Verveling
en verhalen
DIZZIE 17
Theo Raats heeft net afscheid genomen als
stadsdichter van Middelburg. Hij geeft nu
een selectie van zijn 'stadsgedichten' uit.
Opvang Belgische vluchtelingen op Walcheren
Het relaas van Solle
Het is een vast ritueel. Iede
re stadsdichter van Middel
burg krijgt aan het eind
van zijn tweejarige zit
tingsperiode een bedrag
om een aantal gedichten voor het nage
slacht veilig te stellen. Dat kan in een
boekje. „Maar ja", zegt Theo Raats (68),
„een boekje is ook maar een boekje."
Daarom koos hij voor een uitgave in de
vorm van een bureaustandaard. Het
idee kwam van fotograaf Willem Rade
maker, die ook daadwerkelijk de foto's
voor de poëzie-uitgave leverde.
Raats was in 2013 en 2014 de zesde stads
dichter van Middelburg. Karei Leeftink
volgde hem per 1 januari op.
Je mag de stadsdichter volgens Raats
zien als een soort hofnar. Hij legt uit:
„Hofnars konden goed met tekst om
gaan, en ze hadden veel verstand van po
litiek. De stadsdichter van nu zit in een
vergelijkbare positie. De gemeenteraad
ziet de dichter als een middel om toeris
ten te lokken. Maar je bent natuurlijk
meer. Ik ben wel een dichter die op een
milde manier kijkt. Mijn moeder zat in
de gemeenteraad van 's-Heerenhoek.
Door haar weet ik hoe moeilijk het is
Stadstuin
om politiek te bedrijven en hoe makke
lijk het is om af te branden."
De net gestopte stadsdichter krijgt - net
als zijn voorgangers - nog een tegel op
het Koorkerkplein in Middelburg. De re
gel die erin wordt gegraveerd, heeft hij
al klaar:
Ontdaan van elk vals licht
krijgt alles een eigen gezicht
Misschien komt er ook nog een gedicht
op een gevel in de Verwerij straat. Een fo
to van het huis staat op de eerste pagina
van de bureaustandaard. Alsof het ge
dicht al op de gevel is geschreven.
Vanachter onze tuinmuur hoorden wij
hun stemmen, hun haperende adem.
Hoe zij elkaar vervloekten en zich in elkaar
vervlochten en vervolgens luidkeels vochten.
Het moet haast liefde zijn geweest.
Gegrepen door de schimmigheid,
de valsheid van hun toon, hun onschuld
en geslepen leugens volgden wij
hun rafelig geschreeuw.
Toen hoorden wij het breken van iets.
Iets kleins, iets ijls, iets onvervangbaar moois
Terneuzen is voor mij, ik be
ken het eerlijk, altijd de
stad aan de overkant geble
ven, een silhouet aan de andere
zijde van de Westerschelde. Ter-
neuzen is ook de stad
van mijn favoriete oma,
Maria Margaretha Marsil-
je, daar geboren in 1902,
dochter van Jannis Mar-
silje, slager, kleindochter
van een andere Jannis
Marsilje, eveneens sla
ger. Zelf was ze vooral
van het bakken. Als een
boterkoek een uur oud
was, vond ze die niet
meer vers genoeg. Hoog
tijd voor een nieuwe, en
dat vond ik altijd een pri
ma idee. Terneuzen is
verder de stad van Een
winterreis (1961), het eer
ste en meteen het beste
boek van Willem Brak
man (1922-2008).
Het is een roman die
blijkbaar genealogische
neigingen aanwakkert. Een fami
liekroniek speelt er dan ook een
belangrijke rol in. Geschiedenis van
de familie Akijn heet die in de ro
man, in werkelijkheid Geschiede
nis van de familie Brakman, weet
Gerrit Jan Kleinrensink te mel
den, Brakmanspecialist bij uit
stek. Brakman is niet in Zeeland
geboren, zijn beide ouders kwa
men er wel vandaan, vertelde hij
in een essay 'Zeeland bestaat
niet'. De reizen erheen waren 'het
grote gebeuren' van zijn jeugd,
het was vooral het land van verve
ling en verhalen. Veel later, in fei
te in de zomer, keerde hij terug
en zo ontstond Een winterreis.
Terug naar Terneuzen, terug naar
de Donze-visserstraat. Terneuzen
komt zelden voor in de literatuur,
des te meer aandacht verdient de
ze roman. 'Al was hij nu dichtbij,
het was alsof Akijn het stadje pas
goed kon zien toen de motor van
de provinciale boot opeens langza
mer, minder luidruchtig begon te
draaien.' Dezelfde boot waarmee,
na een lange reis, Dordrecht,
Goes, Hoedekenskerke, mijn oma
soms naar haar geboorteplaats
ging. Brakmans familie was niet
bijster over Een winterreis te spre
ken. In 1994 kwam de schrijver,
op een basis van een Aanvulling
op de geschiedenis van de familie
Brakman, met de roman Late veref
fening, een soort eerherstel voor
zijn vader. Helaas werd het goed-
makertje niet zo'n goed boek, een
beetje als boterkoek van de vorige
dag.
Maar Een winterreis zet mij er toe
aan ook eens te gaan kijken in de
stad van mijn voorgeslacht, het sil
houet van flats en fabrieken reali
teit te laten worden.
VRIJDAG 23 JANUARI 2015
JANUARINUMMER VAN DE WETE
In het januarinummer van het tijdschrift
De We te van de Heemkundige Kring Wal
cheren schrijft archivaris Leo Hollestelle
over de opvang van Belgische vluchtelin
gen in de jaren 1914-1915. Vooral de
Duitse belegering van Antwerpen eind
september-begin oktober 1914 bracht
een massale vluchtelingenstroom naar
Zeeland op gang. Ruim 650.000 Belgen -
burgers en militairen - kwamen de
Zeeuwse grens over. In allerijl werden ve
len vanuit Zeeuws-Vlaanderen naar Beve
land en Walcheren getransporteerd. Hol
lestelle vertelt over de opvang, de onder
steuning, de voedselvoorziening, de dag
besteding en de terugkeer.
ROMAN ANDREAS OOSTHOEK
Andreas Oosthoek, oud-hoofdredacteur
van de PZC, schreef in 1974 Het relaas van
Solle over een eigengereide boerenzoon
en een jongen van rijke huize. Het manu
script lag veertig jaar op zolder en zal vol
gende maand bij Uitgeverij Cossee ver
schijnen. Lees fragmenten uit hoofdstuk
6 en 7 opwww.pzc.nl/zeelandgeboekt.
Andreas Oosthoek
Het relaas van So e
VUVUUUliUUUUtfVtfililViiUUt
Een stad die oogt als een gedicht
Stadsgedichten 2013 en 2014
Een stad die oogt als een gedicht
Stadsgedichten 2013 en 2014
Theo Raats: gedichten
Willem Rademaker: fotografie
Oplage 200 stuks
Prijs 5 euro
Theo Raats, de net afgezwaaide stadsdichter van Middelburg, foto Lex de Meester
Afscheid van een hofnar
door Jan van Damme
Willem Brakman
Een winterreis
Salamander
Een winterreis (1961)
Willem Brakman
(1922-2008)
Tussen 1961 en
2004 publiceerde
Willem Brakman
51 romans,
verhalenbundels,
novellen en een
enkel essay.
ZEEUWSE SCHRIJVERS
door Mario Molegraaf
