VJLCLL
De textielindustrie is belangrijk voor
Marokko. Maar sinds de economische
crisis, staan de prijzen onder druk en
grijpen illegale naaiateliers hun kans.
UiViVU
10 SPECTRUM
buitenland
Een grote vrachtwagen
staat in de smalle stof
fige Rue Ariha; een
straat in Tanger langs
het spoor. Tussen de
vrachtwagen en een
raam op de eerste ver
dieping is een kabel gespannen. Han
gers vol kleding zoeven de laadruimte
in. Op de gevel van het gebouw staat
geen naam, geen logo.
Zoals deze textielfabriek zijn er meer,
in deze straat. Aicha werkt in een van
die naaiateliers. Ze 24 jaar oud, tenger
gebouwd. Trouwde op haar 15e en
scheidde toen ze 21 was. Sindsdien ver
dient ze de kost voor zichzelf en haar
zoontje, dat ziek is. Ze vertelt haar ver
haal aanvankelijk wat wanhopig glim
lachend. Tot ze in tranen uitbarst, als
het over haar zoontje gaat.
Elke dag behalve zondag werkt Aicha
in het atelier, 44 uur per week, samen
met 'ik denk wel iets van duizend' an
deren. De meeste werkneemsters zijn
vrouw, single - vaak gescheiden - en
analfabeet. Ze knippen, strijken en
stikken merkkleding voor de Europe
se, Amerikaanse en de binnenlandse
markt. „We maken kleding voor Zara,
Mango", zegt Aicha.
Haar collega Ilham (25) vult aan:
„Soms zitten we achter het naaimachi
ne, een andere keer knippen we de
kleding. We doen wat de baas ons op
draagt." Maar vaak gebeurt dat zonder
contract, zonder verzekering, zonder
rechten, verklaren drie werknemers
tegenover deze krant. Aicha en Ilham
werken ver onder het minimumloon,
zeggen ze. Ze krijgen 7 dirham per
uur (omgerekend 65 eurocent), ter
wijl dat in de textielindustrie bijna 12
dirham zou moeten zijn. Aicha: „Per
maand verdien ik ongeveer r.400 dir
ham (130 euro, red). Ik betaal 600 dir
ham huur. Voor eten, kleding en de
doktersrekeningen houd ik 800 dir
ham over per maand (76 euro, red).
Het lukt nauwelijks om daarvan te le
ven."
De noordelijke kuststad Tanger is een
van de aanjagers van de Marokkaanse
economie, vooral door een nieuwe ha
ven en bedrijfstakken als de auto- en
luchtvaartindustrie. Maar de textielfa
brieken die zich hier jaren geleden
vestigden, hebben het zwaar. Spanje
is de belangrijkste opdrachtgever in
de branche, maar de crisis daar heeft
Marokko ook geraakt, zegt Abdelma-
lik Aadiati, general manager van tex
tielfabriek Contatex.
Vanuit zijn werkkamer heeft Aadiati
zicht op een enorme bedrijfshal, waar
zo'n zestig naaimachines staan te rate
len. Het gebouw staat aan de andere
kant van het spoor, in een van de in
dustriezones, hooguit tien minuten
rijden van het atelier waar Aicha
werkt. Een vrouw veegt de vloer aan,
toezichthouders lopen rond, naast de
naaimachines stapelen de spijkerbroe
ken en hagelwitte pantalons zich op.
Contatex maakt kleding voor de
Spaanse modegigant Inditex, dat zo'n
6.340 winkels in 87 landen heeft en ei
genaar is van merken als Zara, Bersh-
ka, Stradivarius. Op piekdagen zijn
hier dagelijks 500 mensen aan het
werk, nu zijn het er 350. „We doen
hier al veertien jaar bijna alle grote
merken", zegt Aadiati. „De Spaanse
kledingmerken kiezen voor Marokko
omdat dat dichtbij Europa ligt en een
goede logistiek heeft. We worden
streng gecontroleerd vanuit Spanje,
dat stuurt mensen om de kwaliteit en
de werkomstandigheden in de gaten
te houden."
Die controles zijn onderdeel van af
spraken die de internationale textiel-
vakbond IndustriALL en Inditex sa
men maakten om de werkomstandig
heden van werknemers te verbeteren.
De afspraken zijn in 2012 nog eens
aangescherpt. In 2013 onderzocht de
Spaanse vakbond CCOO veertien lega
le textielbedrijven in Tanger. Onder
zoeker en vakbondsman Isidor Boix:
„Daaraan hebben we geen conclusies
verbonden, het was vooral een objec
tieve waarneming van wat er in die
bedrijven aan de hand was."
Uit het rapport komt echter naar vo
ren dat de meeste onderzochte bedrij
ven zich aan de afspraken houden. En
volgens Aadiati is het in Tanger nau
welijks mogelijk om illegaal te wer
ken. „De merkjes worden pas in Euro
pa opgenaaid. De douane controleert
streng. Net als Inditex."
Maar Tanger kent wel degelijk een grij
ze of zelfs illegale industrietak, blijkt
uit onderzoek van deze krant. Een cir
cuit van tussenhandelaren en bedrij
ven die hun personeel onderbetalen.
Dat verklaren personeelsleden en en
kele bewakers die undercover bena
derd werden. En ook de besmette kle
ding uit die bedrijven vindt haar weg
naar de Europese markt.
Een Spaanse tussenhandelaar legt uit
hoe het werkt. Officieel mogen tussen
handelaren alleen zaken doen met
naaifabrieken die de juiste papieren
hebben. Maar in de praktijk doen ze
liever zaken met fabrieken die zo
goedkoop mogelijk werken. „Wij ha
len stof uit Europa naar Marokko.
Daar kloppen we op deuren van fa
brieken en vragen wat hun prijs is
voor het leveren van bijvoorbeeld
tweeduizend broeken. We pikken de
goedkoopste eruit. Als de deal rond is,
laten we de broeken maken en leve
ren we ze aan de opdrachtgever."
Opdrachtgevers als Inditex controle
ren die route, maar volgens de Spaan
se tussenhandelaarschiet die controle
tekort. Soms huren fabrieken op hun
beurt weer kleinere fabriekjes in om
het werk goedkoper te doen. Dat zeg
gen ook de werknemers met wie deze
krant sprak.
Zakaria (21) werkt al een paar jaar in
de textielbranche. Er moest brood op
de plank komen voor zijn familie. In
tussen maakte hij kleding bij zeven
textielbedrijven in Tanger. En de
meeste werkten niet volgens de wet,
zegt hij: „Ik krijg wel genoeg betaald,
omdat ik ervaren ben en met machi
nes werk. Maar ik werk zonder con
tract, zonder verzekering. Camera's
houden ons in de gaten. En controles?
Controleurs lopen soms met nieuwe
kleding de hal uit."
Soms werkt een deel van het perso
neel in de fabriek legaal, zegt Zakaria.
„Twee rijen van dertig naaimachines
zijn officieel, twee andere rijen produ
ceren illegaal. Bij een controle worden
die laatste twee rijen stilgelegd en
worden mensen naar huis gestuurd,
niemand die er iets van zegt."
Vakbondsman Boix zegt dat hij niet
zelf de fabrieken in het grijze circuit
heeft bezocht. „Maar ik ben ervan
overtuigd dat er fabrieken zijn die
niet volgens de wet betalen. En som
mige leveren wellicht aan fabrieken
die op hun beurt weer aan Zara leve
ren, om zo controles te ontlopen. Er is
veel verbeterd, de laatste jaren, maar
er is nog werk te doen. Ik raad werkne
mers aan contact op te nemen met lo
kale bonden." Ilham zou dat graag
door Rik Coverde
