Hoge Markt
was vroeger
speelterrein
Nieuwe raadkaart
De Hellenburg, van kasteel tot picknickplaats
BUITEN 7
De mannen met fietsen op het pleintje heb
ben plaatsgemaakt voor geparkeerde auto's,
maar verder ziet de Ho(o)ge Markt in Scher-
penisse er nu nog zo uit als ongeveer een
eeuw geleden. Zo'n vijftig mensen stuur
den het juiste antwoord in. Veel van hen
noemen het oude gemeentehuis uit 1594
met het torentje; sommigen ook het Kloven-
iersgilde dat er nog steeds een kamer heeft
en er jaarlijks feest viert, schaakclub Denk
en Zet die op de zolder zit en het feit dat de
bibliotheek een aantal jaren in het pand ge
vestigd was. Nu hoort het oude stadhuis bij
restaurant Vis aan de Markt, vroeger ho
tel-restaurant De Gouden Leeuw, links op
de foto.
Piet en Ria Moerland-van Gorsel uit Scher-
penisse zijn getrouwd in dit gemeentehuis
en stuurden een trouwfoto van deze plek
mee. „Op 30 juni 1971 zijn wij als laatste
bruidspaar van de gemeente Scherpenisse
getrouwd in dit gemeentehuis. Op 1 juli
1971 werden de zeven gemeenten op het ei
land tot de gemeente Tholen samenge
voegd."
In het pand rechtvoor was vroeger de kap
perszaak van Jaap van de Reest, schrijft J.
Suurland uit Krabbendijke, tot 1964 wo
nend in Scherpenisse. „En in het huis er
naast woonde onderwijzer Versteijnen."
Meer inzenders noemen de onderwijzer/
hoof van de school en de kapper. Zoals P.M
Walraven uit Middelburg: „Ruim 42 jaar
kwam ik voor mijn werk bij kapsalon Van
de Reest." 'Jap de Kapper', werd hij ook ge
noemd, schrijf onder anderen Leny Klippel
uit Stavenisse, opgegroeid in Scherpenisse.
„De Hoge Markt was vroeger het speelter
rein van de kinderen uit het dorp. Ik heb er
zelf nog veel geknikkerd, touwtje gespron
gen enzovoort. Tegenwoordig staan er altijd
auto's geparkeerd, dus geen plaats meer om
te spelen."
Winnaars van de waardebonnen: Piet en Ria
Moerland-van Gorsel, Scherpenisse; Leny Klip-
pel, Stavenisse en P.M. Walraven, Middelburg.
Wie iets ten westen van Baarland
vanaf de Hellenburgstraat naar
het noorden kijkt, ziet imposante
bakstenen muurresten liggen. Het zijn de
opgemetselde funderingen van het laatmid
deleeuwse kasteel Hellenburg. Dit was een
rechthoekige omgrachte burcht, een kas
teeltype dat in de periode 1275-1550 vaak
voorkwam. De hoofdburcht had zijden van
ongeveer 40 x 30 meter en was voorzien
van in totaal negen ronde en vierkante to
rens.
De restanten van het kasteel kwamen tij
dens een herverkaveling in de jaren vijftig
van de vorige eeuw te voorschijn. In 1958
zijn de fundamenten opgegraven door de
toenmalige Rijksdienst voor het Oudheid
kundig Bodemonderzoek (ROB), onder lei
ding van J.G.N. Renaud. Waar de naam Hel
lenburg vandaan komt, is niet bekend. Hel
le is waarschijnlijk een oude waternaam.
Hellenburg betekent dan burcht aan of bij
de Helle. Het kasteel was in bezit van de fa
milie Van Renesse. Hendrik van Renesse
verkreeg in 1312 van de Hollandse graaf een
aantal goederen in leen, onder meer Baar
land. Hij geldt als stamvader van de heren
van de Hellenburg. Vermoedelijk begon
zijn zoon Jan, die was gehuwd met Alyt
van Lichtenberch, met de bouw van het
kasteel. Na zijn dood in 1348 volgde hun
oudste zoon Jan hem op. Na diens overlij
den trad een zoon Jan, geboren rond 1374,
in zijn voetsporen. Vermoedelijk liet diens
oudste zoon Frederik het kasteel rond 1450
verder verfraaien. Na zijn overlijden in
1452 bleef zijn weduwe Elisabeth van Cruy-
ningen op de Hellenburg achter tot haar
dood in 1476. De laatste heer van Hellen
burg was hun zoon Jan, die in 1512 stierf.
Uit een bron in 1714 blijkt dat het geslacht
Van Renesse er toen geen eigendom meer
bezat. De hoofdburcht heeft zeker drie
bouwperioden gehad. Na 1312 begon men
met de bouw van een zware vierkante
woontoren, een zogenaamde donjon, met
muren van twee meter dik en 11 meter
lang. In de tweede bouwperiode kwam de
donjon binnen de nieuwe ommuring te lig
gen en kreeg het gebouw drie ronde torens
aan de oostzijde, twee vierkante torens aan
de noordzijde en twee vierkante torens aan
de zuidzijde. Bij de verbouwing van 1450
voegde men de vierkante hoektorens aan
de westzijde toe, en de daartussen gelegen
buitenmuur. Hiermee kreeg de Hellenburg
zijn statige uiterlijk. Het kasteel ging waar
schijnlijk ten onder tijdens een stormvloed
in 1477 en is daarna niet meer opgebouwd.
In de zeventiende eeuw was er blijkens en
kele tekeningen nog maar een ruïne van
overgebleven. Deze is in de achttiende
eeuw afgebroken. Ten noorden van de
hoofdburcht lag een voorburcht, die dien
de als woonplaats of boerenbedrijf. Uit het
onderzoek bleek dat deze plek zwaar was
verstoord; er werden maar enkele verspreid
liggende funderingsresten aangetroffen.
Een brug zorgde voor een verbinding tus
sen de hoofd- en voorburcht. Enkele brug-
palen en een bruggenhoofd zijn tijdens de
opgraving teruggevonden. De funderingen
van de Hellenburg bevinden zich nog al
tijd ondergronds. Die van de hoofdburcht
zijn geconserveerd en in het begin van de
jaren zeventig bovengronds een stukje op
gemetseld. De gracht is ook gerecon
strueerd. Het omliggende terrein is aange
plant en voorzien van een wandelpad en
picknickplaats. Het terrein is in beheer van
Stichting Het Zeeuwse Landschap.
Hans Jongepier
adviseur archeologie
Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland
WOENSDAG 21 JANUARI 2015
gemoedelijk
SCHERPENISSE, HOOGE MARKT
De Hooge Markt, begin negentiende eeuw.
Een nieuwe opgave uit
de collectie kaarten en
foto's van Hans Linden-
bergh. Onze vraag: waar
is deze foto genomen?
We zijn benieuwd naar
de locatie en lezen
graag anekdotes of ver
halen over deze plek.
Stuur uw oplossing naar:
redactie@pzc.nl
of postbus 5046,
4380 KA Vlissingen.
Drie inzenders van goe
de antwoorden ontvan
gen een waardebon.
