32 ZEELAND
DOCUMENTAIRE OVER ZEEUWEN IN BRAZILIË
In Espirito Santo klinkt
oud-Zeeuws, dat daar
gebracht is door
Zeeuwen die in Brazilië
hun geluk zochten.
Arjan van Westen en
Monique Schoutsen
volgden de sporen van
de Braziliaanse Koorts.
Arjan van Westen en Monique
Schoutsen hebben de even
dramatische als fascinerende
geschiedenis van de Zeeuwse
Brazilianen vastgelegd, die
vanaf 1858 tot 1862 naar de West vertrok
ken. Nazaten van de landverhuizers leven
nog steeds in de heuvels van Espirito San
to.
Een levenswerk is misschien een groot
woord, maar Van Westen en Schoutsen
hebben met overgave de emigratie van de
700 Zeeuwen naar Brazilië in beeld ge
bracht. Ze volgden de afgelopen jaren
nauwgezet de tocht van de Zeeuwen naar
een nieuwe toekomst.
De moedige Zeeuwen vertrokken met
vrouw en kind uit het arme Land van Cad-
zand, Schouwen-Duiveland en Zuid-Beve
land. Het werden de Braziliaanse koortsen
genoemd. Van Westen: „Ze werden voor
die landverhuizingen geronseld door 'vage
types' en de belofte eigen grond te krij
gen, vast werk, goede vooruitzichten en
een toekomst voor hun kinderen. Maar
wat ze voorgespiegeld kregen, werd niet
bewaarheid. Ze stevenden af op een bik
kelhard bestaan, ver weg van alles wat
maar een beetje vertrouwd was. Het werd
een vergeten emigratie van een volk dat al
leengelaten werd."
Arjan van Westen, voormalige journalist
van de PZC, maar nu freelancer en filmma
ker, legt uit: „Ze vertrokken naar Brazilië,
maar ze wisten waarschijnlijk helemaal
niet waar dat lag. Ze moesten genoegen
nemen met hutten, gemaakt van boom
stammen met een dak van palmbladeren.
Ze werden weer hardwerkende landarbei
ders, die weinig te verteren hadden. Trou
wens, de reis er naar toe was al loodzwaar.
Veel kwamen om."
Van Westen en zijn vrouw Monique
Schoutsen vertrokken drie jaar geleden
voor een reis naar Brazilië op zoek naar
Ton Roos en Margje Eshuis, een zendings
echtpaar dat in het Braziliaanse Espirito
Santo was terechtgekomen.
Het echtpaar had het boek 'Op een dag
Als we in het Hollands
gingen vertellen,
werden we geslagen
zullen ze ons vinden', geschreven. Van
Westen en Schoutsen lazen het en von
den het een prachtig document dat in
zicht gaf in de trek van Zeeuwen naar de
West.
Ze regelden een ontmoeting met het zen
dingsechtpaar, dat 'wonderwel gemakke
lijk lukte' en vanaf dat moment wisten ze
zeker dat ze het Zeeuws dialect in de tro
pen én de Zeeuwse geschiedenis in beeld
en geluid wilden opzoeken en koesteren.
Ze zetten een crowdfunding op en verza
melden 20.000 euro.
In maart 2014 vertrokken ze weer naar Bra
zilië voor drie weken en werkten dag en
nacht aan opnames te maken. „We heb
ben veel nazaten van de Zeeuwse emigran
ten ontmoet. Ik ben opgegroeid op Tholen
en kon mijn interviews gewoon in het Ne
derlands houden en sprak dan met een
Zeeuwse tongval. Dan begrepen we el
kaar. Het is ongeloof bijzonder om namen
te horen als Boone, Lauret, Heule, Van
Schaffel, Smoor, Louwers en Den Hollan
der. Zeeuwse klanken en namen op het
land van Espirito Santo", zegt Van Wes
ten.
De eerste beelden van de documentare
spraken zo aan dat de programmaraad van
DutchCulture besloot het project te onder
steunen uit het zogenoemde Gedeeld Cul-
Braziliaanse koorts laat
Nazaten van families Boone en Lauret uit Alto Jatibocas. In hun jeugd konden ze alleen maar 'Ollands' praten, wat op school op hardhandige wijze werd afgeleerd.
Stills uit de documentaire van Arjan van Westen en Monique Schoutsen, Braziliaanse Koorts.
door Edith Ramakers
Quote uit de documentaire
