne: „Mijn volk
wordt systema
tisch onderdrukt."
foto's
Hollandse Hoogte
en
Miriam Mannak
BOTSWANA
Dekar
%New Xade
KALAHARI-RESERVAAT
Gaborone I
