Jeffry Pondaag heeft zich vastgebeten in de
rechten van slachtoffers van oorlogsgeweld in
voormalig Nederlands-Indië. Zolang Nederland
geen algemene excuses maakt voor het leed in
de voormalige kolonie, vecht hij door.
10 SPECTRUM
schadevergoeding
66
m
Stel je de aanslag op de re
dactie van Charlie Hebdo
in Parijs voor. Dat de
kinderen van de slacht
offers daar ook waren en
dus met eigen ogen heb
ben gezien hoe hun va
ders zijn vermoord, vertelt Jeffry Pon-
daag. Dat is wat vijf Indonesische jon
gens volgens hem hebben meege
maakt in t947. Zij hebben gezien hoe
Nederlandse militairen onder com
mando van kapitein Raymond Wester
ling hun vaders executeerden op
Zuid-Sulawesi. De 'zuiveringsacties'
moesten het verzet breken tegen de
kolonisator. Naar schatting duizenden
mannen werden gedood. Gewone bur
gers, zonder proces.
Pondaag staat de inmiddels bejaarde
mannen, die excuses eisen van de Ne
derlandse Staat, bij. Een unieke rechts
zaak. Komende woensdag volgt de uit
spraak. Ze gaan winnen en, net zoals
echtgenotes van andere doodgescho
ten mannen eerder, excuses en een
schadevergoeding van Nederland krij
gen. Daarvan is Pondaag overtuigd.
„Waarom zouden weduwen wel en
kinderen geen recht hebben op scha
devergoeding en excuses? De wedu
wen hebben hun man moeten mis
sen, de kinderen hun vader."
Jeffry Pondaag (62) is geen jurist, hij
werkt in een cementfabriek. Hij is een
bijter, een vechter. Al 45 jaar woont
hij in Heemskerk, is getrouwd met
een blonde vrouw uit Ooststelling
werf en rookt shag. Maar hij heeft een
Indonesisch paspoort, geen Neder
lands. En daar is hij trots op.
Pondaag zit op een wit lederen hoek
bank in zijn modern ingerichte woon
kamer in een rijtjeshuis. Hij zoekt de
confrontatie. Dat is opvallend, want
hij wil niets weten van soedah, van
'laat maar zitten', waarmee de mees
ten van zijn landgenoten opkomende
conflicten in der minne schikken.
„Als kind was ik niet zo direct. Jullie
hebben mij zo gemaakt", stelt hij. Met
'jullie' bedoelt hij Nederland en de Ne
derlanders.
Praten met Pondaag is niet altijd even
makkelijk. Hij springt vaak van de
hak op de tak, is soms lang van stof,
heeft zijn stokpaardjes. Maar zijn ver-
wondering en woede zijn oprecht.
„Hij is er dag en nacht mee bezig. Hij
kan niet tegen onrecht", zegt zijn
vrouw Ciska. Pondaag laat op zijn tele
foon een foto zien van mevrouw Ra-
misi, een van de weduwen op
Zuid-Sulawesi die 20.000 euro schade
vergoeding hebben gekregen, mede
dankzij Pondaag. De bejaarde vrouw
staat voor haar houten huisje dat tim
mermannen aan het opknappen zijn.
„Dit is toch geweldig? Daar doen we
het voor."
Pondaag is woedend over de manier
waarop Nederland met Indonesië is
omgegaan. Over de Nederlandse oor
logsmisdaden tijdens de onafhanke
lijkheidsoorlog, een burgeroorlog.
Kom bij hem niet aan met termen als
'excessen' of'politionele acties'. Hij is
woedend over het niet erkennen van
een onafhankelijk Indonesië in 1945,
over de 4,5 miljard gulden aan schade
vergoeding die de Indonesiërs aan Ne
derland moesten betalen bij de soeve
reiniteitsoverdracht in 1949. „Maar ik
kom ook op voor Nederlanders, voor
hen die weigerden als dienstplichtige
naar Indonesië te gaan. Die moesten
jaren de gevangenis in. Sommigen
hebben lange tijd ondergedoken geze
ten. Na 2945."
Hij windt zich vooral op over de ma
nier waarop Nederland nu, zeventig
jaar later, nog steeds met dit verleden
omgaat. Door er niet te veel woorden
aan vuil te maken, door het zelfs weg
te stoppen. „Arrogant", vindt Pon
daag. Verzwijgen, maar soms toch ook
verheerlijken. Want waarom is de Am
sterdamse Coentunnel vernoemd
naar de VOC-gouverneur-generaal
Jan Pieterszoon Coen die in 1621 dui
zenden inwoners van de Indonesische
Banda-eilanden liet vermoorden, om
dat ze handel dreven met de Engel
sen? En waarom heeft de Gouden
Koets nog steeds een paneel met Java
nen? Dat is volgens Pondaag verheer
lijking van het koloniale verleden. En
dat in een land dat anderen graag de
les leest over mensenrechten. 'Belletje
blink, kontje stink', zei zijn Indonesi
sche tante vaak. Nederland houdt de
De kwestie
was
verjaard,
maar
Pondaag was
vasthoudend
en bleef
doorzeuren
schone schijn op, bedoelde ze daar
mee.
Al deze kwesties heeft Pondaag me
nigmaal per brief, e-mail of in per
soonlijke gesprekken aangekaart bij
de verantwoordelijke personen en in
stanties. Tevergeefs. Hij laat ter illus
tratie een brief zien van historicus
Cees Fasseur, in 1969 samensteller
van de Excessennota waarin misdra
gingen van Nederlandse militairen in
Indië zijn verzameld. Pondaag had Fas
seur in 2009 gevraagd nog eens dieper
in te gaan op die nota. 'Ik heb er geen
behoefte aan deze oude zaak weer op
te ratelen. Je moet ergens een streep
onder zetten', schreef de historicus te
rug. „Dan voel ik me echt weer even
als een domme inlander weggezet.
Misschien ben ik daar extra gevoelig
voor, dat zou kunnen." Maar hij er
vaart dit elke keer, als hij een afwij
zing krijgt of als hij een politicus te
vergeefs aanspreekt.
De boosheid ontwikkelt zich vanaf
2969, als hij met zijn moeder en broer
verhuist van Jakarta naar Nederland.
Moeder wil terug naar haar familie,
nadat ze is gescheiden van Pondaags
vader. Die is Indonesiër, zijn moeder
Nederlandse. De jonge Jeffry, een
r6-jarige puber, wil niet mee, maar hij
moet. Sneeuw, blanke mensen, ste
nen huizen in rijtjes; de jongen voelt
zich in Noord-Holland als Alice in
Wonderland. 'Wat kom jij hier doen?
Wanneer ga je weer naar je eigen
land?', vragen ze in Heemskerk. „Als
jullie niet daar waren geweest, was ik
nu niet hier", bijt hij van zich af. Hij
snapt die Hollanders niet. Waarom
zien ze Indonesiërs als terroristen, ter
wijl ze volgens hem voor hun vrijheid
hebben gevochten tegen kolonisator
Nederland. Zoals de Nederlanders eer
der tegen de Duitsers hebben gevoch
ten.
Als hij ouder is, zal hij teruggaan,
neemt hij zich voor. Maar hij krijgt na
een technische opleiding een baan bij
Hoogovens, ontmoet zijn Ciska en
krijgt twee dochters. Voor hij het
door heeft, is hij stevig verankerd in
Nederland. Zijn woede blijft, zonder
dat hij er iets mee bereikt.
De ommekeer komt in 1995, vooraf
gaand aan het staatsbezoek van konin-
Ü1
MË
aWw
3ÉÉ
¥M
gin Beatrix aan Indonesië. RTL 4
zendt een documentaire uit over de
massamoord in het dorp Rawagede
op West-Java waar Nederlandse mili
tairen in 2947 tussen de 250 en 400
mannen vermoordden, toen ze een
onafhankelijkheidsstrijder niet kon
den vinden. Langzaam begint het bal
Indonesische
vechtjas
door Niek Opten
Liesbeth Zegveld,
advocaat
{SS
f
