hield ik me de dag ervoor rustig
GEZOND 19
Hersengym voor
behoud spierkracht
Patiënt draagt te
vaak een roze bril
Geen uitzaaiing
tumor door biopt
hoort echter wel spontaan te her
stellen. Uit onderzoek blijkt dat
bij de meeste mensen na een paar
maanden aanzienlijke verbete
ring optreedt, maar ongeveer een
derde van de patiënten herstelt
niet en blijft aanhoudend moe."
En juist voor die aanhoudende,
ernstige vermoeidheid is geen me
dische verklaring. Ook is er nau
welijks verschil tussen de soorten
kanker en het optreden van ver
moeidheid. Leeftijd speelt hierin
eveneens geen rol. Extreme ver
moeidheid heeft vaak grote gevol
gen, omdat het functioneren aan
zienlijk kan worden belemmerd.
Mensen zijn soms niet meer in
staat om buitenshuis of in de huis
houding te werken.
Knoop: „Het is niet even op de
tanden bijten, flink zijn en weer
doorgaan. Mensen komen in een
vicieuze cirkel terecht. Omdat ze
moe zijn, gaan ze meer rusten
waardoor hun slaap-waakpatroon
verstoord raakt. Of ze willen heel
flink zijn en gaan zichzelf force
ren met alle gevolgen van dien.
Ook is er soms angst voor terug
keer van de kanker die iemand
volledig in beslag kan nemen en
kan uitputten."
Zo zijn er meerdere factoren die
de vermoeidheid kunnen beïn
vloeden. Om op een andere ma
nier met die vermoeidheid om te
gaan en het herstel te bevorderen
is er een gedragstherapie ontwik
keld, die per individu bekijkt wel-
Het is niet
even op
de tanden
bijten, flink zijn
en weer doorgaan
„Het is alweer 23 jaar geleden dat
er bij mij een non-Hodgkinlym-
foom in mijn wervelkolom werd
geconstateerd. Dat konden ze des
tijds niet helemaal verwijderen,
dus kreeg ik 6 chemokuren en 35
bestralingen, waarvoor ik iedere
dag van Gorcum naar Rotterdam
moest reizen. Dat beheerste toen
mijn hele leven.
Na al die behandelingen, een half
jaar later, dacht ik: nu is het klaar.
Nu kan alles weer worden zoals
het vroeger was. Maar dat bleek
niet zo te zijn. Ik kreeg onder
meer last van een rare vermoeid
heid die niets met inspanning te
maken had. 's Morgens werd ik
moe wakker of ik werd door ver
moeidheid overvallen.
Ik heb toen een cursus gevolgd
om met die vermoeidheid om te
gaan. De belangrijkste les die ik
daaruit heb geleerd is dat je moet
luisteren naar je lichaam. Niet for
ceren. Als ik les moest geven,
hield ik me de dag daarvoor heel
rustig om energie op te bouwen.
Na al die jaren is er nog steeds die
vermoeidheid, het heeft invloed
op mijn dagelijks leven maar niet
langer negatief. Wat ik overigens
wel vreemd vind, is dat de oor
zaak van vermoeidheid na kanker
nog steeds niet is gevonden. Het
is onverklaarbaar en niet tegen te
houden.
Maar ik heb ermee leren leven,
het ligt tenslotte aan je instelling
hoe je ermee omgaat. Ik leef nu
volgens de stelling: ik doe alleen
nog dingen die leuk genoeg zijn
om er moe van te worden."
ke factoren een rol spelen in zijn
of haar vermoeidheid.
„Herstel van de vermoeidheid
blijkt dan mogelijk", vertelt
Knoop. „Meer dan de helft van de
mensen die zo'n therapie gevolgd
hebben voor vermoeidheid na
kanker, is niet langer ernstig
moe."
Niet iedere vermoeide ex-kanker-
patiënten knapt dus op. Maar het
voorkomen dat mensen zo moe
worden, daar is nog nauwelijks
onderzoek naar gedaan. Daarom
is het volgens Knoop belangrijk
dat kankerpatiënten in een vroeg
stadium, tijdens of na de behande
ling, informatie krijgen en dat ze
er goede hulp voor krijgen als de
vermoeidheid aanhoudt. „Oncolo
gen en verpleegkundigen erken
nen het probleem, maar vaak
wordt de vermoeidheid in een
laat stadium onderkend en dan
komen patiënten pas na jaren bij
ons terecht. Ten aanzien van de
aanpak van vermoeidheid valt er
dus nog een hoop te winnen."
Inmiddels heeft het NKCV naast
de reguliere cognitieve gedrags
therapie met steun van Pink Rib
bon ook een internettherapie 'Op
weg naar herstel' ontwikkeld
voor vrouwen met borstkanker
die lijden aan ernstige vermoeid
heid. Vanuit huis zo'n therapie
met meerdere sessies volgen is
minder belastend. In ieder geval
is het volgens Vonk voor iedere
kankerpatiënt raadzaam om bij
aanhoudende vermoeidheid aan
de bel te trekken: „Wanneer na
drie tot zes maanden na de behan
deling voor kanker de vermoeid
heidsklachten aanblijven, wordt
het tijd met de specialist of huis
arts hierover in gesprek te gaan."
DINSDAG 20 JANUARI 2015
Gips? Beweging visualiseren helpt.
Wie na een ongeval in het gips be
landt, doet er goed aan zijn hersenen
te gebruiken. Door jezelf regelmatig
zo levendig mogelijk voor te stellen
dat je de arm, het been, de pols (of
wat er dan ook in het gips is gezet) ac
tief gebruikt, kun je het verlies aan
spierkracht dat optreedt tijdens de pe
riode in het gips enigszins beperken.
Amerikaanse onderzoekers lieten bij
29 vrijwilligers een hand en pols gedu
rende vier weken in het gips zetten.
Veertien van hen moesten dagelijks
'hersengymnastiek' doen. Hierbij stel
den zij zich voor dat ze de gegipste
pols gedurende enkele seconden met
maximale kracht zouden buigen. Na
dat het gips na vier weken was verwij
derd, werd bij alle deelnemers de (res
terende) spierkracht van de pols ge
meten. Bij degene die geen hersen
gymnastiek hadden gedaan, was de
kracht van de pols met gemiddeld 50
procent afgenomen, bij de proefperso
nen die wel hersengymnastiek had
den gedaan met slechts 25 procent.
Bron: Journal of Neurophysiology
De gemiddelde patiënt is een rasopti
mist, zo blijkt uit Australisch onder
zoek. De meerderheid van patiënten
overschat doorgaans de positieve as
pecten van een test, van een scree
ning of van een medische behande
ling. De kans dat de test, de screening
of de medische ingreep (ook) negatie
ve gevolgen zal kunnen hebben,
wordt door een meerderheid van de
patiënten juist onderschat, conclude
ren de Australiërs uit diverse studies.
Slechts bij enkele ingrepen en testen
(beter zien na een staaroperatie, de
nauwkeurigheid van een uitstrijkje
voor baarmoederhalskanker, de nood
zaak van een bril na een staaropera
tie, de kans op een miskraam na een
vruchtwaterpunctie) maakte een
meerderheid van de patiënten een rea
listische inschatting van de kans op
positieve of negatieve gevolgen.
Volgens de onderzoekers draagt deze
'roze bril' van de patiënt bij aan de
vraag tot 'steeds meer' in de gezond
heidszorg. De onderzoekers roepen
de artsen op patiënten beter voor te
lichten over zowel mogelijke voorde
len als mogelijke nadelen van medi
sche tests en ingrepen.
Bron: JAMA Internal Medicine
Als een tumor wordt aangeprikt met
een holle naald om zo tumormateriaal
te krijgen voor onderzoek (biopt), is
het niet ondenkbaar dat er enkele tu
morcellen uit de aangeprikte tumor
ontsnappen en elders een uitzaaiing
veroorzaken. Die vrees is niet terecht.
Op basis van de gegevens van meer
dan 2.000 patiënten met alvleesklier
kanker concluderen onderzoekers dat
het aanprikken van de tumor voor on
derzoek niet leidt tot uitzaaiingen of
meer kans op overlijden. Eerder is het
omgekeerde waar: dankzij het biopt is
meer bekend over de tumor en kan
de behandeling hierop worden afge
stemd.
Bron: Gut
Hans Knoop, psycholoog
www.borstkanker.nl; www.radbou-
dumc.nl/onderzoekvermoeidheid
www.herstelenbalans.nl
www.hematon.nl
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
Anke Stamkot (64)
Was non-Hodgkinpatiënt, is gepensio
neerd lerares en vrijwilliger bij Hema-
ton, een vereniging voor patiënten
met lymfeklierkanker.
Anke Stamkot.
