66 Zonder etensbak
geen eten. Zonder
schoenen gingen je
voeten stuk, stierf
je door infectie
Dankzij haar onwaarschijnlijke overlevingsdrang doorstond
Kitty Hart-Moxon twee jaar de hel van Auschwitz. Discovery
zendt haar indrukwekkende verhaal zonder reclame uit.
Ze was 16 jaar toen de inmid
dels 89-jarige Kitty Hart-
Moxon met haar moeder in
Auschwitz aankwam, nadat
ze in Duitsland waren gear
resteerd met valse persoons
bewijzen. Ze was toen pre
cies even oud als Natalia en Lydia, de twee
Britse tieners die ze in de documentaire
One day in Auschwitz rondleidt door het
voormalige vernietigingskamp.
De gemiddelde overlevingstijd in Ausch
witz was drie maanden. Kitty hield het er
twee jaar vol dankzij haar sterke overle-
vingstactiek. Je moest denken als een dier,
vertelt ze de meisjes. Dus, regel een: blijf
uit de buurt van de 'roofdieren'. Zorg er
ook altijd voor dat je schoenen en een
etensbak hebt. Want: „Zonder etensbak
geen eten en zonder schoenen gingen je
voeten stuk en stierf je door een infectie."
De Pools-Engelse is een van de weinige
mensen die de verschrikkingen van Ausch
witz - waar meer dan een miljoen mensen
in de gaskamers, door ondervoeding of
door dwangarbeid om het leven kwamen -
kunnen navertellen. En hoe. Want on
danks haar hoge leeftijd is met het geheu
gen van Hart-Moxon niets mis. Ze herin
nert zich nog precies wat ze zag toen ze
aankwam: „Spookachtige figuren in gerafel
de kleren die tegen elkaar schreeuwden in
allerlei talen. Mijn God, worden wij ook
zo, dacht ik."
Ze wandelt met de meisjes langs de hou
ten barakken. Vertelt hoe de mensen de bit
tere kou weerstonden door als pinguïns bij
elkaar te gaan staan. Hoe ze met acht perso
nen een deken moesten delen. En hoe zij
te werk werd gesteld in de latrines; een van
de goorste klusjes in het kamp, maar tegelij
kertijd een van de meest gewilde. Ze zat er
tot aan haar ellebogen in de menselijke uit
werpselen, maar ze was tenminste binnen
en de kampbewakers waagden zich niet op
die stinkende plek.
Haar verhaal komt binnen bij de tieners.
„Als dat nummer op je arm werd geta
toeëerd, verdween de naam die je ouders je
hadden gegeven. Je identiteit was weg",
weet Natalia. „Het is on
gelooflijk hoe ze dit
heeft overleefd", zegt Ly
dia. „Overal was er wel
iets wat haar dood pro
beerde te maken."
De details die Hart-
Moxon tijdens haar rond
leiding vertelt, sluiten
mooi aan op de onbevan
gen vraagstelling van de
tieners. Wat gebeurde er
's ochtends? „Je werd
wakker van het gefluit
en geschreeuw en je
werd naar buiten gejaagd." Ze wijst op een
grasveld tussen de barakken. „Waar nu
gras is, was toen modder. Logisch. Als je
een grasspriet vond, at je die op."
In haar tweede jaar in Auschwitz moest
Kitty kleding sorteren in de Kanada-barak.
Deze lag pal naast de gaskamers en crema
toria, zodat ze van nabij de grootschalige
uitroeiing van mensen meemaakte. Dood
kalm vertelt ze hoe ze de mensen in de gas
kamers hoorde gillen en hoe het na twin
tig minuten stil werd.
In november 1944 werden Kitty en haar
moeder geëvacueerd uit Auschwitz. Ze
overleefden daarna - tot
de bevrijding - nog zes
kampen en meerdere do
denmarsen. Ze waren de
enige overlevenden van
het gezin. Vader werd
vermoord, Kitty's broer
liet het leven tijdens de
strijd om Stalingrad. Der
tig andere familieleden
stierven tijdens de Joden
vervolging.
Na de bevrijding verhuis
den moeder en dochter
naar het Britse Birming
ham, waar ze door een oom en tante in
huis werden genomen. Haar oom begroet
te Kitty met de woorden 'in dit huis spreek
je niet over wat er met je is gebeurd'.
Ook haar eerste echtgenoot, wiens ouders
en broer in de jaren '40-'45 stierven, wilde
niet over de oorlog praten. Dit soort erva
ringen sterkten haar in haar overtuiging
dat ze de herinneringen aan de verschrik
kingen juist levend moest houden. Opmer
kelijke genoeg werd ze hierin door haar
tweede echtgenoot, die geen enkele con
nectie had met de Holocaust, juist ge
steund. Kitty Hart-Moxon spreekt tegen
woordig regelmatig op scholen en universi
teiten door heel Europa. Ook schreef ze
twee boeken over haar oorlogservaringen.
One day in Auschwitz is gemaakt in samen
werking met de USC Shoah Foundation,
die werd opgericht door de vermaarde re
gisseur Steven Spielberg. De film wordt uit
gezonden in het kader van de zeventigste
verjaardag van de bevrijding van Ausch
witz (27 januari 1945).
Discovery gaat respectvol om met het on
derwerp. De opgewonden toon die vaak te
horen is, ontbreekt. De voice-over is juist
kalm en bedachtzaam. Maar het mooiste is
wel dat de film, die in 220 landen tegelijker
tijd in première gaat, zonder reclameonder
breking wordt uitgezonden. En dat is
uniek voor een commerciële zender.
Kitty Hart-Moxon
(89) was 16 toen ze
in Auschwitz kwam.
Net zo oud als Natalia
en Lydia nu, de twee
Britse tieners met wie
ze het kamp bezoekt,
foto's Steve Purcell
door Rivka Croenier
One day in Auschwitz. Zondag 25 januari op
Discovery, 22.00 uur.
reageren?
media@depersdienst.nl
Kitty Hart-Moxon